سه اقتصاددان به نام‌های عجم‌اوغلو و جانسون و رابینسون به‌دلیل تحقیقاتشان درباره تأثیر نهادها بر رفاه، جایزه نوبل اقتصاد ۲۰۲۴ را به‌طور مشترک ازآن خود کردند.
به‌گزارش تکناک، در سال ۲۰۲۴، جایزه نوبل اقتصاد به سه آکادمیسین برجسته تعلق گرفت که در زمینه بررسی تأثیر طولانی‌مدت امپراتوری‌های اروپایی بر رشد اقتصادی تحقیق کرده‌اند. دارون عجم‌اوغلو و سایمون جانسون و جیمز ای. رابینسون، محققان مستقر در ایالات متحده، به‌خاطر تحلیل‌های خود از چگونگی دستیابی به رفاه و اهمیت نهادهای اجتماعی در این مسیر تحسین شدند و جایزه به ارزش ۱۱ میلیون کرون سوئد (۱/۱ میلیون دلار) بین آنها تقسیم خواهد شد.
فهرست مطالب
بررسی ریشه‌های اختلاف درآمد در کشورها
بلومبرگ می‌نویسد که آکادمی علوم سلطنتی سوئد در استکهلم، مسئول اهدای جایزه نوبل اقتصاد، اهمیت تحقیقات این سه اقتصاددان را در پاسخ به یکی از پرسش‌های اساسی عصر حاضر، یعنی دلیل ثروتمند‌بودن برخی کشورها و فقیر‌بودن دیگران، برجسته کرده است. یاکوب اسونسون، رئیس کمیته جایزه نوبل در علوم اقتصادی، در بیانیه‌ای اعلام کرد:
کاهش اختلاف‌های عظیم درآمد بین کشورها، یکی از مشکلات بزرگ زمان ماست. برندگان اهمیت نهادهای اجتماعی برای رسیدن به این هدف را به‌خوبی نشان داده‌اند.
تحقیقات این سه اقتصاددان به‌ویژه به تأثیر ساختارهای نهادی در کشورهای مستعمره اروپایی‌ها اشاره کرده است. به‌گفته این محققان، در مناطقی که اروپایی‌ها به‌دلیل نرخ زیاد مرگ‌و‌میر نمی‌توانستند سکونت کنند، نهادهای استخراجی ایجاد شده است که تابه‌امروز باقی مانده‌اند.
نقش مهم سایمون جانسون و تأثیر او در بحران مالی جهانی
سایمون جانسون، یکی از این برندگان، به‌ویژه به‌دلیل نقش کوتاه‌مدتش به‌عنوان اقتصاددان ارشد صندوق بین‌المللی پول در طول بحران مالی جهانی شناخته شده است. وی از مارس ۲۰۰۷ تا آگوست ۲۰۰۸ در این سِمَت فعالیت می‌کرد و هم‌زمان با شروع بحران اقتصادی جهانی بود. او به‌همراه دارون عجم‌اوغلو، استاد مؤسسه فناوری ماساچوست (MIT)، در سال ۲۰۲۳ کتابی با عنوان Power and Progress: Our Thousand-Year Struggle Over Technology and Prosperity منتشر کردند.
تحلیل اهمیت دموکراسی و نقش آن در رشد اقتصادی
در کنفرانس خبری پس از اعلام این جایزه، دارون عجم‌اوغلو در مصاحبه‌ای تلفنی بیان کرد که تحقیقات آنها به‌طور کلی به‌نفع دموکراسی است. او گفت:
کشورهایی که از رژیم‌های غیردموکراتیک به دموکراسی گذار می‌کنند، درحدود ۸ تا ۹ سال رشد سریع‌تری از رژیم‌های غیردموکراتیک تجربه می‌کنند و این پیشرفتی مهم است.
بااین‌حال، او تأکید کرد که دموکراسی علاج همه‌جانبه‌ای نیست و معرفی آن بسیار دشوار است.
پیش‌بینی عجم‌اوغلو درباره هوش مصنوعی و هدررفتن سرمایه‌ها
عجم‌اوغلو در مصاحبه با بلومبرگ به تردیدهای خود درباره هوش مصنوعی اشاره کرد. او پیش‌بینی کرد که «مقدار زیادی پول در این زمینه به‌هدر خواهد رفت» و احتمالاً هوش مصنوعی انتظارات بزرگ ایجادشده درباره خود را برآورده نخواهد کرد.
سهم جیمز رابینسون در تحقیقات و کتاب‌های مشترک با عجم‌اوغلو
جیمز رابینسون، سومین برنده جایزه، استاد دانشگاه شیکاگو است. او نیز همراه با عجم‌اوغلو کتاب معروف Why Nations Fail: The Origins of Power, Prosperity, and Poverty را در سال ۲۰۱۲ منتشر کرد. این کتاب ریشه‌های موفقیت و شکست کشورهای مختلف در ایجاد رفاه و قدرت را بررسی می‌کند.
تاریخچه جایزه نوبل اقتصاد و برندگان مشهور پیشین
جایزه نوبل اقتصاد به‌طور رسمی به‌عنوان Sveriges Riksbank Prize in Economic Sciences in Memory of Alfred Nobel شناخته می‌شود. در سال ۱۹۶۸، بانک مرکزی سوئد این جایزه را راه‌اندازی کرد. جایزه مذکور در‌کنار جوایز سالانه‌ای همچون فیزیک، شیمی، پزشکی، ادبیات و صلح قرار دارد که براساس وصیت‌نامه آلفرد نوبل، مخترع دینامیت، ایجاد شده‌اند.
در سال گذشته، کلودیا گلدین به‌خاطر تحقیقات خود در زمینه شکاف جنسیتی در دستمزدها، این جایزه را دریافت کرد. سال قبل از آن نیز رئیس سابق فدرال رزرو، بن برنانکی، به‌همراه داگلاس دایموند و فیلیپ دیبویگ برای تحقیقات خود در زمینه بانک‌ها و بحران‌های مالی، این جایزه را به‌طور مشترک ازآن خود کردند.
نابرابری جنسیتی در جوایز نوبل
جوایز نوبل به‌خاطر نابرابری‌های جنسیتی و غلبه مردان در تاریخ علمی شهرت دارند. تاکنون، تنها سه زن جایزه نوبل اقتصاد را دریافت کرده‌اند که این رشته را به دومین رشته‌ای تبدیل کرده است که بیشترین سلطه مردان را بعد از فیزیک در میان برندگان دارد. جایزه نوبل اقتصاد ۲۰۲۴ با اهدا به عجم‌اوغلو و جانسون و رابینسون، بر اهمیت نقش نهادهای اجتماعی و تاریخ استعماری در شکل‌گیری تفاوت‌های اقتصادی کشورها تأکید می‌کند.
