مغز انسان چه مقدار اطلاعات می‌تواند ذخیره کند؟ آیا مانند رایانه ظرفیت مشخصی دارد؟ دانشمندان در جدیدترین تحقیقات خود به این موضوع پرداخته‌اند.
به گزارش تکناک، ما اغلب حافظه را مانند یک هارد درایو یا نوار ضبط‌شده تصور می‌کنیم، به این شکل که اطلاعات وارد می‌شود، ذخیره می‌گردد و بعداً بازیابی می‌شود. این تصویر رایج است، اما در واقعیت، حافظه انسان بسیار پیچیده‌تر، تغییرپذیرتر و وابسته به هدف‌های ذهنی است. مغز اطلاعات را نه فقط ذخیره، بلکه پردازش و مرتب‌سازی می‌کند تا آن را بر اساس نیازهای فردی شکل دهد.
فهرست مطالب
چه مقدار اطلاعات می‌تواند در مغز انسان ذخیره شود؟
پژوهشی در سال ۲۰۱۵ توسط دانشمندان مؤسسه سالک در کالیفرنیا نشان داد که مغز انسان ممکن است بتواند چیزی حدود ۲.۵ پتابایت (یا یک میلیون گیگابایت) اطلاعات را ذخیره کند. این ظرفیت تقریباً معادل کل محتوای موجود در اینترنت است. این برآورد بر اساس مطالعه‌ای انجام شد که نشان داد نورون‌ها در هیپوکامپ موش می‌توانند اطلاعات را با دقت تقریباً ۴.۷ بیت در هر سیناپس ذخیره کنند. در مغز انسان، میلیاردها سیناپس وجود دارد.
پژوهش‌ها در سال‌های اخیر نشان داده‌اند که سلول‌های غیرنورونی موسوم به آستروسیت‌ها، که زمانی تصور می‌شد صرفاً نقش پشتیبانی دارند، می‌توانند به حافظه و یادگیری کمک کنند. این کشف ممکن است به معنای آن باشد که میزان واقعی اطلاعات قابل ذخیره‌سازی در مغز حتی از تخمین‌های قبلی نیز بیشتر است.
آیا این الگوی مقایسه‌ای درست است؟
هرچند که این اعداد جذاب هستند، اما واقعیت این است که مغز انسان را نمی‌توان به سادگی به یک هارد درایو تشبیه کرد. مغز انسان به طور دائم در حال تغییر، تعدیل و تفسیر اطلاعات است. ما همواره زمانی که خاطرات را به یاد می‌آوریم، آنها را از نو می‌سازیم. خاطرات ما بر اساس زمینه‌های جدید، باورهای فعلی و احساسات کنونی ما بازسازی می‌شوند.
عصب‌شناسی به نام دکتر نیکولای کوکوشکین از دانشگاه نیویورک گفت: «ما حافظه را شبیه یک ضبط‌صوت می‌پنداریم، اما در واقع حافظه انعطاف‌پذیر، هدف‌محور و پویا است. حافظه صرفاً مجموعه‌ای از اطلاعات ذخیره‌شده نیست، بلکه ابزاری است که مغز برای درک، پیش‌بینی و واکنش به جهان از آن استفاده می‌کند.»
فراموشی ویژگی محسوب می‌شود یا نقص حافظه؟
در سیستم حافظه انسان، فراموشی یک نقص نیست، بلکه یک ویژگی است. فراموشی به ما کمک می‌کند تا در دنیایی با ورودی اطلاعات بسیار زیاد، اولویت‌بندی کنیم. اگر مغز همه چیز را حفظ می‌کرد، نه‌تنها پر می‌شد، بلکه ما دیگر قادر نبودیم تفاوت بین اطلاعات مهم و بی‌اهمیت را درک کنیم.
کوکوشکین عنوان کرد: «درک ما از جهان اطراف توسط حافظه ما ساخته می‌شود. اما این درک باید با اطلاعات به‌روز هماهنگ باشد. بنابراین مغز اطلاعات قدیمی را حذف یا بازنویسی می‌کند.»
مغز انسان برای دنیای مدرن طراحی نشده است
سیستم حافظه ما در طی هزاران سال تکامل، برای پاسخ به نیازهای انسان‌های اولیه طراحی شده است و برای دنیای امروزی با اعلان‌های مداوم، شبکه‌های اجتماعی، هزاران ایمیل و جریان بی‌پایان اطلاعات مناسب نیست.
حافظه ما نمی‌تواند همه اعلان‌ها، پیام‌ها، خبرها، ویدیوها و پست‌های شبکه‌های اجتماعی را بدون کاهش کارایی، مدیریت کند. زمانی که در معرض اطلاعات بیش از حد قرار می‌گیریم، ذهن ما دچار سردرگمی، فراموشی و اختلال در تصمیم‌گیری می‌شود.
رژیم اطلاعاتی سالم برای مغز انسان
ما به جای نگرانی از ظرفیت حافظه خود، باید روی مدیریت ورودی‌های ذهنی تمرکز کنیم. همان‌طور که رژیم غذایی بر سلامت جسمی اثر دارد، رژیم اطلاعاتی نیز بر سلامت مغزی تأثیرگذار است.
کوکوشکین در کلاس‌های خود استفاده از لپ‌تاپ و گوشی را ممنوع کرده و با این کار متوجه شده که تمرکز، مشارکت و یادگیری دانشجویان افزایش یافته است.
وی توضیح داد: «با حذف نمایشگرها، دانشجویان واقعاً گوش می‌دهند، سؤال می‌پرسند و یاد می‌گیرند. با این کار حضور ذهن آنها بهتر شده است.»
به گفته کوکوشکین، سؤال درست این نیست که مغز ما چه مقدار حافظه دارد، بلکه این است که ما چطور تصمیم می‌گیریم چه چیزی را به خاطر بسپاریم؟
در جهانی که با اطلاعات بی‌پایان احاطه شده‌ایم، حافظه مؤثر نه به معنی انباشتن داده‌ها، بلکه توانایی انتخاب، سازمان‌دهی و حذف اطلاعات غیرضروری است. مغز انسان یک دستگاه ذخیره‌سازی نیست؛ بلکه یک سیستم هوشمند برای انتخاب و تطبیق است.
توصیه‌های کلیدی برای تقویت حافظه در دنیای شلوغ امروز
- ورودی‌های اطلاعاتی خود را محدود و مدیریت کنید.
- تمرکز خود را از مصرف به یادگیری فعال تغییر دهید.
- خواب کافی و باکیفیت داشته باشید.
- برای به‌خاطر سپاری از تکنیک‌هایی مثل خلاصه‌سازی، نقشه ذهنی و تکرار استفاده کنید.
- مغز خود را با اطلاعات بی‌اهمیت و سطحی خسته نکنید.
