سروتونین ماده ای در بدن است که به سلول های عصبی کمک می کند تا با یکدیگر ارتباط برقرار کنند.
به گزارش تکناک، سروتونین عمدتاً در روده، مغز، نخاع و پلاکت ها (نوعی از سلول های خونی که به لخته شدن خون کمک می کند) یافت می شود.
برخی از نقش های اصلی سروتونین کنترل رفتار، خلق و خو و حافظه است. افزایش یا کاهش میزان این ماده می تواند بر سلامت کلی فرد تأثیر بگذارد. به عنوان مثال، اعتقاد بر این است که میزان پایین سروتونین در مغز و افسردگی به یکدیگر مرتبط هستند. میزان سروتونین عاملی است که پزشکان در درمان بیماری‌های روانی مانند افسردگی و اضطراب به آن توجه نمی‌کنند. در همین حال، میزان بالای سروتونین می تواند مجموعه متفاوتی از خطرات را برای سلامتی به همراه داشته باشد.
سروتونین چه کاری انجام می دهد؟
سروتونین عملکردهای مختلفی را در بدن ما انجام می دهد. سروتونین به عنوان یک هورمون و انتقال دهنده عصبی عمل می کند و به سلول ها کمک می کند تا با یکدیگر ارتباط برقرار کنند. سروتونین به عنوان یک میتوژن نیز عمل می کند، به این معنی که باعث تقسیم سلول های بدن می شود. همچنین سروتونین به عنوان یک منقبض کننده عروق عمل می کند و باعث باریک شدن رگ های خونی می شود.
برخی از عملکردهای اصلی سروتونین به شرح زیر است:
- عملکرد روده را تنظیم می‌کند: وقتی سلول‌های روده غذا را در دستگاه گوارش شما حس می‌کنند، سروتونین ترشح می‌کنند تا فرآیند گوارش را در حرکت نگه دارند. سروتونین در ایجاد حالت تهوع نیز نقش دارد. اگر سروتونین سریعتر از جذب ترشح شود، ممکن است منجر به حالت تهوع شود.
- اشتها را کنترل می کند: با غذا خوردن، سروتونین اشتهای شما را کاهش می دهد.
- تنظیم خلق و خو: سروتونین تحریک عصبی و تکانه های الکتریکی را افزایش می دهد که این مسئله می تواند به بهبود خلق و خو و شادی و کاهش اضطراب کمک کند.
- به بهبود زخم ها کمک می کند: وقتی سروتونین در خون آزاد می شود، پلاکت ها آن را جذب می کنند. سپس سروتونین می تواند به لخته شدن خون و کاهش جریان خون کمک کند.
- خواب، حافظه و یادگیری را تنظیم می کند: سروتونین نقش مهمی در سیستم عصبی مرکزی (مغز و نخاع) و عملکردهای آن دارد.
- بر عملکرد جنسی تأثیر می گذارد: سروتونین بر توانایی بدن برای پاسخ دادن به رابطه جنسی (عملکرد جنسی) و همچنین میل برای رابطه جنسی (میل جنسی) تأثیر می گذارد.
- بر تراکم استخوان تأثیر می‌گذارد: برخی تحقیقات نشان می‌دهند که سروتونین خون با تراکم استخوان، که مقدار مواد معدنی استخوان در استخوان‌ها می باشد، مرتبط است.
اکثر سروتونین در روده وجود دارد، به همین دلیل این ماده نقش مهمی در عملکرد دستگاه گوارش دارد. حتی اگر مقدار کمتری از آن در سیستم عصبی مرکزی وجود داشته باشد، باز هم سروتونین در تنظیم عملکرد آن سیستم نیز ضروری است.
کمبود سروتونین چه پیامدهایی دارد؟
میزان پایین سروتونین با خلق و خوی بد و افسردگی مرتبط است. علائم افسردگی شامل احساسات مداوم، تقریباً روزانه و مختل کننده زندگی است. برخی از علائم افسردگی عبارتند از:
- غمگین بودن
- اضطراب
- حس پوچی
- ناامیدی یا بدبینی
- تحریک پذیری، ناامیدی یا بی قراری
- احساس بی ارزشی
- خستگی یا کمبود انرژی
چگونه می توان میزان سروتونین را افزایش داد؟
اگر پزشک تشخیص دهد که افزایش میزان سروتونین برای شما موثر است، راه های مختلفی وجود دارد که می توانید آن را در بدن خود افزایش دهید.
ورزش
اعتقاد بر این است که ورزش می تواند میزان سروتونین را افزایش دهد. برخی از متخصصان بر این باورند که ورزش منظم می تواند به اندازه داروهای ضدافسردگی یک روش درمانی برای اختلالات خلقی موثر باشد.
ارتباط بین ورزش و میزان بالاتر سروتونین ممکن است در این که چرا افرادی که سبک زندگی فعال‌تری دارند نسبت به افراد غیرفعال، اضطراب و افسردگی کمتری دارند، نقش داشته باشد.
نور خورشید
به نظر می رسد ارتباط مستقیمی بین نور خورشید و تولید سروتونین وجود دارد. تحقیقات نشان داده است که با تغییر طول نور روز از فصلی به فصل دیگر، میزان سروتونین نیز تغییر می کند. مشخص شده است که میزان سروتونین در تابستان و پاییز یعنی زمانی که ساعات روز طولانی تر است، بالاترین میزان خود را دارد.
یک مطالعه در سال 2021 روی زنان 60 ساله و بالاتر، نشان داد بیش از دو ساعت در روز در معرض نور خورشید قرار گرفتن با علائم افسردگی به میزان قابل توجهی مرتبط است.
ایجاد تغییرات در رژیم غذایی
محققان در تلاشند تا درک بهتری از نحوه تأثیر رژیم غذایی بر میزان سروتونین به دست آورند، زیرا به نظر می رسد که داشتن یک رژیم غذایی متعادل می تواند علائم افسردگی را کاهش دهد.
اگرچه برخی از میوه ها و سبزیجات دارای سروتونین هستند، اما تأثیر سروتونین موجود در رژیم غذایی بر مغز دشوار است. محققان در واقع به دنبال مواد غذایی دیگری هستند که به سروتونین کمک می کند تاثیر مثبت خود را اعمال کند. به عنوان مثال، غذاهایی که در آن ها میزان تریپتوفان یعنی اسیدهای آمینه ای که به سنتز سروتونین کمک می کنند، افزایش یافته است، ممکن است در درمان افسردگی مفید باشند. رژیم های غذایی غنی از تریپتوفان اغلب برای مبارزه با افسردگی توصیه می شود.
غذاهای سرشار از تریپتوفان عبارتند از:
- پنیر
- مرغ
- سفیده تخم مرغ
- ماهی
- شیر
- تخمه آفتابگردان، کدو تنبل و کنجد
- بادام زمینی
- دانه های سویا
- بوقلمون
همچنین وجود ویتامین B6 در افزایش میزان سروتونین در بدن بسیار مهم است زیرا در تبدیل تریپتوفان به سروتونین نقش دارد. غذاهای سرشار از ویتامین B6 عبارتند از:
- ماهی (ماهی تن، سالمون)
- جگر گاو
- سینه مرغ
- سیب زمینی و سایر سبزیجات نشاسته ای
- میوه های غیر مرکبات (موز و کدو حلوایی)
مصرف دارو
مهارکننده های انتخابی بازجذب سروتونین (SSRIs) دسته ای از داروها هستند که میزان سروتونین را افزایش می دهند. SSRI ها خط اول درمان برای اختلالات اضطرابی متوسط تا شدید و اختلالات افسردگی هستند.
مهارکننده های بازجذب سروتونین و نوراپی نفرین (SNRIs) دسته دیگری از داروهایی هستند که می توانند میزان سروتونین را افزایش دهند و ممکن است برای درمان افسردگی استفاده شوند. اما بر خلاف SSRI ها، SNRI ها میزان نوراپی نفرین، هورمون و انتقال دهنده عصبی را نیز افزایش می دهند.
پزشک می تواند تعیین کند که آیا مصرف این دارو ها برای شما مناسب است یا خیر و در این صورت، کدام یک موثرتر است.
پیامدهای ازدیاد سروتونین در بدن چیست؟
اگر داروهای خاصی مصرف کنید و یک واکنش دارویی به نام سندرم سروتونین داشته باشید، میزان سروتونین شما می تواند خیلی بالا برود. اگر دو یا چند دارو مصرف می‌کنید که بر میزان سروتونین تأثیر می‌گذارند، به احتمال زیاد سندرم سروتونین را تجربه می‌کنید، به‌ویژه زمانی که برای اولین بار مصرف دارو را شروع می‌کنید یا دوز آن را افزایش می‌دهید.
داروها یا باعث ترشح بیش از حد سروتونین یا ماندن بیش از حد سروتونین در مغز می شوند. داروهایی مانند تریپتان ها (برای میگرن)، SSRI ها و SNRI ها به طور بالقوه می توانند منجر به سندرم سروتونین شوند. در مورد هر گونه عوارض احتمالی با پزشک خود صحبت کنید. مصرف داروهای خود را بدون مشورت با پزشک قطع نکنید. داروهای روان گردان مانند اکستازی و ال اس دی نیز با این سندرم مرتبط هستند.
علائم سندرم سروتونین می تواند در عرض چند دقیقه تا چند ساعت پس از مصرف داروها شروع شود. علائم سندرم سروتونین عبارتند از:
- اسهال
- حرکات غیر طبیعی چشم
- حالت تهوع یا استفراغ
- ضربان قلب سریع
- فشار خون بالا
- توهمات
- افزایش دمای بدن
- از دست دادن هماهنگی
وقتی تحت درمان قرار می‌گیرید، معمولاً در کمتر از یک روز بهتر می‌شوید. هنگامی که درمان به موقع انجام نشود، ممکن است رفته رفته حال بیمار بدتر شود و در نهایت جان خود را از دست بدهد.
حتی بعد از درمان ممکن است برخی اندام ها آسیب دائمی ببینند. به عنوان مثال، سندرم سروتونین می تواند باعث اسپاسم عضلانی شود که این اتفاق منجر به تجزیه عضلات می شود. هنگامی که محصولات تجزیه عضلانی از طریق کلیه ها فیلتر می شوند، کلیه ممکن است آسیب ببیند.
