هر سال در چهاردهم مارس، ریاضیدانان و علاقهمندان به اعداد این روز را به بزرگداشت عدد پی ،یکی از معروفترین اعداد گنگ اختصاص میدهند.
به گزارش تکناک، این عدد که pie تلفظ شده و با نماد π نمایش داده میشود، مقدار تقریبی ۳.۱۴ دارد. با وجود ظاهر سادهاش، عدد π نشاندهندهی کاربرد گسترده، زیبایی و عمق ریاضیات در جهان امروز است.
اما چرا این عدد چنین جایگاهی دارد؟ چرا e یا نسبت طلایی به همین اندازه مورد توجه قرار نگرفتهاند؟ آیا tau day شایستگی بیشتری ندارد؟هرچند همه در بزرگداشت عدد پی همنظر نیستند، اما این عدد همچنان جذابیت خود را حفظ کرده است.
عدد π یک ثابت ریاضی است که نسبت محیط دایره به قطر آن را نشان میدهد. این عدد گنگ است و مقدار آن معمولاً تا دو رقم اعشار، ۳.۱۴، نمایش داده میشود.
اما اگر بخواهید بقیهی آن را بدانید، باید بدانید که عدد π بیپایان است! برای نمونه، ۲۰۰ رقم نخست آن در قالب آهنگ نیز ارائه شده است
نماد عدد پی در قرن هجدهم توسط ریاضیدان ولزی ویلیام جونز انتخاب شد، که احتمالاً آن را از واژهی “محیط” الهام گرفته است.
پیش از رواج این نماد، مقدار عدد پی با کسرها و عبارتهای مختلفی نمایش داده میشد که نمیتوانستند بهدرستی بینهایت و غیرتکراری بودن آن را منعکس کنند.
جونز احتمالاً حدس میزد که “نسبت دقیق قطر به محیط هرگز نمیتواند با اعداد نمایش داده شود”، اما تا دههی ۱۷۶۰ طول کشید تا یوهان لامبرت، ریاضیدان سوئیسی، اثبات کند که عدد π یک عدد گنگ است.
از دیرباز، بشر میدانست که محیط هر دایره تقریباً سه برابر قطر آن است، بدون در نظر گرفتن اندازهی دایره.
ریاضیدانان بابِلی حدود ۴,۰۰۰ سال پیش دریافتند که محیط یک ششضلعی منتظم که داخل یک دایره جای گرفته، برابر با شش برابر شعاع آن است. این محاسبه، مقدار تقریبی ۳.۱۲۵ را برای عدد π ارائه میداد.
در مصر باستان، پاپیروس Rhind که حدود ۱۶۵۰ پیش از میلاد نوشته شده، نشان میدهد که اگر یکنهم از قطر دایره کم شود و از باقیماندهی آن مربعی ساخته شود، مساحت آن برابر با مساحت دایره خواهد بود. این روش مقدار ۳.۱۶۰۴۹ را برای عدد پی تخمین میزد.
ارشمیدس، ریاضیدان یونانی، نیز با استفاده از چندضلعیهای منتظم مقدار عدد π را بین ۳ و ۱/۷ و ۳ و ۱۰/۷۱ محاسبه کرد.
عدد π ، بهعنوان یکی از ثابتهای بنیادین در هندسه و فیزیک، نقشی کلیدی در طیف گستردهای از محاسبات و پدیدههای علمی ایفا میکند.
کاربرد این عدد فراتر از محاسبهی محیط و مساحت دایره است و در تحلیل مسیر رودخانهها، ساختار اتمها و بسیاری از پدیدههای طبیعی دیده میشود. جالب اینجاست که حتی در مسائلی که ظاهراً ارتباطی با دایره ندارند، عدد π ظاهر میشود. برای مثال، احتمال اینکه دو عدد صحیح هیچ مقسومعلیه مشترکی جز ۱ نداشته باشند—که به آن “نسبتاً اول” گفته میشود—برابر با ۶/π² است.
اما محبوبیت عدد π تنها به کاربردهای گستردهی آن محدود نمیشود. زیبایی و رازآلود بودن این عدد نیز در جلب توجه عموم نقش مهمی داشته است.
در سال ۱۹۸۸، لری شاو، فیزیکدان و از کارکنان Exploratorium در سانفرانسیسکو، متوجه شد که تاریخ ۱۴ مارس با سه رقم نخست عدد پی (۳.۱۴) مطابقت دارد. این کشف ساده، جرقهی شکلگیری “روز پی” را زد،رویدادی که امروزه در سراسر جهان با به اشتراک گذاشتن دانستنیهای ریاضی، حل مسائل مرتبط و البته پخت یکی از معروفترین دسرهای گرد دنیا، pie، جشن گرفته میشود.
