کشف مکانیسم اثر کتامین بر مغز

مطالعه‌ای جدید مکانیسم اثر کتامین بر گیرنده NMDA در مغز را روشن و راه را برای توسعه داروهای ضدافسردگی ایمن‌تر هموار کرده است.

به گزارش تک‌ناک، کتامین دارویی است که در گذشته به عنوان یک ماده تفریحی معروف به اسپیشال کی (Special K) شناخته می‌شد، اکنون به یک درمان بالقوه برای بیماری‌های روانی مانند: افسردگی و اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) تبدیل شده است.

با وجود این، ایمنی و نحوه اثرگذاری آن همچنان مورد بحث است. پس از مرگ متیو پری، بازیگر سریال Friends به دلیل اوردوز کتامین، محققان تلاش‌های خود را برای درک دقیق‌تر این دارو افزایش داده‌اند. یک مطالعه جدید بالاخره وجود گیرنده NMDA خاصی به نام GluN1-2B-2D را ثابت کرده است و نشان می‌دهد که کتامین چگونه به این گیرنده متصل می‌شود. این کشف می‌تواند باعث توسعه داروهای ضدافسردگی ایمن‌تر شود.

گیرنده‌های NMDA نوعی کانال یونی هستند که اجازه عبور پیام‌های عصبی بین نورون‌ها در مغز و نخاع را می‌دهند.

تغییر چهره کتامین در هالیوود

کتامین بیشتر به عنوان یک داروی تفریحی و برای بیهوشی حیوانات استفاده می‌شد، اما امروزه برخی پزشکان آن را برای درمان بیماری‌های روانی تجویز می‌کنند. با وجود این، استفاده پزشکی از کتامین همچنان بحث‌برانگیز است.

پروفسور هیرو فورکاوا، از محققان این مطالعه گفت: «آیا دارویی که توهم‌زا است باید به افرادی داده شود که از نظر سلامت روان، آسیب‌پذیر هستند؟» این بحث پس از مرگ متیو پری در سال 2024 شدت گرفت. مرگ او باعث شکایت‌های قانونی شد، از جمله علیه پزشکی که کتامین را برای درمان افسردگی و اضطراب او تجویز کرده بود.

درک نحوه اثر کتامین بر مغز

فورکاوا توضیح داد: «بسیاری از سوالات در مورد نحوه اثرگذاری کتامین بر مغز هنوز بی‌پاسخ مانده‌اند. بیش از یک دهه است که گفته می‌شود کتامین گیرنده خاصی به نام GluN1-2B-2D را مسدود می‌کند. اما مشکل این بود که دانشمندان تاکنون مطمئن نبودند این گیرنده واقعاً وجود دارد یا نه.» مطالعه جدید فورکاوا و همکاران او این موضوع را روشن کرده است.

اثبات وجود گیرنده مرموز

در مقاله‌ای که در 14 فوریه در مجله Neuron منتشر شد، فورکاوا و هیونوک کانگ ثابت کردند که گیرنده GluN1-2B-2D در مغز پستانداران وجود دارد. آنها نسخه‌ای انسانی از این گیرنده را بازسازی کردند و با استفاده از میکروسکوپ الکترونی کرایو (cryo-EM)، عملکرد آن را به تصویر کشیدند.

آنها مکانیسمی را شناسایی کردند که حرکت‌های GluN1-2B-2D را کنترل می‌کند و نحوه باز و بسته شدن کانال یون این گیرنده را نشان دادند. حتی چندین روش مختلف اتصال کتامین به این گیرنده را نیز کشف کردند.

به تصویر کشیدن کتامین

تصاویر دقیقی که از این مطالعه به دست آمده است، نشان می‌دهند که مولکول‌های کتامین چگونه به بخش‌های خاصی از گیرنده GluN1-2B-2D متصل می‌شوند.

فورکاوا توضیح داد: «کتامین مانند یک چسب عمل می‌کند و در کسری از ثانیه به گیرنده می‌چسبد و کانال را می‌بندد.» محققان چهار الگوی اتصال را شبیه‌سازی کردند، اما معتقد هستند روش‌های دیگری نیز وجود دارد که کتامین می‌تواند به این گیرنده متصل شود.

آینده درمان‌های کتامین و اثر آن بر مغز

به نظر می‌رسد کتامین با اثرگذاری بر حرکت‌های گیرنده GluN1-2B-2D، علائم افسردگی و اضطراب را کاهش می‌دهد. اما سوال این است که کانال باید چه مدت باز یا بسته بماند؟

فورکاوا بیان کرد: «این مسئله به احتمال زیاد برای هر بیمار متفاوت است. عوارض جانبی کتامین نیز از توهمات خفیف تا روان‌پریشی کامل متغیر است.»

با وجود این، اگر دانشمندان بتوانند نحوه اثرگذاری حرکت‌های GluN1-2B-2D بر مغز را درک کنند، ممکن است بتوانند نسخه‌های جدیدی از این دارو با عوارض جانبی کمتر تولید کنند.

این کشف می‌تواند امیدی برای میلیون‌ها نفر مبتلا به افسردگی و اضطراب باشد. فورکاوا و همکاران او در گام بعدی قصد دارند به این هدف برسند و درمان‌های ایمن‌تر و مؤثرتری را توسعه دهند. این مطالعه درک دانشمندان از ماهیت کتامین را افزایش می‌دهد و راه را برای درمان‌های نوین بیماری‌های روانی هموار می‌کند.