افزایش خطر سکته با نفوذ نانوپلاستیک‌ها به رگ ‌های خونی

بر اساس تحقیقی جدید، افزایش خطر سکته در افرادی دیده می‌شود که نانوپلاستیک‌ها به رگ‌های خونی آنها نفوذ کرده‌اند.

به گزارش تک‌ناک، طبق یافته‌های این تحقیق، افرادی که در رگ‌های گردن خود دچار تجمع چربی هستند، مقادیر بیشتری از ذرات بسیار ریز پلاستیکی موسوم به میکرو و نانوپلاستیک در این رگ‌ها نفوذ کرده‌اند. این میزان در افرادی که سابقه سکته مغزی، سکته گذرا (TIA) یا کاهش موقت بینایی داشته‌اند، به‌مراتب بالاتر بوده است.

این یافته‌ها در قالب پژوهشی مقدماتی در نشست علمی انجمن قلب آمریکا (AHA) ارائه شد، که در بازه ۲۲ تا ۲۵ آوریل در بالتیمور برگزار شده بود.

نانوپلاستیک‌ها: تهدیدی پنهان اما فراگیر

میکرو و نانوپلاستیک‌ها، ذراتی بسیار کوچک از جنس پلاستیک هستند، که یا به صورت مستقیم در فرایندهای صنعتی تولید می‌شوند، یا از تجزیه‌ پلاستیک‌های بزرگ‌تر در طبیعت مانند دریاها یا خاک به‌وجود می‌آیند. این ذرات شامل دو گروه اصلی‌ هستند:

• میکروپلاستیک‌ها: با قطر کمتر از ۵ میلی‌متر، گاه قابل مشاهده با چشم غیرمسلح
• نانوپلاستیک‌ها: کمتر از ۱,۰۰۰ نانومتر و فقط با میکروسکوپ قابل رؤیت

نانوپلاستیک‌ها به دلیل اندازه بسیار کوچک، به‌ راحتی در محیط پراکنده می‌شوند و می‌توانند وارد بافت‌ها و سلول‌های بدن شوند.

مسیر ورود نانوپلاستیک‌ها به بدن

دکتر راس کلارک، جراح عروق و پژوهشگر دانشگاه نیومکزیکو گفت: «بسیاری تصور می‌کنند که پلاستیک‌های ریز فقط از قاشق و چنگال پلاستیکی، بطری آب یا بسته‌بندی غذا وارد بدن می‌شوند. اما منبع اصلی آنها، آب و غذای روزمره ما است.»

این ذرات در طول سال‌ها به خاک، آب و زنجیره غذایی وارد می‌شوند. گزارش‌هایی در سال ۲۰۲۴ در ایتالیا نیز وجود نانوپلاستیک‌ها را در رسوبات چربی گردن افراد بی‌علامت تأیید کرده بود. همچنین افرادی که رسوبات چربی آنها حاوی این ذرات بود، در طول سه سال آینده بیشتر در معرض سکته یا مرگ قرار گرفتند.

یافته‌های کلیدی درباره خطر سکته با نفوذ نانوپلاستیک‌ها

در این مطالعه، ۴۸ نمونه از رگ گردنی افراد مختلف (بین سال‌های ۲۰۲۳ و ۲۰۲۴) تحلیل شد. نمونه‌ها در سه گروه قرار گرفتند:

• افراد با رسوب چربی و علائم بیماری (مثل سکته، کاهش موقت بینایی)
• افراد با رسوب چربی، اما بدون علائم
• افراد سالم (اهداکنندگان فوت‌شده بدون انسداد شریانی)

مقایسه‌ها نشان داد:

• ۱۶ برابر پلاستیک بیشتر در رسوبات چربی افراد بدون علامت نسبت به بافت سالم اهداکنندگان (۸۹۵ در برابر ۵۷ میکروگرم در هر گرم) وجود داشت.
• ۵۱ برابر پلاستیک بیشتر در افرادی با علائم سکته یا انسداد، نسبت به گروه تحت کنترل (۲۸۸۸ در برابر ۵۷ میکروگرم در گرم) دیده شد.

همچنین پژوهشگران نمونه‌ها را از نظر نشانگرهای التهابی مثل TNF-α و IL-6 بررسی کردند. نکات مهم به شرح زیر بود:

• ارتباط مستقیمی بین میزان پلاستیک و التهاب حاد مشاهده نشد.
• اما در سطح ژن، تفاوت‌هایی در فعالیت سلول‌های ایمنی (ماکروفاژها) و سلول‌های پایدارکننده رسوب چربی دیده شد.

تأثیر نانوپلاستیک‌ها فقط ایجاد التهاب ناگهانی نیست، بلکه پیچیده‌تر است و امکان دارد با سرکوب ژن‌های ضدالتهابی درگیر باشد.

محدودیت‌ها و احتیاط در تفسیر نتایج

کلارک هشدار داد: «ما هنوز در آغاز راه هستیم. نمی‌توان با قطعیت گفت که این ذرات علت اصلی علائم عروقی هستند. ممکن است فقط نشانگر مشکل دیگری باشند.»

از جمله محدودیت‌های مطالعه می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• داده‌هایی درباره جنسیت و نژاد اهداکنندگان وجود نداشت.
• روش مورد استفاده ممکن است لیپیدهای بافت را با پلاستیک اشتباه بگیرد.

دانشمندان در حال بهینه‌سازی روش‌ها برای حذف لیپیدها هستند، چرا که ترکیبات چربی و برخی پلیمرهای پلاستیکی مثل پلی‌اتیلن، طیف مشابهی دارند.

پیامدهای احتمالی نانوپلاستیک‌ها برای پیشگیری از سکته

این نتایج نگران‌کننده و در عین حال نویدبخش‌ هستند. اگر بتوان نانوپلاستیک‌ها را به‌ عنوان یک عامل خطرناک قابل تغییر برای سکته در نظر گرفت، راه‌های جدیدی برای پیشگیری باز می‌شود.