تیمی از پژوهشگران بین‌المللی، به سرپرستی دانشگاه گوتینگن، طی مطالعه‌ای جدید تأثیر کوه‌های زاگرس را بر گسست صفحه اقیانوسی نئوتتیس در زیر رشته‌کوه زاگرس بررسی کرده‌اند.
به گزارش تکناک، این تحقیقات که در نشریه Solid Earth منتشر شده، نشان می‌دهد که صفحه اقیانوسی نئوتتیس، که زمانی کف دریا، میان قاره‌های عربستان و اوراسیا بوده است، در حال حاضر از اعماق زمین و به صورت افقی از هم گسسته می‌شود. این پدیده که از جنوب شرقی ترکیه تا شمال غربی ایران گسترش می‌یابد، بیانگر تأثیرات مهم فرایندهای زمین‌شناسی عمیق بر سطح زمین است.
فهرست مطالب
تحولات زمین‌شناسی در اثر برخورد قاره‌ها
پژوهشگران در این مطالعه تأکید کردند که طی میلیون‌ها سال، وقتی دو قاره به یکدیگر نزدیک میشوند، کف اقیانوسی میان آنها به اعماق زیادی فرو می‌رود. در نهایت، برخورد این قاره‌ها باعث رانده شدن توده‌های سنگی به سمت بالا می‌شود و رشته‌کوه‌های عظیمی را شکل می‌دهد.
وزن این کوه‌ها در طول میلیون‌ها سال باعث خمیدگی سطح زمین در اطراف آنها شده و رسوبات ناشی از فرسایش، در این فرورفتگی انباشته شده است و دشت‌هایی مانند میان‌رودان را ایجاد کرده‌اند.
پژوهشگران در این تحقیق، مدل‌سازی دقیقی از خمیدگی سطح زمین بر اثر وزن کوه‌های زاگرس انجام دادند و دریافتند که این وزن به‌تنهایی نمی‌تواند دلیل فرورفتگی ۳ تا ۴ کیلومتری زمین باشد که طی ۱۵ میلیون سال گذشته شکل گرفته و با رسوب پر شده است.
دکتر رناس کوشناو، نویسنده اصلی این پژوهش و محقق پسادکتری در گروه زمین‌شناسی ساختاری و زمین‌گرمایی دانشگاه گوتینگن، در این باره گفت: «با توجه به توپوگرافی معتدل در شمال غربی زاگرس، تعجب‌آور بود که این میزان رسوب در بخش مورد مطالعه انباشته شده است. این موضوع نشان می‌دهد که فرورفتگی زمین بیشتر از آن چیزی است که بتوان آن را فقط به وزن کوه‌های زاگرس نسبت داد.»
نقش صفحه اقیانوسی نئوتتیس در این تغییرات
تحقیقات نشان می‌دهد که علاوه بر وزن کوه‌ها، بار اضافی ناشی از صفحه اقیانوسی نئوتتیس که همچنان به صفحه عربستان متصل است، عامل مهم دیگری در این فرورفتگی به شمار می‌رود.
دکتر کوشناو در این زمینه توضیح داد: «این صفحه از زیر در حال کشیدن منطقه به سمت پایین است و فضای بیشتری برای انباشت رسوبات فراهم می‌کند. این فرورفتگی به سمت ترکیه، بسیار کم‌عمق‌تر می‌شود که نشان می‌دهد صفحه اقیانوسی در این ناحیه جدا شده و نیروی کشش رو به پایین کاهش یافته است.»
مدل زمین‌دینامیکی توسعه‌یافته در این پژوهش می‌تواند در حوزه‌های دیگری مانند: اکتشاف منابع طبیعی و تحلیل ریسک زلزله نیز مورد استفاده قرار گیرد.
دکتر کوشناو تأکید کرد: «این پژوهش به درک عملکرد پوسته سخت بیرونی زمین کمک می‌کند. چنین مطالعاتی می‌تواند در آینده به شناسایی کانسارهای رسوبی، منابع انرژی زمین‌گرمایی و تحلیل بهتر خطرات زلزله کمک کند.»
این پژوهش نشان می‌دهد که تغییرات زمین‌شناسی منطقه زاگرس، نه‌تنها تحت تأثیر وزن خود کوه‌ها، بلکه به دلیل فرایندهای عمیق‌تر مانند گسست صفحه اقیانوسی نئوتتیس نیز اتفاق می‌افتد.
نتایج این مطالعه می‌تواند در آینده، درک بهتری از پویایی‌های زمین‌شناسی منطقه ارائه دهد و به تحلیل خطرات مرتبط با زمین‌لرزه و اکتشاف منابع طبیعی کمک کند.
