کوه های چین‌خورده ایران، پدیده‌ای زمین‌شناسی با جلوه‌هایی رنگارنگ و خیره‌کننده هستند که بخشی از امتداد رشته‌کوه قفقاز بزرگ را در جنوب‌غربی دریای خزر شکل می‌دهند.
به گزارش تکناک، این ساختارهای طبیعی در نقطه تلاقی صفحه‌های تکتونیکی اوراسیا و عربی پدید آمده‌اند؛ جایی که قاره‌های آسیا و اروپا به هم می‌رسند و نیروهای عظیم زمین‌ساختی در هم می‌آمیزند.
این ساختارهای پیچیده و رنگارنگ، نتیجه برخورد عظیم دو صفحه تکتونیکی اوراسیا و عربستان هستند؛ برخوردی که زمین‌شناسان قدمت آن را بین ۱۰ تا ۵۰ میلیون سال پیش تخمین می‌زنند.
این منطقه با کوه‌ها و دره‌های ناهموار و لایه‌هایی از سنگ‌های رسوبی متنوع، نمادی زنده از جنبش‌های پویا و دائمی پوسته زمین به شمار می‌آید. لایه‌هایی که طی میلیون‌ها سال با فشار تکتونیکی به‌سمت بالا رانده شده‌اند و به اشکال چین‌خورده و مچاله‌شده در چشم‌انداز فعلی تبدیل شده‌اند.
سازمان ناسا در گزارشی در ژانویه ۲۰۲۴، ضمن اشاره به این پدیده، اعلام کرد که برخورد طولانی‌مدت صفحات اوراسیا و عربستان، باعث فشردگی و چین‌خوردگی لایه‌های سنگی رنگارنگ این منطقه شده است. به گفته پژوهشگران، صفحات تکتونیکی مذکور همچنان به هم نزدیک می‌شوند و بخش‌هایی از پوسته اقیانوسی که زمانی میان آنها فاصله انداخته بود، اکنون در عمق زیر عراق و ایران در حال گسست است.
طبق یافته‌های اخیر، صفحه اقیانوسی Neotethys به‌گونه‌ای از زیر منطقه را به سمت پایین می‌کشد که باعث انباشت غیرمعمولی از رسوبات در سطح زمین شده است؛ رخدادی که در کمتر نقطه‌ای از جهان نظیر دارد.
یکی از ویژگی‌های برجسته این صخره‌ها، تنوع رنگی آن‌هاست. نوارهایی با رنگ‌های زرشکی، سبز و آبی حاصل رسوبات متناوب در لایه‌های سنگی هستند که طی گذر زمان به‌تدریج نمایان شده‌اند. این رنگ‌ها و بافت‌های متنوع، بر اثر فرسایش طبیعی پس از برخورد اولیه صفحات تکتونیکی پدید آمده‌اند و زیبایی بی‌نظیری به این پدیده بخشیده‌اند.
دانشمندان آزمایشگاه پیشرانش جت ناسا با استفاده از تصاویر ماهواره‌ای، بخشی از این صخره‌ها را با نور مادون‌قرمز رنگ‌آمیزی کرده‌اند تا لایه‌های سنگی، پوشش گیاهی و تأثیر ساخت بشر بر این منطقه، از جمله آزادراه زنجان تبریز که تهران را به تبریز متصل می‌کند، نمایان شود.
کوه های چین‌خورده ایران نه تنها جلوه‌ای کم‌نظیر از تاریخ زمین‌شناسی جهان هستند، بلکه اهمیت ژئوفیزیکی و زیبایی طبیعی منحصربه‌فردی دارند که آنها را به یکی از چشمگیرترین پدیده‌های طبیعی در تقاطع آسیا و اروپا تبدیل کرده است.
