بیماری مزمن کلیوی یا CKD دارای پنج مرحله است که این مراحل با توجه به عملکرد کلیه تعیین می شوند. دانستن مراحل بیماری کلیوی می تواند برای کاهش پیشرفت این بیماری، بسیار حیاتی باشد.
به گزارش تکناک، براساس تعریف بنیاد ملی کلیه (NKF)، کلیه ها در بیماری مزمن کلیه، به طوری آسیب می بینند که فیلتر کردن خون، برای آنها دشوار می شود.
مراحل بیماری مزمن کلیوی
پنج مرحله اصلی برای بیماری مزمن کلیوی وجود دارد که این مراحل از خفیف (مرحله 1) تا نارسایی کلیه (مرحله 5) متغیر است. این مراحل بر این اساس طبقه بندی می شوند که کلیه‌ها چگونه مواد زائد و مایعات را از خون فیلتر می‌کنند.
میزان فیلتراسیون – GFR و eGFR
پزشک می تواند مرحله بیماری مزمن کلیوی را با اندازه گیری میزان فیلتراسیون گلومرولی (GFR) و میزان فیلتراسیون گلومرولی تخمینی (eGFR) تعیین کند.
این آزمایش‌ها با محاسبه میزان کراتین که یک ماده زائد موجود در خون است، بررسی می‌کنند که کلیه‌ها چه میزان خون را فیلتر می‌کنند. رژیم غذایی، توده عضلانی، سوء تغذیه یا سایر بیماری ها ممکن است بر میزان کراتین تأثیر بگذارد.
مرحله 1 بیماری مزمن کلیوی
میزان eGFR: 90 یا بالاتر
اگر در مرحله 1 بیماری مزمن کلیوی قرار دارید، به این معنی است که کلیه های شما به خوبی کار می کنند، اما علائم آسیب خفیف کلیه نیز در کلیه ها دیده می شود.
در این مرحله، در آزمایش ادرار خود احتمالاً هیچ علامت دیگری به جز دفع پروتئین در ادرار خود ندارید. سایر علائم هشداردهنده می تواند شامل فشار خون بالا یا تورم در پاها باشد.
درمان مرحله 1 CKD
برای شروع درمان بیماری مزمن کلیوی ، ابتدا باید بیماری های زمینه ای را بررسی شوند. فشار خون بالا و دیابت نوع 2 دو مورد از شایع ترین علل بروز مرحله 1 بیماری مزمن کلیه هستند، بنابراین بسیار مهم است که اقدامات لازم را برای کنترل این دو بیماری انجام دهیم.
برای انجام این کار، باید فشار خون و میزان قند خون خود را کنترل کنید. همچنین ممکن است برای کنترل آن بیماری ها نیاز به مصرف داروهای فشار خون بالا یا دیابت داشته باشید.
مرحله 2 CKD
در مرحله دو از بیماری کلیوی میزان eGFR، بین 60 تا 89 است.
خبر خوب این است که در مرحله 2 بیماری مزمن کلیوی هم کلیه های شما هنوز سالم هستند و به خوبی کار می کنند. با این حال، خبر بد این است که آنها علائم واضحی از آسیب فیزیکی را نشان می دهند، و برخی از افراد هنوز در این مرحله هم هیچ علامتی ندارند. ممکن است در این مرحله هم پروتئین در ادرار شما وجود داشته باشد.
کلیه‌های سالم مایعات اضافی و مواد زائد را از خون خارج می‌کنند، اما اجازه می‌دهند پروتئین‌ها به جریان خون برگردند. زمانی که کلیه آسیب ببینند، آلبومین را از فیلترهایشان خارج می‌کنند، بنابراین پروتئین از طریق ادرار از بدن خارج می شود.
از آنجایی که پروتئین به کنترل میزان مایعات در بدن کمک می کند، ممکن است در مرحله 2 متوجه تجمع مایعات به خصوص در دست ها و پاهای خود شوید.
درمان مرحله 2 CKD
درمان این مرحله از بیماری مزمن کلیوی، شباهت زیادی به درمان مرحله 1 دارد. اگر فشار خون بالا دارید، می توانید از داروهای موثر بر فشار خون بالا مانند مهارکننده‌های آنزیم مبدل آنژیوتانسین (مهارکننده‌های ACE) و مسدودکننده‌های گیرنده آنژیوتانسین (ARBs) استفاده کنید، اما اگر هیچ دارویی مصرف نمی‌کنید، ممکن است نیاز باشد در این مرحله پزشک به شما دارو تجویز کند. این داروها می توانند برای مقابله با هرگونه آسیبی به کلیه موثر باشند.
برخی تغییرات در سبک زندگی نیز می تواند به درمان CKD کمک کند. این تغییرات شامل فعالیت روزانه به مدت حداقل 30 دقیقه، ترک سیگار و خوردن غذاهای مناسب کلیه می شود. به یک متخصص تغذیه مراجعه کنید تا بفهمید چه غذاهایی برای شما بهتر است.
مرحله 3 CKD
میزان eGFR: بین 30 تا 59
هنگامی که به این مرحله رسیدید، کلیه‌های شما آسیب واقعی را از خود نشان می‌دهند و زمان آن فرا رسیده است که حتما به یک نفرولوژیست مراجعه کنید. در این مرحله کلیه ها دیگر آنطور که باید، کار نمی کنند.
مرحله 3 بر اساس میزان eGFR به دو مرحله تقسیم می شود:
- مرحله 3a: میزان eGFR بین 45 تا 59
- مرحله 3b: میزان eGFR بین 30 تا 44
همراه با علائمی که ممکن است در مرحله 1 و مرحله 2 رخ دهد، در این مرحله خطر ابتلا به دو بیماری جدی کم خونی و اختلال در مواد معدنی استخوان ها نیز وجود دارد.
اختلالات مواد معدنی و استخوانی
به گفته موسسه ملی دیابت و بیماری های گوارشی و کلیوی (NIDDK) از آنجایی که کلیه های نمی توانند مواد زائد را مانند همیشه دفع کنند، میزان مواد معدنی مهم استخوان ساز مانند کلسیم و فسفر نامتعادل می شود.
هنگامی که استخوان ها، قلب و عروق خونی تحت تأثیر قرار می گیرند، خطر ابتلا به اختلالات معدنی و استخوانی را افزایش می دهد.
کم خونی
از هر هفت نفر مبتلا به بیماری مزمن کلیه، یک نفر دچار کم خونی می شود و اغلب در این مرحله، این بیماری دیرهنگام خودش را نشان می دهد. هنگامی که شما به بیماری کلیوی مبتلا هستید، کلیه های شما نمی توانند به اندازه کافی هورمونی به نام اریتروپویتین (EPO) بسازند که به بدن شما کمک می کند گلبول های قرمز خون را توسعه دهد، در نتیجه، تعداد گلبول های قرمز شما کاهش می یابد.
درمان مرحله 3 CKD
تمام اقداماتی که در مراحل 1 و 2 انجام می دهید یعنی دیابت و فشار خون خود را کنترل می کنید، سیگار نمی کشید، رژیم غذایی سالم دارید و بیشتر روزهای هفته فعال هستید، برای این مرحله هم باید پابرجا بمانند.
همچنین باید برای سلامت استخوان و کم خونی مصرف مکمل های ویتامین D، کلسیم و آهن را در نظر بگیرید. برخی از داروها، مانند داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs) و داروهای آرتروز، می توانند آسیب کلیه را بدتر کنند بنابراین از مصرف آنها پرهیز کنید.
مرحله 4 CKD
میزان eGFR : بین 15 تا 29
اگر در مرحله 4 بیماری مزمن کلیوی یعنی آخرین مرحله قبل از نارسایی کلیه قرار دارید، کلیه های شما به شدت آسیب دیده اند. همراه با علائم مراحل قبلی، ممکن است به زردی نیز مبتلا شوید، از جمله زرد شدن سفیدی چشم. همچنین ممکن است یکی از علائم زیر را نیز احساس کنید:
- خستگی
- تورم در بازوها یا پاها
- تکرر ادرار
- درد در قسمت پایین کمر
- گرفتگی عضلات
- حالت تهوع یا استفراغ
- از دست دادن اشتها
در مرحله 4، احتمالاً سایر عوارض بیماری مزمن کلیوی را تجربه می کنید. این عوارض می تواند شامل مشکلات قلبی، کم خونی، میزان بالای پتاسیم و فسفر، بیماری استخوان و کمبود مواد معدنی و فشار خون بالا باشد.
اگر بیماری دیگری دارید که می تواند بیماری مزمن کلیوی را بدتر کند، مانند فشار خون بالا یا دیابت نوع 2، در این مرحله رسیدگی به این بیماری ها به شدت مهم است.
درمان مرحله 4 CKD
در این مرحله پزشک شما تصمیم خواهد گرفت که آیا شما نیاز به شروع درمان نارسایی کلیه دارید یا خیر. این روند درمانی ممکن است شامل دیالیز باشد. دیالیز روشی است که در آن، زمانی که کلیه‌های شما دیگر نمی‌توانند، از دستگاه‌هایی برای حذف مواد زائد از بدن استفاده می‌شود. دو نوع عمده دیالیز وجود دارد:
- همودیالیز: درمانی که در آن خون از طریق دستگاه گردش می کند تا مواد زائد و مایعات را خارج کند. سپس به بدن برگردانده می شود. این نوع دیالیز بسیار زمان بر است و چهار ساعت، تقریباً سه بار در هفته طول می کشد.
- دیالیز صفاقی: این نوع درمان شامل دیالیز مستقیماً در حفره صفاقی می شود. حفره صفاقی ناحیه ای کیسه مانند در شکم است که معده، کبد و روده شما را نگه می دارد تا مواد زائد را جذب کند. در این نوع دیالیز مواد زائد از طریق کاتتر از بدن شما خارج می شوند. می توانید دیالیز صفاقی را خودتان و در منزل انجام دهید. اکثر مردم زمانی که در خواب هستند این کار را انجام می دهند تا بتوانند در طول روز کار کنند و فعالیت های دیگری را انجام دهند.
مرحله 5 CKD
میزان eGFR: کمتر از 15
اگر در مرحله 5 بیماری مزمن کلیوی هستید، این به این معنی است که به نارسایی کلیه مبتلا شده اید. از آنجایی که کلیه های شما دیگر کار نمی کنند، مواد زائد در خون انباشته شده و شما را بسیار بیمار می کنند. اگر در این مرحله درمان انجام نشود، فرد می میرد. با علائم در مرحله 5 می تواند شامل موارد زیر باشد:
- مشکل در تنفس
- تغییر در رنگ پوست
- سردرد
- میزان ادرار کم یا دفع نکردن ادرار
درمان مرحله 5 CKD
درمان این مرحله از بیماری مزمن کلیوی تنها شامل دو گزینه است: دیالیز یا پیوند کلیه. از بین این دو، پیوند کلیه به عنوان درمان انتخابی در نظر گرفته می شود زیرا کیفیت زندگی و شرایط بهتری را ارائه می دهد.
متأسفانه در حال حاضر کمبود کلیه در اغلب کشورها وجود دارد، بنابراین اگر در این مرحله هستید، باید در لیست انتظار پیوند قرار بگیرید و تا زمانی که کلیه در دسترس قرار گیرد، دیالیز را ادامه دهید.
یک فرد زنده یا یک شخص فوت شده می تواند به شما کلیه بدهد. بطور کلی کلیه های اهداکنندگان زنده بهتر و طولانی تر کار می کنند. گاهی اوقات، یکی از اعضای خانواده می تواند به شما کلیه اهدا کند، زیرا شما فقط به یکی از دو کلیه خود برای زندگی نیاز دارید.
برخی از افراد ممکن است واجد شرایط پیوند کلیه نباشند. در این موارد، به احتمال زیاد باید تا پایان عمر خود تحت دیالیز بمانند. اگر واجد شرایط پیوند کلیه باشید و پیوند کلیه را دریافت کنید، متاسفانه پس از جراحی همچنان چالش هایی وجود خواهد داشت.
پس از پیوند کلیه، شما یک سری دارو مصرف خواهید کرد و نظارت مکرر پزشک را برای به حداقل رساندن احتمال رد عضو خواهید داشت. این مراقبت ها تا آخر عمر ادامه یابد. البته متاسفانه این داروها ممکن است عوارض جانبی قابل توجهی از جمله افزایش خطر ابتلا به عفونت های شدید، دیابت و برخی سرطان ها داشته باشند.
