دانشمندان علت رفتارهای خودتخریبی آگاهانه را کشف کردند

یک تحقیق جدید نشان می‌دهد که رفتارهای خودتخریبی آگاهانه ریشه در تفاوت‌های عمیق در سبک یادگیری از تجربه و تنبیه دارند.

به گزارش تک‌ناک، این تحقیق جهانی سه نوع متفاوت تصمیم‌گیری را شناسایی کرده است و نشان می‌دهد که چرا تنبیه برای همه افراد مؤثر نیست، چرا که برخی افراد با وجود آگاهی از پیامدهای منفی تصمیمات خود، باز هم بارها دست به انتخاب‌هایی می‌زنند که به ضرر آنها تمام می‌شود.

رفتارهای خودتخریبی چگونه شکل می‌گیرند؟

خودتخریبی (Self-sabotage) زمانی رخ می‌دهد که فرد، آگاهانه یا ناآگاهانه، رفتارهایی را انتخاب کند که به موفقیت، اهداف یا سلامت روانی و جسمی او لطمه می‌زند. این رفتارها می‌توانند در حیطه‌هایی مانند شغل، روابط عاطفی یا پیشرفت فردی ظاهر شوند.

اما چرا برخی افراد حتی پس از تنبیه یا هشدار گرفتن، باز هم به تکرار همان رفتار آسیب‌زا ادامه می‌دهند؟ این تحقیق جدید از دانشگاه نیو ساوت ولز سیدنی (UNSW) به بررسی این پرسش پرداخته و نتایجی جالب‌ توجه ارائه کرده است.

سه نوع سبک یادگیری از تجربه

دکتر فیلیپ ژان-ریشارد دی بریسل، سرپرست گروه تحقیقات گفت: «برخی افراد حتی زمانی که انگیزه کافی برای اجتناب از آسیب دارند، باز هم نمی‌توانند درک کنند که رفتار خود آنها منبع مشکل است.»

پژوهشگران ۲۶۷ نفر از ۲۴ کشور مختلف با سن و زمینه‌های شغلی گوناگون را مورد بررسی قرار دادند. شرکت‌کنندگان باید در یک بازی کامپیوتری امتیاز کسب می‌کردند. بازی به این شکل بود که کلیک روی یکی از دو سیاره امتیاز به همراه داشت:

• سیاره پرخطر که گاهی باعث حمله و از دست دادن امتیاز می‌شد.
• سیاره ایمن که هرگز باعث از دست دادن امتیاز نمی‌شد.

پس از سه مرحله تنبیه، به شرکت‌کنندگان به‌ طور صریح گفته شد که کدام سیاره خطرناک است. با وجود این، برخی افراد همچنان به انتخاب گزینه اشتباه ادامه دادند.

سه دسته رفتاری اصلی در مواجهه با تنبیه

تحلیل نتایج نشان داد که شرکت‌کنندگان به سه گروه اصلی تقسیم می‌شوند:

• حساس‌ها (Sensitive): این افراد به‌ سرعت متوجه شدند که کدام انتخاب خطرناک است و قبل از هرگونه راهنمایی رفتاری، مسیر خود را اصلاح کردند.
• نا‌آگاه‌ها (Unaware): در ابتدا نتوانستند رابطه بین انتخاب و پیامد منفی را درک کنند، اما پس از توضیح صریح، رفتار خود را اصلاح کردند.
• افراد با رفتارهای اجبار‌گونه (Compulsive): حتی پس از دریافت توضیح روشن درباره خطر، باز هم به انتخاب گزینه اشتباه ادامه دادند.

ویژگی‌های ثابت در رفتارهای خودتخریبی آگاهانه

تحلیل‌های بعدی که شش ماه پس از آزمایش اولیه انجام شد، نشان داد که اکثر شرکت‌کنندگان در همان گروه اولیه باقی مانده‌اند. این یافته‌ها نشان می‌دهد که این الگوها مربوط به ویژگی‌های پایدار ذهنی (شبیه به تیپ‌های شخصیتی) هستند و فقط اشتباه‌های مقطعی یا ضعف انگیزه نیستند.

ژان-ریشارد دی بریسل توضیح داد: «افراد با رفتارهای اجبار‌گونه اغلب توضیح می‌دادند که چه استراتژی‌ در پیش گرفته‌اند، حتی اگر این استراتژی به وضوح اشتباه بود.»

تأثیر سن بر رفتارهای خودتخریبی آگاهانه

پژوهشگران متوجه شدند که افراد بالای ۵۰ سال بیشتر رفتارهای اجبارگونه از خود نشان می‌دادند. این موضوع به احتمال زیاد به کاهش انعطاف‌پذیری ذهنی در سنین بالا مربوط می‌شود. انعطاف‌پذیری ذهنی به معنی توانایی ذهن برای تطبیق با اطلاعات جدید و اصلاح تصمیمات قبلی است.

چرا برخی افراد از تنبیه درس نمی‌گیرند؟

این مطالعه نشان می‌دهد که تنبیه برای همه افراد مؤثر نیست. در حالی‌ که کمپین‌های اطلاع‌رسانی، جریمه‌ها و هشدارها ممکن است برای افراد حساس‌ و نا‌آگاه‌ مفید باشند، اما برای افرادی با رفتارهای اجبار‌گونه کارایی چندانی ندارند، چرا که مشکل اصلی آنها در درک پیام نیست، بلکه در ناتوانی در تبدیل آن پیام به رفتار جدید است.

پیامدهای مهم برای درمان اعتیاد و اصلاح رفتار

این یافته‌ها می‌تواند کاربردهای گسترده‌ای در درمان اعتیاد، طراحی مداخلات رفتاری، آموزش مهارت‌های زندگی و حتی سیاست‌های کیفری داشته باشد. درمان‌ها باید با توجه به نوع سبک تصمیم‌گیری فرد تنظیم شوند.

ژان-ریشارد دی بریسل در پایان عنوان کرد: «زندگی واقعی پیچیده‌تر از یک بازی ساده است. اما الگوهایی که در این مطالعه دیدیم، مشابه چیزی است که در رفتارهای اجبارگونه مثل قمار یا اعتیاد مشاهده می‌شود. ما نشان دادیم که کمپین‌های آموزشی برای اکثر افراد جواب می‌دهد، اما برای برخی از افراد، باید مداخلات ویژه‌تری طراحی کنیم.»