ستاره‌شناسان می‌گویند که دنباله‌دار تازه‌کشف‌شده 3I/ATLAS که از فضای میان‌ستاره‌ای وارد منظومه شمسی شده، به احتمال زیاد کهن‌ترین دنباله‌دار مشاهده‌شده تاکنون است.
به گزارش تکناک، این جرم آسمانی، سومین مهمان میان‌ستاره‌ای است که تاکنون در منظومه شمسی رؤیت شده و پس از 1I/’Oumuamua در سال ۲۰۱۷ و 2I/Borisov در سال ۲۰۱۹، توجه دانشمندان را به خود جلب کرده است. اما تحقیقات جدید نشان می‌دهد که 3I/ATLAS به احتمال زیاد ۳ میلیارد سال از خود منظومه شمسی مسن‌تر است، که قدمتی ۴.۵ میلیارد ساله دارد.
بر اساس تحلیل‌های تیمی به رهبری «متیو هاپکینز»، اخترشناس دانشگاه آکسفورد، 3I/ATLAS که در تاریخ ۱ ژوئیه ۲۰۲۵ توسط تلسکوپ ATLAS کشف شد، از ناحیه‌ای در کهکشان راه شیری موسوم به «دیسک ضخیم» سرچشمه گرفته است؛ بخشی که شامل ستارگان بسیار کهن است و میان دو لایه نازک‌تر و جوان‌تر قرار دارد، که خورشید نیز در آن قرار دارد.
هاپکینز در بیانیه‌ای اعلام کرد: «تمام دنباله‌دارهای منظومه شمسی، مانند هالی، هم‌زمان با شکل‌گیری خورشید به وجود آمده‌اند و بنابراین نمی‌توانند بیش از ۴.۵ میلیارد سال قدمت داشته باشند. اما دنباله‌دارهای میان‌ستاره‌ای می‌توانند بسیار قدیمی‌تر باشند و تحلیل آماری ما نشان می‌دهد که 3I/ATLAS به احتمال زیاد، کهن‌ترین دنباله‌داری است که بشر تاکنون مشاهده کرده است.»
با نزدیک شدن 3I/ATLAS به خورشید، گرمای حاصل باعث ذوب شدن یخ‌های سطحی و آغاز پدیده‌ای به نام «تصعید» می‌شود؛ فرایندی که طی آن گازها از سطح دنباله‌دار خارج می‌شوند و هاله‌ای موسوم به «کُما» و دُمی درخشان به وجود می‌آورند.
«میشل بانیستر»، عضو تیم تحقیق از دانشگاه کانتربری نیوزیلند بیان کرد: «3I/ATLAS همین حالا هم نشانه‌هایی از فعالیت دنباله‌داری را از خود نشان می‌دهد. گازهایی که به زودی از آن ساطع خواهند شد، می‌توانند درستی مدل ما را محک بزنند. برخی از بزرگ‌ترین تلسکوپ‌های دنیا هم‌اکنون در حال رصد این جرم میان‌ستاره‌ای هستند و شاید بتوانند ترکیب شیمیایی آن را آشکار کنند.»
همچنین پیش‌بینی می‌شود که این دنباله‌دار از دو مهمان پیشین میان‌ستاره‌ای، یعنی Oumuamua و Borisov، بزرگ‌تر باشد.
یکی از تلسکوپ‌هایی که مأمور رصد دقیق 3I/ATLAS (کهن‌ترین دنباله‌دار) شده، تلسکوپ قدرتمند Vera C. Rubin است. کشف این دنباله‌دار تنها چند روز پیش از آغاز آزمایش‌های این رصدخانه انجام شد و امیدواری اخترشناسان را نسبت به کشف ده‌ها جرم میان‌ستاره‌ای دیگر در جریان «پیمایش میراث زمان و فضا» (LSST) در بازه‌ای ده‌ساله افزایش داده است.
اگر کشف 3I/ATLAS نشان‌دهنده احتمال یافتن اجرام بزرگ و فعال میان‌ستاره‌ای باشد، ممکن است روبین تا ۵۰ مورد از این اجرام را شناسایی کند.
مدل آماری مورد استفاده برای تعیین منشاء و سن 3I/ATLAS، توسط خود هاپکینز و در قالب رساله دکترای او با عنوان مدل Ōtautahi–Oxford توسعه یافته است؛ مدلی که تنها یک هفته پیش از کشف دنباله‌دار آماده دفاع بود.
هاپکینز با اشاره به زمان‌بندی جالب این کشف گفت: «به جای چهارشنبه‌ای آرام، روز خود را با پیام‌هایی مانند 3I! آغاز کردم. این فرصت شگفت‌انگیزی برای آزمون عملی مدل ما در یک شرایط واقعی و به احتمال زیاد کهن است.»
یافته‌های تیم تحقیقاتی در نشست ملی انجمن سلطنتی اخترشناسی بریتانیا در دانشگاه دورهام ارائه شد.
