پراکسی چیست و چه کاربردهایی دارد؟

پراکسی (Proxy) به معنی نماینده یا واسطه است و در دنیای  اینترنت و شبکه‌های رایانه ای به معنای یک سرور میانجی است که بین کاربر و اینترنت قرار می‌گیرد.

به گزارش تکناک، استفاده از پراکسی (proxy server) در اینترنت و شبکه‌های رایانه ای از دهه 1990 میلادی رایج شد. در این دوره، اینترنت در حال رشد سریع بود و تعداد کاربران و منابع اینترنتی به سرعت افزایش می‌یافت. نیاز به افزایش کارایی و بهبود امنیت شبکه‌ها و ارتباطات اینترنتی منجر به توسعه و استفاده از پراکسی‌ها شد.

اولین پراکسی وب به نام “پراکسی فله‌ای CGI” (CGIProxy) توسط جیمز مارشال (James Marshall) در سال 1996 ساخته شد. این پراکسی یک برنامه تحت وب بود که کاربران می‌توانستند از طریق آن به صورت ناشناس به اینترنت دسترسی داشته باشند. پراکسی فله‌ای CGI با استفاده از زبان برنامه‌نویسی پرل (Perl) نوشته شده بود.

از آن زمان به بعد، پراکسی‌ها با توجه به نیازهای مختلف در شبکه‌های رایانه ای و اینترنت به صورت گسترده‌ای استفاده می‌شوند. امروزه، پراکسی‌ها برای کاربردهای متعددی از جمله افزایش امنیت، حفظ حریم خصوصی، کاهش زمان بارگذاری صفحات و دسترسی به منابع محدود جغرافیایی مورد استفاده قرار می‌گیرند.

پراکسی به عنوان یک سرور میانجی عمل می‌کند که بین کاربر (مرورگر) و سایت یا منبع اینترنتی قرار می‌گیرد. وقتی کاربر درخواستی برای دسترسی به یک منبع اینترنتی می‌فرستد، پراکسی به جای اتصال مستقیم کاربر به سایت مورد نظر، درخواست را به نمایندگی از کاربر ارسال می‌کند. برای درک بهتر نحوه کارکرد پراکسی، مراحل زیر را در نظر بگیرید:

• کاربر یک درخواست از طریق مرورگر خود برای دسترسی به یک سایت یا منبع اینترنتی ارسال می‌کند.
• درخواست کاربر به سرور پراکسی منتقل می‌شود.
• سرور پراکسی درخواست کاربر را بررسی کرده و با توجه به تنظیمات و قوانین موجود، ممکن است درخواست را قبول یا رد کند.
• اگر درخواست قابل قبول باشد، پراکسی به نمایندگی از کاربر به سایت یا منبع مورد نظر اتصال برقرار می‌کند و اطلاعات مورد نیاز را دریافت می‌کند.
• در صورت وجود اطلاعات مربوط به درخواست کاربر در کش پراکسی، پراکسی اطلاعات کش شده را به کاربر برمی‌گرداند.
• پراکسی اطلاعات دریافت شده را به کاربر ارسال می‌کند، و کاربر از طریق مرورگر خود به سایت یا منبع دسترسی پیدا می‌کند.
• با استفاده از این روش، پراکسی می‌تواند امنیت، حفظ حریم خصوصی، کاهش زمان بارگذاری صفحات و دسترسی به منابع محدود جغرافیایی را برای کاربران ارائه دهد.

این سرور میانجی کارکردهای مختلفی دارد که عبارتند از:

• افزایش امنیت: پراکسی می‌تواند ترافیک ورودی و خروجی را از دسترسی‌های ناخواسته محافظت کند و به عنوان یک دیوار آتش (Firewall) عمل کند.
• کنترل دسترسی: مدیران شبکه می‌توانند با استفاده از پراکسی، دسترسی کاربران را به منابع خاص اینترنت محدود کنند.
• کاهش زمان بارگذاری صفحات: پراکسی‌ها می‌توانند محتوای درخواست شده توسط کاربران را ذخیره کرده و درخواست‌های بعدی را سریع‌تر پاسخ دهند. این روش به “کش کردن” (Caching) شناخته می‌شود.
• حفظ حریم خصوصی: پراکسی می‌تواند آدرس IP کاربر را پنهان کرده و به جای آن IP خودش را به سرور مقصد بفرستد. بنابراین، حریم خصوصی کاربر در برابر سایت‌هایی که از آن‌ها بازدید می‌کند، حفظ می‌شود.
• تغییر مکان جغرافیایی: با استفاده از پراکسی‌ هایی که در کشورهای مختلف قرار دارند، می‌توان به منابعی که محدودیت‌های جغرافیایی دارند دسترسی یافت.

ساختار Proxy به عنوان یک سرور واسط بین کاربران و سرور اصلی (معمولاً یک سرور اینترنت) ، شامل سه قسمت کلیدی است که به شرح زیر است:

1. Client: کاربران Proxy هستند که به طور مستقیم با آن در ارتباط هستند. آنها درخواست‌هایی را برای دسترسی به منابع در سرور اصلی ارسال می‌کنند.
2. Proxy Server: سرور Proxy به عنوان یک واسط بین کاربران و سرور اصلی عمل می‌کند و درخواست‌های کاربران را به سرور اصلی ارسال می‌کند. Proxy Server همچنین می‌تواند برخی از عملکردهای اضافی را انجام دهد، مانند ذخیره کردن برخی اطلاعات، فیلتر کردن درخواست‌ها، اجرای یک سیستم کش و غیره.
3. Remote Server: سرور اصلی که دارای منابعی است که کاربران سرور Proxy به دنبال دسترسی به آنها هستند. Proxy Server درخواست‌های کاربران را به Remote Server ارسال می‌کند و پاسخ را به کاربران ارسال می‌کند.

انواع پراکسی

proxy (server that acts as an intermediate between a client and its destination server) ها در چندین نوع مختلف وجود دارند که بر اساس کارکردها، معماری و میزان امنیت ارائه شده توسط آن‌ها تقسیم‌بندی می‌شوند. در ادامه به برخی از انواع رایج پراکسی‌ها اشاره می‌کنیم:

پراکسی HTTP  

این نوع پراکسی از پروتکل HTTP برای ارسال و دریافت درخواست‌ها استفاده می‌کند. این پراکسی‌ها معمولاً برای مرور وب و دسترسی به سایت‌های وب کاربرد دارند.پروکسی HTTP یک سرور واسط است که بین کاربر (مرورگر) و سرور مقصد (سرور وب) عمل می‌کند. این نوع پروکسی اصولاً برای کاربردهایی مانند کنترل دسترسی به منابع اینترنتی، فیلتر کردن محتوا، مدیریت کش و افزایش سرعت پاسخ‌گویی سرورها استفاده می‌شود.وقتی کاربری از یک پروکسی HTTP استفاده می‌کند، درخواست‌های ارسالی از مرورگر ابتدا به سرور پروکسی فرستاده می‌شود. سپس سرور پروکسی، به جای کاربر، درخواست را به سرور مقصد ارسال می‌کند. در نهایت، سرور پروکسی پاسخ سرور مقصد را دریافت و به کاربر برگردانده می‌شود.

پروکسی‌های HTTP می‌توانند برخی مزایا داشته باشند، مانند:

• حفظ حریم خصوصی: پروکسی‌ها می‌توانند آدرس IP کاربر را مخفی کنند و به جای آن، IP سرور پروکسی را به سرور مقصد نشان دهند.
• دور زدن محدودیت‌ها: در بعضی موارد، پروکسی‌های HTTP می‌توانند به کاربران اجازه دسترسی به سایت‌های مسدود شده در کشور یا شبکه‌ خاصی را بدهند.
• کاهش زمان بارگیری: پروکسی‌ها می‌توانند محتوای درخواست شده را کش کنند و در صورت درخواست مجدد، محتوای کش شده را به کاربر ارائه دهند، بدین ترتیب سرعت بارگیری صفحات افزایش می‌یابد.
• کنترل و مدیریت دسترسی: مدیران شبکه می‌توانند با استفاده از پروکسی‌های HTTP به کاربران خاص دسترسی دهند یا آن‌ها را محدود کنند.

با این حال، پروکسی‌های HTTP همچنین برخی محدودیت‌ها و نگرانی‌های امنیتی دارند:

• کمبود امنیت: پروکسی‌های HTTP ارتباطات رمزگذاری نشده‌ای بین کاربر و سرور پروکسی ایجاد می‌کنند. بنابراین، اگر اطلاعات حساسی از طریق یک پروکسی HTTP منتقل شوند، ممکن است توسط افرادی که بر روی شبکه می‌توانند اطلاعات را جاسوسی کنند، به سادگی دسترسی یافته شود.
• کاهش سرعت: از آنجا که ترافیک باید از طریق سرور پروکسی عبور کند، ممکن است سرعت اینترنت کاربر کاهش یابد. این کاهش سرعت به ویژه در صورت استفاده از یک پروکسی رایگان یا بی‌کیفیت بیشتر خواهد بود.
• پروکسی‌های ناامن: برخی از پروکسی‌های رایگان یا نامعتبر ممکن است امنیت کاربران را به خطر اندازند و اطلاعات شخصی آن‌ها را جمع‌آوری کنند. بنابراین، برای استفاده از یک پروکسی HTTP، توصیه می‌شود که از سرویس‌های معتبر و پرداختی استفاده کنید.

پراکسی HTTPS یا پراکسی SSL

پراکسی HTTPS یا پراکسی SSL به نوعی از سرورهای واسطه (پراکسی) اشاره دارد که برای کمک به رمزگشایی و رمزنگاری ترافیک اینترنتی از پروتکل امن HTTPS (پروتکل انتقال ابرمتن امن) یا SSL (لایه امنیت ارتباطی) استفاده می‌کند.پروتکل HTTPS یک نسخه امن از پروتکل HTTP است که برای ارتباط میان وب‌گردان و وب سرور استفاده می‌شود.

پروتکل HTTPS از رمزنگاری SSL یا TLS (نسخه جدیدتر SSL) برای محافظت از اطلاعات کاربران در حین ارتباط با سرور بهره می‌برد.پراکسی‌ های HTTPS یا SSL به کاربران امکان می‌دهند به صورت مخفی و امن به اینترنت دسترسی پیدا کنند.

این نوع پراکسی‌ها ترافیک وب را از طریق خود کاربران انتقال می‌دهند، به طوری که آدرس IP واقعی کاربر پنهان می‌شود و ترافیک بین کاربر و سرور مقصد رمزگذاری می‌شود. این روش برای کاربرانی که می‌خواهند به صورت ناشناس و ایمن در اینترنت فعالیت کنند و یا دسترسی به منابع محدود شده جغرافیایی داشته باشند، مفید است.

به خاطر داشته باشید که استفاده از پراکسی HTTPS یا SSL همیشه به معنای یک امنیت کامل نیست. برای حفاظت بهتر از حریم خصوصی خود، استفاده از تکنولوژی‌های دیگر مانند شبکه‌های خصوصی مجازی (VPN) یا شبکه Tor می‌تواند مفید باشد.

پراکسی SOCKS

 یک نوع پراکسی است که برای انتقال داده‌ها بین کاربر و سرور میانجی عمل می‌کند و از پروتکل SOCKS استفاده می‌کند.   SOCKS به عنوان یک پروتکل بالادستی عمل می‌کند که می‌تواند با پروتکل‌های دیگر مانند HTTP, HTTPS, FTP و غیره کار کند. پراکسی‌ های SOCKS در دو نسخه‌ی اصلی دارند:  SOCKS4 و SOCKS5 . SOCKS5 در مقایسه با SOCKS4، از قابلیت‌های بیشتری برخوردار است، از جمله پشتیبانی از تأیید هویت و پروتکل‌های شبکه‌ای IPv6.

برخی از ویژگی‌های پراکسی SOCKS عبارتند از:

• ناشناس: با استفاده از پراکسی SOCKS، می‌توان آدرس IP واقعی کاربر را پنهان کرده و از حفظ حریم خصوصی کاربر در فعالیت‌های آنلاین اطمینان حاصل کرد.
• سازگاری با پروتکل‌های مختلف: پراکسی SOCKS با انواع پروتکل‌های شبکه‌ای کار می‌کند و می‌تواند برای انتقال داده‌ها در برنامه‌هایی که از پروتکل‌های مختلفی استفاده می‌کنند به کار رود.
• عبور از محدودیت‌های جغرافیایی: پراکسی SOCKS می‌تواند به کاربران کمک کند تا به سایت‌ها و خدماتی که در کشور یا منطقه‌ی خاصی محدود شده‌اند دسترسی پیدا کنند.
• امنیت: هرچند پراکسی SOCKS به‌طور پیش‌فرض از رمزنگاری نمی‌کند، اما می‌توان آن را با پروتکل‌های امنیتی مانند SSL/TLS ترکیب کرد تا امنیت ارتباطات را افزایش دهد.

پراکسی شفاف (Transparent Proxy)

یک نوع پراکسی است که بدون نیاز به هیچ تنظیمات خاصی از طرف کاربر عمل می‌کند. در این نوع پراکسی، کاربران به طور خودکار از طریق پراکسی به اینترنت متصل می‌شوند و معمولاً بدون آگاهی از استفاده از چنین پراکسی‌ای. پراکسی شفاف می‌تواند در سطح شبکه محلی (LAN) یا ارائه دهنده خدمات اینترنت (ISP) مستقر شود.

ویژگی‌های عمده پراکسی شفاف عبارتند از:

• سهولت استفاده: کاربران نیازی به تنظیمات پراکسی بر روی دستگاه‌های خود ندارند؛ این پراکسی‌ها به طور خودکار کار می‌کنند.
• کنترل ترافیک: پراکسی شفاف به مدیران شبکه امکان می‌دهد تا ترافیک کاربران را کنترل کنند، محدودیت‌های سرعت را اعمال کنند یا حتی برخی سایت‌ها را فیلتر کنند.
• کش کردن محتوا: پراکسی شفاف می‌تواند محتوایی که به صورت مکرر درخواست می‌شود را کش کرده و درخواست‌های بعدی را از کش پاسخ دهد. این کار به کاهش بار روی شبکه و افزایش سرعت پاسخگویی کمک می‌کند.
• مانیتورینگ و گزارش‌دهی: پراکسی شفاف به مدیران شبکه امکان می‌دهد که ترافیک کاربران را زیر نظر بگیرند و گزارش‌هایی در مورد استفاده از اینترنت ارائه دهند.

با این حال، باید توجه داشت که پراکسی شفاف در ارائه امنیت و حفظ حریم خصوصی کاربران به اندازه پراکسی‌های دیگر مانند پراکسی‌های ناشناس و پراکسی‌ های SOCKS کارآمد نیست. در برخی موارد، استفاده از یک پراکسی شفاف می‌تواند حریم خصوصی کاربران را نقض کند، زیرا:

• ناشناس: پراکسی شفاف به طور کامل نمی‌تواند آدرس IP واقعی کاربر را پنهان کند و ممکن است اطلاعات کاربر را در معرض دسترسی سایت‌ها و سرویس‌های اینترنتی قرار دهد.
• امنیت: پراکسی شفاف ممکن است به طور پیش‌فرض از رمزگذاری و ایجاد تونل‌های امن برای ارتباطات کاربران پشتیبانی نکند. در نتیجه، ترافیک کاربران ممکن است در معرض مانورهای میانبری (Man-in-the-Middle) و سایر حملات امنیتی قرار گیرد.
• حفظ حریم خصوصی: به دلیل این که پراکسی شفاف توسط مدیران شبکه یا ارائه‌دهندگان خدمات اینترنت کنترل می‌شود، ممکن است اطلاعات مربوط به کاربران و استفاده از اینترنت به طور ناخواسته در معرض دسترسی این اشخاص قرار بگیرد.
• با این وجود، پراکسی شفاف می‌تواند در برخی موارد مفید باشد، به عنوان مثال برای کاهش بار روی شبکه، بهبود کارایی اینترنت یا کنترل دسترسی کاربران به محتوای خاص. اما اگر هدف اصلی شما افزایش امنیت و حفظ حریم خصوصی است، پراکسی‌های دیگر مانند پراکسی‌های ناشناس و SOCKS بهترین گزینه‌ها هستند.

پراکسی نیمه‌شفاف (Anonymous Proxy)

یک نوع پراکسی است که به کاربران امکان می‌دهد به صورت ناشناس به وب‌سایت‌ها و سرویس‌های آنلاین دسترسی پیدا کنند. این پراکسی‌ها آدرس IP واقعی کاربر را پنهان کرده و به جای آن یک آدرس IP جایگزین ارائه می‌دهند، به این ترتیب وب‌سایت‌ها و سرویس‌هایی که کاربر با آن‌ها ارتباط برقرار می‌کند، آدرس IP جایگزین را به عنوان آدرس IP کاربر مشاهده می‌کنند.

مزایای استفاده از یک پراکسی‌ناشناس عبارتند از:

• حفظ حریم خصوصی: با پنهان کردن آدرس IP واقعی کاربر، پراکسی‌ناشناس به حفظ حریم خصوصی کاربران کمک می‌کند و جلوگیری می‌کند که فعالیت‌های آن‌ها ردگیری شود.
• عبور از محدودیت‌های جغرافیایی: پراکسی‌ناشناس می‌تواند به کاربران کمک کند تا به سایت‌ها و خدماتی که در کشور یا منطقه‌ی خاصی محدود شده‌اند دسترسی پیدا کنند.
• کاهش ردیابی تبلیغاتی: با استفاده از پراکسی ناشناس، کاربران می‌توانند از ردیابی تبلیغاتی که از طریق آدرس IP انجام می‌شود جلوگیری کنند.

 پراکسی الیت (Elite Proxy)

یک نوع پراکسی ناشناس پیشرفته است که علاوه بر مخفی کردن آدرس IP کاربر، هیچ اطلاعاتی در مورد استفاده از پراکسی به سایت‌ها و سرویس‌های اینترنتی ارائه نمی‌دهد. به عبارت دیگر، وقتی از یک پراکسی‌الیت استفاده می‌کنید، وب‌سایت‌ها و سرویس‌های آنلاین نه تنها نمی‌توانند آدرس IP واقعی شما را ببینند، بلکه از وجود استفاده از پراکسی نیز بی‌خبر می‌مانند.

مزایای استفاده از یک Elite Proxy عبارتند از:

• حفظ حریم خصوصی بالاتر: با استفاده از پراکسی الیت، آدرس IP شما مخفی می‌شود و هیچ اطلاعاتی در مورد استفاده از پراکسی به سایت‌ها و سرویس‌های اینترنتی ارائه نمی‌شود. این باعث می‌شود که فعالیت‌های آنلاین شما به طور کامل ناشناس بماند.
• عبور از محدودیت‌های جغرافیایی و فیلترینگ: پراکسی‌الیت به شما امکان می‌دهد به سایت‌ها و خدماتی که در کشور یا منطقه‌ی خاصی محدود شده‌اند یا فیلتر شده‌اند، دسترسی پیدا کنید.
• کاهش ردیابی تبلیغاتی: استفاده از پراکسی‌الیت به شما کمک می‌کند تا از ردیابی تبلیغاتی که از طریق آدرس IP انجام می‌شود جلوگیری کنید.

با این حال، مانند پراکسی‌ناشناس، پراکسی‌الیت نیز به طور پیش‌فرض از رمزنگاری نمی‌کند و فقط آدرس IP شما را مخفی می‌کند. برای حفظ امنی

پراکسی تور(Tor Proxy)

Tor که مخفف The Onion Router است، یک شبکه انتشاراتی آزاد و اوپن سورس است که به کاربران اینترنت امکان استفاده از اینترنت به صورت ناشناس را می‌دهد.Tor از مفهوم “پیازی” استفاده می‌کند که ارتباطات کاربر را در لایه‌های متعددی از رمزنگاری قرار می‌دهد. این شبکه با ارسال ترافیک از طریق یک سری از میانجی‌ها و نودهای Tor که به صورت تصادفی انتخاب می‌شوند، ارتباطات را مخفی نگه می‌دارد.Tor Proxy به شما این امکان را می‌دهد که به سایت‌هایی که مسدود شده‌اند دسترسی پیدا کنید، از جمله سایت‌هایی که در کشور شما ممنوع شده‌اند. همچنین، این پروکسی امکان می‌دهد که اطلاعات شخصی شما، مانند IP و موقعیت مکانی، مخفی بماند.

پراکسی معکوس (Reverse Proxy)

یک پراکسی معکوس (یک سرور میانجی است که برای مجموعه‌ای از سرورهای پشت پرده (backend) عمل می‌کند و درخواست‌های کاربران را به جای آن‌ها دریافت و پاسخ می‌دهد. در واقع، پراکسی‌معکوس بین کاربران اینترنت و سرورهای مقصد قرار می‌گیرد و به عنوان یک نماینده برای آن‌ها عمل می‌کند.

کارکردهای اصلی پراکسی معکوس عبارت‌اند از:

• توازن بار (Load Balancing) :پراکسی‌معکوس می‌تواند توازن بار را بین چندین سرور پشت پرده برقرار کند تا بهینه‌سازی کارایی و زمان پاسخگویی سرورها را تضمین کند.
• امنیت: پراکسی‌معکوس می‌تواند به عنوان یک لایه امنیتی برای سرورهای پشت پرده عمل کند، به طوری که آدرس‌های IP سرورهای واقعی را مخفی نگه دارد و از حملات DDoS و تهدیدهای امنیتی دیگر محافظت کند.
• کش (Caching): پراکسی معکوس می‌تواند پاسخ‌های سرورها را کش کرده و درخواست‌های مشابه را با استفاده از کش پاسخگو کند. این کار باعث کاهش بار بر روی سرورها و سرعت بخشیدن به پاسخ‌دهی به کاربران می‌شود.
• تسریع کارایی: پراکسی معکوس می‌تواند فایل‌های استاتیک مانند تصاویر، استایل‌های CSS و جاوااسکریپت‌ها را بهینه‌سازی کند و به کاربران ارائه دهد، که این کار سرعت بارگذاری صفحات وب را افزایش می‌دهد.
• SSL/TLS ترمینیشن (SSL/TLS Termination): : با استفاده از SSL/TLS Termination در یک پراکسی‌معکوس، مدیران شبکه می‌توانند تنظیمات امنیتی، گواهی‌نامه‌ها و کلیدهای خصوصی را به صورت مرکزی مدیریت کنند. این کار باعث ساده‌تر شدن مدیریت و نگه‌داری امنیت شبکه می‌شود.

استفاده از پراکسی بستگی به نیازها، اهداف و شرایط خاص شما دارد. در برخی موارد، استفاده از پراکسی می‌تواند توصیه شود:

• حفظ حریم خصوصی: اگر می‌خواهید آدرس IP خود را مخفی کنید و فعالیت‌های آنلاین خود را ناشناس نگه دارید، استفاده از یک پراکسی‌ناشناس یا الیت می‌تواند مفید باشد.
• عبور از محدودیت‌های جغرافیایی: اگر می‌خواهید به منابعی دسترسی پیدا کنید که در کشور یا منطقه‌ی خاصی محدود شده‌اند، استفاده از پراکسی می‌تواند به شما کمک کند.
• کاهش ردیابی تبلیغاتی: اگر می‌خواهید جلوی ردیابی تبلیغاتی که از طریق آدرس IP انجام می‌شود را بگیرید، استفاده از پراکسی می‌تواند مفید باشد.

اما باید توجه داشت که پراکسی‌ها به طور کامل امنیت و حفظ حریم خصوصی شما را تضمین نمی‌کنند. بسیاری از پراکسی‌ها به طور پیش‌فرض از رمزگذاری استفاده نمی‌کنند و ممکن است داده های شما توسط سایر کاربران یا مدیران شبکه دیده شوند.