اختلال وسواس فکری چیست؟

اختلال وسواس فکری-اجباری (OCD) یک بیماری مربوط به سلامت روان است که باعث ایجاد افکار یا تصاویر ناخواسته و مزاحم (وسواس) و رفتارها و اعمال تکراری (اجبار) می شود.

به گزارش تکناک، وسواس، باعث اضطراب و پریشانی قابل توجهی می شود و افراد مبتلا به OCD را به انجام اقدامات تکراری و تشریفاتی همیشگی به منظور تسکین موقت، سوق می دهد.

بسیاری از افراد گاه به گاه وسواس یا رفتار اجباری دارند، اما با اختلال وسواس فکری، افکار و رفتارها وقت گیر هستند و در عملکرد روزانه اختلال ایجاد می کنند. تخمین زده می شود 2تا 3درصد از مردم در ایالات متحده با OCD دست و پنجه نرم می کنند که اغلب در دوران کودکی، نوجوانی یا اوایل بزرگسالی شروع می شود.

علت دقیق OCD ناشناخته است، اما تحقیقات نشان می دهد که ترکیبی از عوامل ژنتیکی، عصبی و محیطی در این امر نقش دارند. گزینه های درمانی OCD معمولاً شامل روان درمانی و دارو درمانی برای کمک به مدیریت علائم و بهبود کیفیت زندگی می شود.

انواع OCD

انواع مختلفی از OCD وجود دارد و علائم آن می توانند به روش های مختلف ظاهر شوند. با این حال، OCD عمدتا به چهار دسته تقسیم می شود: آلودگی، بررسی، تقارن یا نظم، و افکار مزاحم یا تابو.

 OCD از نوع آلودگی

در این نوع اختلال وسواس فکری ، ممکن است ترس شدید از میکروب ها یا بیمار شدن از اشیاء یا افراد وجود داشته باشد. این مسئله ممکن است منجر به شستن بیش از حد دست ها یا اجتناب از دست زدن به چیزهایی شود که ممکن است آلوده باشند. همچنین ممکن است فرد بیش از حد در مورد مواد تشکیل دهنده محصولات تمیز کننده خانگی نگران باشد یا به طور مکرر لباس را در طول روز عوض کند.

در این نوع از OCDترس از آلودگی به طور ذهنی نیز می‌تواند رخ دهد و باعث شود از افراد، مکان‌ها یا موقعیت‌هایی که ترسناک یا کثیف به نظر می رسند، دوری کنید.

OCD از نوع بررسی

بررسی اجباری، ناشی از ترس از آسیب یا خطر برای خود یا دیگران است. در این نوع فرعی اختلال وسواس فکری، ممکن است متوجه شوید که مکرراً چک می‌کنید تا مطمئن شوید درها قفل هستند، وسایل برقی خاموش هستند و ترمزهای خودرو کار می‌کنند.

OCD از نوع تقارن و نظم

وسواس های متقارن و منظم، از نیاز به چیزهای کاملاً همسو، سازمان یافته یا متقارن ناشی می شود. در چنین مواقعی، ممکن است برای کمال گرایی و نظم تلاش کنید و زمان زیادی را صرف مرتب کردن و چیدمان مجدد اشیاء در خانه یا محل کار کنید تا زمانی که آنها کاملا درست شوند.

ممکن است انجام کارها به ترتیبی خاص یا چند بار ضربه زدن روی چیزها، امری معمول باشد. در این نوع اختلال وسواس فکری ، ممکن است اضطراب شدید داشته باشید یا باورهای داشته باشید که اگر همه چیز کاملاً متعادل و متقارن نباشند، اتفاق وحشتناکی رخ خواهد داد.

OCD از نوع داشتن افکار مزاحم یا تابو

افکار مزاحم و تابو مرتبط با OCD اغلب حول موضوعات خشونت، جنسی یا مذهب متمرکز می شوند. برای مثال، ممکن است تصاویر ذهنی مخربی از خشونت یا اعمال جنسی آزاردهنده داشته باشید. ممکن است متوجه شوید که در مورد هویت مذهبی یا گرایش جنسی خود بیش از حد فکر می کنید.

افکار مزاحم و تابو ممکن است باعث احساس گناه، شرم و اضطراب شوند و شما را به انجام یک سری کارهای اجباری برای کمک به آرام کردن احساسات خود سوق دهند، مانند دعا کردن دائمی، ضربه زدن به خود، یا گفتن عبارات خاص برای از بین بردن این  افکار منفی.

علائم

علائم OCD به دو گروه تقسیم می شوند: وسواس فکری و اجبار. در حالی که برخی از افراد ممکن است فقط وسواس یا اجبار داشته باشند، اما اکثر افراد مبتلا به OCD هر دو این موارد را تجربه می کنند. همراه با وسواس و اجبار، افراد مبتلا به OCD ممکن است از مکان ها، افراد یا موقعیت هایی که باعث ایجاد وسواس یا حس اجبار در آنها می شود، اجتناب کنند.

وسواس

اختلال وسواس فکری، اصرار یا تصاویر ذهنی مداوم و اغلب غیرمنطقی است که باعث پریشانی و اضطراب قابل توجهی در فرد می شود. نمونه هایی از وسواس عبارتند از:

• ترس از آلودگی یا میکروب
• نگرانی از آسیب یا خطر برای خود یا دیگران
• نیاز به اطمینان دائمی
• افکار یا تصاویر ناخواسته و ناخوشایند در مورد مسائل جنسی، مذهبی یا خشونت

اجبارها

اجبارها رفتارها یا اعمال ذهنی تکراری هستند که افراد مبتلا به OCD برای کاهش اضطراب، پریشانی یا جلوگیری از یک رویداد یا موقعیت وحشتناک ناشی از وسواس فکری خود انجام می دهند. نمونه هایی از اجبار عبارتند از:

• تمیز کردن یا شستشوی بیش از حد
• چک کردن مکرر قفل ها، لوازم خانگی و سایر اشیاء برای اطمینان از سالم بودن یا خاموش بودن آنها
• مرتب کردن و سازماندهی مداوم اشیا به روشی خاص یا بر اساس یک الگوی دقیق
• تکرار عبارات، شمردن، ضربه زدن، لمس کردن، یا دعا کردن در سکوت

علل

علت دقیق OCD به طور کامل شناخته نشده است، اما تحقیقات نشان می دهد که ترکیبی از چندین عامل احتمالاً در شکل گیری این بیماری نقش دارند. این عوامل عبارتند از:

• ژنتیک: OCD اغلب در خانواده ها دیده می شود و داشتن والدین، خواهر و برادر یا فرزند مبتلا به OCD خطر ابتلا به این بیماری را افزایش می دهد. تحقیقات نشان می دهد که ژن ها نقش مهم تری را در هنگام شروع علائم OCD در دوران کودکی ایفا می کنند.
• ساختار مغز: محققان کشف کرده اند که افراد مبتلا به OCD تفاوت هایی در ساختار و عملکرد مغز خود دارند، به ویژه در قسمت هایی از مغز که احساسات، کنترل تکانه و تصمیم گیری را تنظیم می کند.
• رویدادهای زندگی: رویدادهای استرس زا و تجربیات آسیب زا مانند تصادف رانندگی یا تجربه برخی سوء استفاده های جنسی، ممکن است باعث علائم OCD در برخی افراد شود. تحقیقات نشان می دهد که این مورد ممکن است در زنان شایع تر باشد.
• شرایط همبود (یا همزمان): افرادی که از قبل اختلالات اضطرابی یا خلقی دارند و کسانی که سابقه ابتلا به برخی بیماری ها (مانند عفونت استرپتوکوکی) دارند، در معرض خطر بیشتر ابتلا به OCD هستند.

تشخیص

اولین قدم برای تشخیص OCD مراجعه به یک پزشک است که دانش و مهارت لازم برای تشخیص OCD را دارد، مانند روانپزشک، روانشناس یا یک متخصص بهداشت روان.

هیچ آزمایش یا روشی نمی تواند به طور قطعی OCD را تشخیص دهد، بنابراین ارائه دهندگان مراقبت های بهداشتی معمولاً پس از اطلاع از علائم و سابقه پزشکی شما از قضاوت حرفه ای خود استفاده می کنند. برخی از ارائه دهندگان مراقبت های بهداشتی ممکن است یک معاینه فیزیکی انجام دهند و آزمایش خون یا سایر آزمایشات آزمایشگاهی را برای در سایر شرایطی که ممکن است باعث علائم مشابه OCD شوند، درخواست کنند.

هیچ آزمایش یا روشی نمی تواند به طور قطعی OCD را تشخیص دهد، بنابراین پزشک معمولاً پس از اطلاع از علائم و سابقه پزشکی شما از قضاوت حرفه ای خود استفاده می کنند. برخی از پزشکان ممکن است یک معاینه فیزیکی انجام دهند و آزمایش خون یا سایر آزمایشات آزمایشگاهی را برای رد سایر شرایطی که ممکن است باعث علائم مشابه OCD شوند، درخواست کنند.

پزشکان از معیارهای تشخیصی OCD ذکر شده در راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی (DSM-5) برای تشخیص استفاده می کنند. معیارهای تشخیصی OCD عبارتند از:

• وجود وسواس، اجبار یا هر دو
• وسواس فکری و اجباری که بیش از یک ساعت در روز طول می کشد و باعث ناراحتی قابل توجهی می شود و یا در فعالیت های روزانه اختلال ایجاد می کند
• علائمی که به دلیل مصرف مواد، داروها یا بیماری زمینه ای نیستند

برای اطلاع از علائم ، تعداد دفعات بروز، شدت و عوامل تحریک کننده، پزشک شما احتمالاً یک مصاحبه بالینی ساختاریافته با شما انجام می دهد. آنها ممکن است از یک مقیاس رتبه بندی استاندارد، مانند مقیاس وسواس فکری جبری ییل-براون (Y-BOCS)، برای اندازه گیری شدت علائم OCD و نحوه تداخل آنها با زندگی روزمره شما استفاده کنند. همچنین پزشک از شما در مورد سابقه پزشکی و روانپزشکی، سابقه خانوادگی و مصرف مواد (مانند مواد مخدر و الکل) خواهد پرسید.

درمان

هدف از درمان اختلال وسواس فکری این است که به شما کمک کند روش های جدید و سالمی برای پاسخ دادن به افکار خود بیاموزید تا علائم و تأثیر آنها بر زندگی خود از بین ببرید و آن ها کاهش دهید. در حالی که هیچ درمانی برای OCD وجود ندارد، اما درمان‌های مؤثری وجود دارد و تحقیقات نشان می‌دهد که بیش از 50 درصد از افراد مبتلا به OCD که برنامه درمانی خود را دنبال می‌کنند، به بهبودی می‌رسند. درمان OCD معمولاً شامل ترکیبی از روان درمانی و دارو درمانی است.

روان درمانی

روان درمانی، به ویژه درمان شناختی- رفتاری (CBT)، یک درمان اولیه برای OCD است. قرار گرفتن در معرض و پیشگیری از پاسخ (ERP) یک نوع خاص از CBT است که شامل قرار گرفتن تدریجی در معرض ترس ها یا وسواس های شما و یادگیری نحوه جایگزینی رفتارهای اجباری با استراتژی های مقابله ای سالم است که می تواند به شما در کاهش اضطراب کمک کند.

دارو درمانی

پزشک شما ممکن است تصمیم بگیرد که برای شما دارویی تجویز کند که می تواند به تنهایی یا همراه با روان درمانی استفاده شود. افراد مبتلا به OCD که داروهای تجویزی مصرف می کنند، 40 تا 60 درصد کاهش علائم را تجربه می کنند.

مهارکننده های انتخابی بازجذب سروتونین (SSRIs) موثرترین دارو برای OCD هستند. SSRI ها داروهای ضد افسردگی هستند، اما همچنین با افزایش میزان سروتونین (هورمونی که به مغز شما در تنظیم خلق و خو، خواب و سایر عملکردهای بدن کمک می کند) در کاهش علائم OCD در مغز کمک می کنند.

چگونه از OCD جلوگیری کنیم؟

هیچ راه شناخته شده ای برای جلوگیری از ایجاد OCD وجود ندارد، اما تشخیص و درمان به موقع می تواند به بهبود علائم و جلوگیری از بدتر شدن آنها در طول زمان کمک کند.

رویدادها و موقعیت های استرس زا زندگی می توانند علائم OCD را تحریک کنند، بنابراین یافتن راه های سالم برای مدیریت استرس از هر طریقی ممکن است مفید باشد. تکنیک‌های تمرکز حواس می‌تواند به شما کمک کند افکار وسواسی خود را عینی‌تر ببینید و به شما کمک کند افکار مضر را کنار بگذارید.

شرایط همزمان

حدود 90 درصد از افراد مبتلا به اختلال وسواس فکری حداقل یک بیماری روانی دیگر نیز دارند. هنگامی که فردی یک یا چند بیماری مربوط به سلامت روان را به طور همزمان داشته باشد، این مشکل به عنوان بیماری های همراه شناخته می شود. بیماری های مشترک OCD عبارتند از:

• اختلالات اضطرابی: نگرانی و ترس مداوم و بیش از حد در مورد چیزهای مختلف (مثلاً اضطراب اجتماعی یا اختلال اضطراب فراگیر).
• اختلال افسردگی اساسی: غم و اندوه مداوم، ناامیدی و از دست دادن علاقه به فعالیت ها.
• اختلالات خوردن: الگوهای ناسالم غذا خوردن و اشتغال ذهنی به تصویر بدن (مانند بی اشتهایی عصبی یا پرخوری عصبی).
• اختلالات دوقطبی: تغییرات شدید در خلق و خو، رفتار و سطح انرژی.
• اختلال مصرف مواد: استفاده بیش از حد از مواد (مانند مواد مخدر یا الکل).

زندگی با اختلال وسواس فکری

زندگی با اختلال وسواس فکری می تواند چالش برانگیز باشد زیرا قرار گرفتن بین افکار طاقت فرسا و وسواسی و اجبارهای وقت گیر، تأثیر این اختلال بر زندگی شما می تواند ویرانگر باشد. خوشبختانه، با درمان‌های مؤثر و راهبردهای مقابله‌ای سالم، بسیاری از افراد مبتلا به OCD زندگی رضایت‌بخش و سازنده‌ای دارند.

اگر به تازگی مبتلا به OCD شده اید یا فردی را می شناسید که این بیماری را دارد، یادگیری هر چه بیشتر در مورد این بیماری می تواند به شما کمک کند تا بفهمید چرا وسواس ها و اجبارها به وجود می آیند تا در زمان درمان، طاقت و صبر خود را افزایش دهید.