پژوهشگران نشان دادند استرس دوران بارداری می‌تواند مسیرهای مغزی جنین را تغییر دهد و خطر اضطراب در بزرگسالی را افزایش دهد.
به گزارش تکناک، پژوهش‌های جدید نشان می‌دهد که استرس مادر در دوران بارداری می‌تواند نحوه رشد مغز جنین را تغییر دهد و او را در آینده نسبت به موقعیت‌های تهدیدآمیز حساس‌تر کند. این شرایط نامطلوب پیش از تولد، رشد سلول‌های عصبی در بخش حافظه مغز (هیپوکامپ) را مختل کرده و احتمال ابتلا به اضطراب در بزرگسالی را افزایش می‌دهد.
فهرست مطالب
اضطراب؛ شایع‌ترین اختلال روانی جهان
طبق گزارش سازمان جهانی بهداشت (WHO)، اختلالات اضطرابی رایج‌ترین نوع اختلال روانی در جهان هستند. به‌طور طبیعی، دوری از موقعیت‌های تهدیدآمیز راهی برای حفظ بقاست. اما وقتی واکنش فرد به تهدیدهای احتمالی بیش‌ازحد شدید باشد، این واکنش‌ها دیگر مفید نیستند و به آنها واکنش‌های «ناسازگارانه» گفته می‌شود. پرسش مهم این است که آیا این واکنش‌های شدید به تهدیدها از ابتدا در فرد وجود دارند، یا در طول زندگی و بر اثر تجربه‌ها شکل می‌گیرند؟
مطالعه جدید روی نقش محیط بارداری
پژوهشگران دانشکده پزشکی ویل کرنل (Weill Cornell Medicine) بررسی کردند که آیا قرار گرفتن جنین در معرض شرایط نامطلوب (مانند التهاب یا عفونت) در دوران بارداری، ارتباطی با اضطراب در مراحل بعدی زندگی دارد یا خیر.
نتایج این مطالعه نشان می‌دهد که شرایط نامطلوب در دوران بارداری می‌تواند اثرات طولانی‌مدتی بر سلول‌های عصبی ناحیه‌ای خاص از مغز جنین (چین‌دندانه‌ای شکمی یا vDG) بگذارد. این تغییرات مغزی با رفتارهایی شبیه اضطراب در ارتباط هستند و ممکن است توضیح دهند چرا برخی افراد از همان ابتدا نسبت به استرس حساس‌ترند و تمایل بیشتری به اجتناب از موقعیت‌های تنش‌زا دارند.
vDG یا چین‌دندانه‌ای شکمی هیپوکامپ بخشی از مغز است که به‌طور مستقیم در پردازش احساسات و پاسخ به استرس نقش دارد. پژوهشگران با استفاده از موش‌های آزمایشگاهی، محیط بارداری نامطلوبی را شبیه‌سازی کردند که شامل فعال‌سازی سیستم ایمنی مادر (مشابه عفونت یا التهاب) بود و سپس تغییرات سلول‌های vDG را بررسی کردند.
روش‌های پژوهش
برای بررسی دقیق‌تر، پژوهشگران از چندین روش استفاده کردند، از جمله:
- آزمایش‌های رفتاری برای سنجش اضطراب
- الکتروفیزیولوژی برای مشاهده نحوه فعالیت و ارتباط نورون‌ها
- مطالعات اپی‌ژنتیک مانند بررسی متیلاسیون DNA برای فهم اینکه چگونه شرایط محیطی روی عملکرد ژن‌ها اثر می‌گذارند
- توالی‌یابی RNA برای مشاهده فعال یا غیرفعال شدن ژن‌ها
- فایبر فوتومتری برای اندازه‌گیری فعالیت عصبی در زمان واقعی در محیط‌های امن و تهدیدآمیز
موش‌هایی که در دوران بارداری در معرض شرایط استرس‌زا قرار گرفته بودند، رفتارهای اضطراب‌گونه بیشتری از خود نشان دادند. در این حیوانات، سلول‌هایvDG مهار کمتری داشتند و بیش‌فعال شدند.
شرایط نامطلوب در دوران بارداری باعث تغییراتی در نحوه تنظیم ژن‌ها شد، به‌ویژه ژن‌هایی که در ارتباط و اتصال سلول‌های عصبی نقش دارند. این تغییرات از طریق فرآیندی به نام «متیلاسیون DNA» رخ داد؛ نوعی تنظیم شیمیایی که تعیین می‌کند کدام ژن‌ها فعال یا غیرفعال باشند. در نتیجه، برخی ژن‌ها به‌طور متفاوتی روشن یا خاموش شدند و این موضوع می‌تواند بر عملکرد مغز و رفتارهای مرتبط با اضطراب تأثیر بگذارد.
وقتی این موش‌ها در شرایط تهدیدآمیز قرار گرفتند، همان نورون‌هایی که تغییرات اپی‌ژنتیک داشتند، بیش‌فعال شدند. بررسی‌های لحظه‌ای نشان داد که موش‌های در معرض استرس، هنگام انتقال از محیط امن به محیط تهدیدآمیز فعالیت عصبی بیشتری داشتند که نشان‌دهنده ادراک اغراق‌آمیز تهدید بود.
این تغییرات ژنتیکی ناشی از شرایط دوران بارداری باعث می‌شوند سلول‌های vDG در بزرگسالی واکنش متفاوتی به محیط‌های ناآشنا یا نگران‌کننده نشان دهند. این سلول‌ها بیش‌فعال می‌شوند و همین باعث می‌شود فرد محیط را خطرناک‌تر از آنچه واقعاً هست، تجربه کند.
این مطالعه محدودیت‌هایی نیز دارد؛ از جمله اینکه بر روی موش‌ها انجام شده و قابل تعمیم مستقیم به انسان نیست. همچنین تغییرات متیلاسیون تنها در ۱۰ تا ۳۰ درصد نورون‌ها رخ داد و هنوز مشخص نیست کدام تغییر ژنی به کدام تغییر رفتاری منجر می‌شود. علاوه بر این، پژوهش تنها بر سلول‌های vDG متمرکز بود و ممکن است سایر بخش‌های هیپوکامپ نیز دخیل باشند.
با وجود این محدودیت‌ها، یافته‌ها نشان می‌دهد که التهاب یا استرس مادر در دوران بارداری می‌تواند زمینه‌ساز بروز اختلالات اضطرابی در فرزندان در آینده باشد. پژوهشگران تأکید کردند که این تحقیق یکی از روشن‌ترین شواهد برای ارتباط میان محیط بارداری، تغییرات اپی‌ژنتیک و اختلالات روانی است.
