ایالات متحده اولین مرگ انسانی ناشی از آنفولانزای پرندگان (H5N1) را ثبت کرد و کارشناسان هشدار می‌دهند که جهش‌های جدید ویروس می‌تواند خطرات جدی‌تری ایجاد کند.
به گزارش تکناک، فقط دو ماه به پنج سالگی اعلام بیماری کووید-۱۹ به عنوان یک پاندمی جهانی مانده و اکنون اولین مرگ از ویروس H5N1 ثبت شده است. این مرد ناشناس از لوئیزیانا که در دسامبر با پرندگان وحشی و اهلی آلوده به ویروس تماس داشت، در ۶ ژانویه درگذشت.
این فرد با بیش از ۶۵ سال سن، مشکلات سلامتی دیگری هم داشت و با علائم شدید تنفسی در نهایت هفته گذشته فوت کرد. خوشبختانه هنوز شواهدی از انتقال آنفولانزای پرندگان از انسان به انسان وجود ندارد، بنابراین خطر همه‌گیری آن هنوز کم است. با وجود این، کارشناسان نگران هستند که از تجربه کرونا که باعث مرگ بیش از هفت میلیون نفر در دنیا شد، درسی نگرفته باشند.
محققان اعلام کردند: «مسائل مختلفی از جمله مشکلات اجتماعی، دولتی و ژنتیکی وجود دارند که می‌توانند باعث ایجاد یک فاجعه بهداشتی بی‌سابقه شوند. این مسائل با هم می‌توانند خطرناک باشند. بنابراین ما سعی می‌کنیم این مسائل را بررسی کنیم، به خصوص در شرایطی که پس از کاهش نرخ ابتلا به کووید-۱۹، اطلاعات نادرست و خستگی از همه‌گیری گسترش یافته است.»
آزمایش‌های ژنتیکی نشان داده‌اند که ویروس H5N1 که در دستگاه تنفسی فرد متوفی در لوئیزیانا پیدا شده، از سال ۲۰۲۰ در حیوانات در حال گردش بوده است. این ویروس بیشتر در پرندگان وحشی و مرغداری‌ها دیده می‌شود، که باعث ابتلای کارگران مزارع لبنی شده است.
تحقیقات نشان دادند که در یکی از نمونه‌ها، جهش‌های ژنتیکی کمی پیدا شده است. این جهش‌ها بعد از آلوده شدن فرد به آنفولانزای پرندگان ایجاد شده‌اند و در نمونه‌های پرندگان مشاهده نشده‌اند. این یعنی ویروس تغییر کرده، اما هنوز به اندازه‌ای نرسیده است که نگرانی جدی ایجاد کند. اگر ویروس به گونه‌ای تغییر کرده بود که بتواند از انسان به انسان منتقل شود، نشان‌دهنده خطر جدی بود.
ربکا کریستوفرسون، دانشمند دانشگاه ایالتی لوئیزیانا گفت: «نگرانی این است که هر چه ویروس بیشتر در محیط آزاد باشد، احتمال ایجاد جهش‌های جدید نیز افزایش پیدا می‌کند. این جهش‌ها ممکن است نه تنها خطرناک باشند، بلکه احتمال دارد به دیگران منتقل شوند و یک زنجیره عفونت ایجاد کنند.»
تحقیقات بیشتر نشان داده‌اند که جهش جدید ویروس H5N1 می‌تواند به سلول‌های قسمت بالایی دستگاه تنفسی انسان بهتر متصل شود، که در گذشته این ویروس قادر به انجام آن نبود.
این موضوع باعث نگرانی کارشناسان شده است، چرا که هر چه ویروس بتواند عفونت‌های شدیدتری در انسان‌ها ایجاد کند، احتمال انتقال آن بین انسان‌ها بیشتر می‌شود. همچنین این جهش در یک نوجوان کانادایی که در نوامبر به شدت بیمار شده بود، مشاهده شده است، اما وضعیت او هنوز به‌روز نشده است.
خوشبختانه، این جهش باعث افزایش مقاومت ویروس به داروهای ضدویروسی H5N1 نشده است و این موضوع به احتمال زیاد به تولید واکسن‌های جدید آنفولانزای پرندگان کمک خواهد کرد.
محققان در جدیدترین گزارش خود گفتند که ویروس‌های شناسایی‌شده از بیمار با ویروس‌های موجود در واکسن‌های HPAI A(H5N1) شباهت دارند و می‌توانند برای تولید واکسن مورد استفاده قرار گیرند.
مسئله دیگری که دانشمندان نگران آن هستند، آزمایش‌های تصادفی برای ویروس در پرندگان و گاوها است. این آزمایش‌ها برای شناسایی جهش‌هایی که ممکن است خطر بیشتری برای انسان‌ها داشته باشند، ضروری است.
ویروس‌های زئونوز (ویروس‌های مشترک بین انسان و حیوان) اغلب به طور تدریجی تکامل می‌یابند و ممکن است در یک گونه باقی بمانند، اما اگر ژنتیک آن تغییر کند و قابلیت انتقال به انسان را پیدا نماید، مهار آن دشوار می‌شود. خوشبختانه، آنفولانزای پرندگان کنونی هنوز این ویژگی را پیدا نکرده است.
ماریون کوپمنس، ویروس‌شناس هلندی نیز در این باره عنوان کرد: «خطر برای انسان‌ها هنوز کم می‌باشد، اما تلاش برای مهار ویروس در گاوهای ایالات متحده که از مارس ۲۰۲۴ مشاهده شده است، کافی نیست.»
تام پیکاک، ویروس‌شناس بریتانیایی معتقد است که واکنش کُند ایالات متحده به شیوع ویروس در گاوها بزرگ‌ترین اشتباه است.
همچنین شیوه‌های کشاورزی صنعتی، محیط مناسبی برای انتقال ویروس‌ها بین حیوانات ایجاد می‌کنند، که می‌تواند باعث جهش‌هایی شود که ویروس را قادر به انتقال بهتر کند.
دکتر ریچارد وبی، ویروس‌شناس در مرکز تحقیقات کودکان سنت جود گفت: «این ویروس به احتمال زیاد خطرناک‌ترین فرم ویروسی می‌باشد که تاکنون دیده شده است. به طور کلی، وقوع عفونت کشنده توسط این ویروس ناراحت‌کننده است، اما تعجب‌آور نیست.»
در حال حاضر، نظارت بر ویروس‌ها اهمیت زیادی دارد، چرا که هنوز نمی‌دانیم ویروس H5N1 چطور پیش خواهد رفت. شمارش مرگ‌های پرندگان تنها روش جمع‌آوری اطلاعات است و تجزیه و تحلیل ژنتیکی دقیق‌تر ضروری می‌باشد. به همین دلیل، دولت ایالات متحده ۳۰۶ میلیون دلار برای تقویت تحقیقات و برنامه‌های نظارتی روی این ویروس اختصاص داده است.
اما چالش بعدی نگرانی‌ها درباره دولت جدید ایالات متحده و به‌ویژه وزیر پیشنهادی خدمات بهداشتی و انسانی، رابرت اف. کندی جونیور است. او دیدگاه‌هایی درباره ایمنی واکسن‌ها و تبلیغ شیر خام دارد، که بسیاری از دانشمندان را نگران کرده است. تحقیقات نشان داده که H5N1 می‌تواند در شیر خام زنده بماند؛ حتی در یخچال به مدت پنج هفته نیز باقی می‌ماند.
همچنین بی‌اعتمادی عمومی به نهادهای مسئول کنترل بیماری‌ها و دستورات بهداشتی در حال افزایش است. تحقیقی که درباره احساسات عمومی بعد از شیوع آنفولانزای خوکی (H1N1) در سال ۲۰۰۹ انجام شد، نشان داد که مردم نسبت به نهادهایی مانند: سازمان بهداشت جهانی و واکسن‌های جدید بدبین‌تر شده‌اند.
این بی‌اعتمادی ممکن است ریشه در شیوع H5N1 در سال‌های ۲۰۰۵–۲۰۰۶ و رویدادهای پیشین مانند واکسیناسیون آنفولانزای خوکی در سال ۱۹۷۶ داشته باشد.
برخی از گروه‌های اجتماعی به دلیل آزمایش‌های غیرانسانی مانند: آزمایش سیفیلیس در تاسکیگی، نسبت به نهادهای دولتی بدبین هستند. این بی‌اعتمادی در رسانه‌ها نیز دیده می‌شود.
این بی‌اعتمادی در دوران همه‌گیری کووید-۱۹ شدت بیشتری یافت و محققان به این نتیجه رسیده‌اند که مردم آمریکا به طور کلی به مقامات بهداشتی و واکسن‌ها بدبین‌تر شده‌اند.
در همه گروه‌های اجتماعی و جمعیتی در این مطالعه، اعتماد به نهادهای بهداشتی در طول همه‌گیری کووید-۱۹ به شدت کاهش یافته است. این کاهش اعتماد به احتمال زیاد باعث شده است که افراد کمتری واکسن بزنند یا تقویت‌کننده‌ها را دریافت کنند.
اچ. پرلیس، معاون رئیس دپارتمان روان‌پزشکی در بیمارستان عمومی ماساچوست در این زمینه تأکید کرد: «برای جلب اعتماد مردم ممکن است نیاز به استراتژی‌هایی برای بازسازی این اعتماد باشد تا اهداف بهداشت عمومی محقق شود.»
همچنین در پست‌های رسانه‌های اجتماعی درباره وضعیت فعلی آنفولانزای پرندگان یا به‌طور کلی در پلتفرم‌هایی مانند X/Twitter، مشاهده می‌شود که یک همه‌گیری جدید می‌تواند چالش‌های بی‌سابقه‌ای ایجاد کند.
مطالعه‌ای در سال ۲۰۲۳ در “Nature’s Scientific Reports” نشان داد که حدود ۱۰۰ میلیون کاربر فیسبوک که پیش از همه‌گیری کووید-۱۹ در زدن واکسن‌ها تردید داشتند، نظرات متفاوتی درباره واکسن‌ها دارند.
محققان تأکید کردند که بی‌اعتمادی و اطلاعات غلط تهدید بزرگی برای بهداشت عمومی است و همه‌گیری کووید-۱۹ این مشکل را تشدید کرد. در این مدت، مردم برای کسب اطلاعات به جوامع آنلاین روی آورده‌اند و این باعث شد تا فعالیت در فیسبوک ۵۰ درصد افزایش یابد.
مطالعه‌ای دیگر در سال ۲۰۲۳ که در مجله “Vaccine: X” منتشر شد، نشان داد که بی‌اعتمادی به دولت عامل اصلی تأثیرگذار در واکسیناسیون بوده است. محققان دریافتند که هرچه میزان اعتماد مردم به دولت کمتر باشد، تمایل کمتری نیز برای زدن واکسن دارند. همچنین اطلاعات آنلاین باعث کاهش تمایل به واکسیناسیون می‌شود.
مطالعه‌ای که سال گذشته در مجله “BMC Public Health” منتشر شد، نشان داد که بی‌اعتمادی به واکنش‌های همه‌گیری در سطحی بی‌سابقه افزایش یافته است. این بی‌اعتمادی ممکن است برای مدتی ادامه پیدا کند.
به عنوان مثال، نرخ واکسیناسیون MMR (سرخک، اوریون و سرخجه) به پایین‌ترین حد خود در ده سال گذشته رسیده و واکسیناسیون‌های دیگر در کودکان نیز کاهش یافته است.
استفانی گیلیبراند از دانشگاه منچستر گفت: «نابرابری‌های اجتماعی که در طول همه‌گیری افزایش یافت، اثرات بلندمدتی در مورد واکسیناسیون خواهد داشت و سیاست‌های بهداشت عمومی باید این زمینه‌های وسیع‌تر را در نظر بگیرند تا برای بحران‌های بهداشتی آینده آماده شوند.»
سازمان پیشرفت تحقیقاتی و توسعه بیومدیکال ایالات متحده (BARDA) صدها میلیون دوز واکسن H5N1 را پیش از وقوع همه‌گیری ذخیره کرده است.
محققان در مجله The New England Journal of Medicine هشدار داده‌اند که با ابزارهای محدود در دست جامعه بهداشت عمومی، یک همه‌گیری جدید ممکن است حتی سریع‌تر از کووید-۱۹ گسترش یابد و فشار بیشتری به بیمارستان‌ها، کارکنان بهداشتی و سیستم‌های بهداشتی وارد کند و مرگ‌ومیر بیشتری ایجاد نماید، حتی اگر ویروس جدید کشنده‌تر از SARS-CoV-2 نباشد.
آنها معتقد هستند که یکی از چالش‌ها این است که سیاستمداران و تحلیلگران نتواسته‌اند درک کنند که همه‌گیری جدید ممکن است متفاوت از همه گیری قبلی باشد و تهدیدات متعددی برای گروه‌های مختلف جمعیتی به همراه خواهد داشت.
اگر ویروس جدید تأثیر بیشتری بر جوانان داشته باشد، همان‌طور که در شیوع‌های آنفولانزای پرندگان دیده شده است، برخی اقدامات کاهش آسیب در سطح جامعه مانند تعطیلی مدارس ممکن است مهم‌تر باشد.
هرچند که این اقدامات ممکن است با مقاومت سیاسی، قانونی و مردمی روبه‌رو شود و در جو فعلی که اطلاعات نادرست و حملات به کارکنان بهداشت عمومی در آن رواج دارد، مقامات ممکن است از اتخاذ تصمیمات مناسب باز بمانند.
ویروس H5N1 از سال ۱۹۶۶ در مرغداری‌ها شناسایی شده است و شیوع‌هایی در میان پرندگان در سال‌های مختلف به وقوع پیوسته است. این سویه از آنفولانزای پرندگان فوق‌العاده پاتولوژیک (HPAI) از سال ۲۰۲۰ کشنده‌ترین سویه شناخته‌شده بوده است.
تاکنون ۶۶ نفر در ایالات متحده به این ویروس مبتلا شده‌اند که بیشتر آنها افرادی بوده‌اند که با پرندگان یا گاوها تماس داشته‌اند. این افراد اغلب علائمی مانند قرمزی چشم را تجربه کرده‌اند و بیماری در آنها به شکل خفیف بوده است. البته سازمان بهداشت جهانی (WHO) خطر همه‌گیری آنفولانزای پرندگان را پایین ارزیابی می‌کند.
اما به دلیل اینکه تکامل ویروس‌ها فرایندی پویا می‌باشد و پیش‌بینی جهش‌ها و تهدیدات بهداشتی آنها دشوار است، تغییرات می‌توانند به سرعت رخ دهند.
به عنوان مثال ویروس کووید-۱۹ از یک بتا-کروناویروس در خفاش‌ها و پانگولین‌ها تکامل یافت. محققان اشاره کرده‌اند که ویروس‌ها نسبت به موجودات دیگر نرخ جهش بسیار بالاتری دارند، که باعث می‌شود این ویروس‌ها سریع‌تر تکامل یابند و خود را با شرایط میزبان سازگار کنند. این ویژگی می‌تواند پیامدهای جدی برای پاتوژنز (فرایند ایجاد بیماری) داشته باشد.
خوشبختانه با پیشرفت تکنولوژی‌های جدید، اکنون دانشمندان ابزارهایی برای ردیابی و پیش‌بینی تغییرات ویروسی دارند. شبیه‌سازی اپیدمیولوژیک به‌روز و افزایش تعداد توالی‌های ویروسی، کمک کرده است تا آنها درک بهتری از فرایند تکامل ویروس‌ها پیدا کنند و این موضوع می‌تواند به طراحی استراتژی‌های جدید برای کنترل، درمان و حتی ریشه‌کن کردن تهدیدات ویروسی کمک نماید.
