لخته شدن خون در قسمت‌های مختلف بدن می‌تواند عامل بروز حملات قلبی، سکته مغزی و آمبولی ریه باشد به همین دلیل شناخت دلایل و اقدامات ضروری هنگام بروز آن بسیار مهم است.
به گزارش تکناک، اتحادیه ملی لخته خون (NBCA) اعلام کرده که تقریباً یک نفر هر شش دقیقه، جان خود را در اثر لخته شدن خون از دست می دهد. دکتر آمیتا آوادانی به Health می گوید که لخته شدن خون بسیار خطرناک است زیرا می تواند جریان خون را در اندام های حیاتی بدن مختل یا مسدود کند.
اندام‌های حیاتی ما مانند مغز، ریه‌ها و قلب برای عملکرد به اکسیژن نیاز دارند. بدون اکسیژن، سلول‌های مغز پس از چهار دقیقه شروع به مردن می‌کنند و این مسئله با گذشت زمان باعث آسیب دائمی به اندام‌ها و عملکرد آنها می‌شود.
همه لخته های خون به یک شکل ایجاد نمی شوند. دکتر لوی به Health می گوید که علائم لخته خون می توانند خفیف و قابل بهبود یا کشنده و خطرناک باشد.
لخته خون دقیقا چیست؟
خون معمولاً در حالت مایع است و لخته خون به معنای یک توده خونی ژل مانند است. لخته‌های خون می‌توانند در موقعیت‌های خاصی مفید باشند، مانند زمانی که فرد دچار جراحت یا بریدگی باشد. در این صورت لخته شدن خون برای کمک به مسدود کردن رگ خونی آسیب‌دیده و توقف خونریزی مفید است.
با این حال، لخته‌های خون می‌توانند بدون دلیل موجه در بدن ایجاد شوند و رگ‌های خونی را مسدود کنند که به این حالت ترومبوز می‌گویند. آنها می‌توانند به نواحی حیاتی بدن مانند ریه‌ها، مغز یا قلب ورود کنند و باعث عوارض جدی و گاهی کشنده مانند آمبولی ریه (زمانی که لخته خون به ریه‌ها می‌رود)، سکته مغزی (زمانی که به مغز می‌رسد) یا حمله قلبی (لخته شدن خون در قلب) شوند.
انواع لخته خون چیست؟
سیستم گردش خون شامل رگ‌ها و شریان‌ها است که از رگ‌های خونی تشکیل شده است و برای رساندن خون به تمام نقاط بدن، از بالای سر تا نوک انگشتان پا به کار می‌رود. شریان‌ها خون با اکسیژن را از قلب به سایر اندام‌های بدن منتقل می‌کنند، در حالی که وریدها خون با فرسودگی و بدون اکسیژن را به قلب بازمی‌گردانند تا اکسیژن جدید دریافت کند.
با توجه به وجود دو نوع رگ در بدن که خون را به سراسر بدن حمل می‌کنند، دو نوع لخته خون نیز شناخته شده است: لخته‌های شریانی که در داخل شریان‌ها شکل می‌گیرند و لخته‌های وریدی که در داخل سیاهرگ‌ها تشکیل می‌شوند.
می‌توان لخته‌های خون را بر اساس حرکتشان به دو دسته متحرک و غیرمتحرک تقسیم کرد. همچنین، به گزارش MedlinePlus، لخته‌های خونی که در داخل وریدها یا شریان‌ها ایجاد می‌شوند، ترومبوز نامیده می‌شوند. این لخته‌ها می‌توانند حتی در قلب نیز ایجاد شوند. اما لخته‌های خونی که آزاد شده و در سراسر بدن حرکت می‌کنند، به عنوان آمبولی (یا آمبولی‌ها به صورت جمع) شناخته می‌شوند.
لخته شریانی
این نوع لخته خونی که به عنوان آمبولی شناخته می‌شود، معمولاً زمانی ایجاد می‌شود که لخته یا ترومبوز از جای دیگری در بدن جدا شده و به سایر مناطق بدن، به خصوص بازوها و پاها، سفر می‌کند. این لخته باعث قطع شدن جریان خون در شریان مربوطه و ایجاد علائم مختلفی می‌شود. اندازه لخته و میزان مسدود شدن جریان خون می‌تواند تأثیر زیادی بر روی سرعت ظاهر شدن علائم داشته باشد، به طوری که بعضی موارد علائم در عرض چند دقیقه ظاهر می‌شوند و بعضی موارد هم به صورت آهسته و تدریجی رخ می‌دهند. همچنین، بعضی از افراد ممکن است هیچ علائمی نداشته باشند، در حالی که لخته خونی در بدنشان وجود دارد.
علائم لخته شریانی یا آمبولی در پاها یا بازوها عبارتند از:
- دست یا پای سرد
- کاهش یا عدم وجود نبض در بازو یا پا
- عدم تحرک در بازو یا پا
- درد در ناحیه آسیب دیده
- بی حسی و گزگز در بازو یا پا
- کم رنگ شدن دست یا پا
- ضعف دست یا پا
هر چه لخته شریانی در مدت طولانی‌تر جریان خون را مسدود کند، علائم دیگری نیز ظاهر می‌شوند که عبارتند از:
- تاول روی پوست نزدیک شریان آسیب دیده
- ریزش پوست
- فرسایش پوست (زخم)
- مرگ بافتی یا نکروز
علائم لخته شریانی بستگی به اندام آسیب دیده دارد. لخته شریانی که در مغز ایجاد می شود می تواند منجر به سکته شود و لخته ای که در قلب ایجاد می شود می تواند منجر به حمله قلبی شود. با یان حال، لخته‌های شریانی می‌توانند در کلیه‌ها، روده‌ها و حتی چشم‌ها نیز ظاهر شوند. اگرچه این موارد نادر هستند. به طور کلی، علائم لخته شدن شریانی در اندام ها به شرح زیر است:
- درد در آن قسمت از بدن
- کاهش موقت عملکرد آن اندام
لخته وریدی
لخته‌های وریدی در وریدها شکل می‌گیرند و می‌توانند در طول زمان ایجاد شوند. یکی از جدی‌ترین شکل‌های لخته وریدی، ترومبوز ورید عمقی (DVT) است که زمانی اتفاق می‌افتد که لخته خون در ورید عمقی شکل بگیر د. این وریدها برخلاف وریدهای سطحی تر که به آنها CDC می‌گوید، به سطح بدن نزدیک نیستند. لخته‌های وریدی معمولاً در ساق پا، ران یا لگن ایجاد می‌شوند، اما می‌توانند در بازو نیز ایجاد شوند.
جدی‌ترین عارضه ورید عمقی زمانی اتفاق می‌افتد که بخشی از لخته پاره شده و از طریق جریان خون به ریه‌ها برسد. در آنجا، می‌تواند باعث انسدادی به نام آمبولی ریه (PE) شود که جریان خون به ریه‌ها را متوقف کند و منجر به مرگ شود. با این حال، لخته‌های عمقی منجر به حملات قلبی یا سکته نمی‌شوند.
علائم این نوع لخته می تواند شامل موارد زیر باشد:
- تورم
- درد
- نرمی
- قرمزی پوست
علائم آمبولی ریه می تواند شامل موارد زیر باشد:
- دشواری در تنفس
- ضربان قلب نامنظم یا تندتر از حد طبیعی
- درد یا ناراحتی در قفسه سینه که معمولاً با نفس عمیق یا سرفه بدتر می شود
- سرفه خونی
- فشار خون بسیار پایین، احساس سبکی سر یا غش
دکتر جانز هاپکینز توضیح می دهد که ترومبوز سینوس ورید مغزی (CVST) نیز یک لخته وریدی است که در سینوس های وریدی مغز تشکیل می شود. این نوع لخته، از تخلیه خون از مغز جلوگیری می کند که می تواند باعث نشت خون به بافت های مغز شود.
علائم CVST می تواند شامل موارد زیر باشد:
- سردرد
- تاری دید
- غش یا از دست دادن هوشیاری
- از دست دادن کنترل بر حرکت در بخشی از بدن
- تشنج
- کما
در مورد لخته شدن خون چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
اگر شما علائم لخته خون را دارید، حتما باید معاینه شوید.بنابراین باید بدون اتلاف وقت و به سرعت به یک مرکز مراقبت های فوری، مطب پزشک متخصص در دسترس یا اورژانس مراجعه کنید.
زمان در لخته شدن خون اهمیت دارد. یک پزشک متخصص در این زمینه می گوید: سلول ها پس از چهار دقیقه عدم گردش خون، شروع به مردن می کنند. به همین دلیل است که وقتی فردی دچار سکته می شود، در صورت شناسایی و درمان سریع لخته، احتمال آسیب به مغز را می توان به حداقل رساند یا حتی از بین برد.
