اشتها به معنای میل به خوردن غذا است. تنظیم اشتها بر عهده اعضایی مانند مغز، دستگاه گوارش، سیستم غدد درون ریز و همچنین اعصاب حسی است که سیگنال هایی را به مغز می رسانند تا به چشایی، لامسه، بویایی و بینایی کمک کنند.
به گزارش تکناک، اگرچه اشتها یا appetite (desire to eat) بر میزان غذایی که فرد می خورد تأثیر می گذارد، اما با گرسنگی متفاوت است. گرسنگی احساسی در بدن است که به دلیل نیاز به غذا ایجاد می شود. گرسنگی و اشتها در درجه اول توسط سیگنال های دو هورمون به نام های گرلین و لپتین تنظیم می شوند.
گرلین که به هورمون گرسنگی معروف است، یک هورمون رشد است که از طریق معده ترشح می شود. سپس این هورمون از طریق جریان خون به مغز می رسد و اشتها را تحریک می کند.
لپتین هورمونی است که به تنظیم وزن بدن کمک می کند. این هورمون به مغز این امکان را می دهد که بفهمید چه زمانی سیر هستید. لپتین و گرلین با هم سیگنال هایی را به مغز ارسال می کنند که بر اشتها و میزان سیری شما تأثیر می گذارد.
در برخی موارد، افزایش اشتها ممکن است منجر به افزایش وزن و کاهش اشتها منجر به کاهش وزن شود. اگر تغییرات در اشتها بر وزن شما تأثیر می گذارد، یا اگر فکر می کنید تغییر اشتها شما می تواند به یک بیماری خاص مرتبط باشد، با یک پزشک صحبت کنید.
چه چیزی بر اشتها تأثیر می گذارد؟
افراد ممکن است در زمان های خاصی از زندگی خود افزایش اشتها (میل بیش از حد به غذا) یا کاهش اشتها (کاهش میل به خوردن) را تجربه کنند. تغییرات اشتها می تواند به طور متناوب رخ دهد یا برای دوره های طولانی تری ادامه یابد.
عوامل موثر بر اشتها عبارتند از: حواس (مانند بویایی و چشایی)، سبک زندگی، سلامت روان، سلامت جسمانی، اختلالات خلقی و محیط اطراف فرد.
هیپوتالاموس یا مرکز کنترل مغز، جایی است که گرلین و لپتین برای تنظیم احساس گرسنگی و سیری برای کنترل اشتها و دریافت غذا با یکدیگر در تعامل هستند. با این حال، هر گونه تغییر در تعادل گرلین و لپتین، خواه به دلیل تغییر سبک زندگی، عادات غذایی یا بیماری باشد، می تواند بر توانایی بدن در تنظیم انرژی و متعاقباً بر اشتهای شما تأثیر بگذارد.
افزایش یا کاهش اشتها می تواند ناشی از بیماری ها از جمله سرطان و شرایط سلامت روان مانند اضطراب و افسردگی باشد. همچنین افزایش اشتها ممکن است نشانه مشکلی در سیستم غدد درون ریز باشد. بیماری هایی که می توانند باعث کاهش اشتها شوند عبارتند از:
- بی اشتهایی عصبی
- سرطان
- بیماری مزمن کلیوی
- بیماری انسدادی مزمن ریه (COPD)
- زوال عقل
- هپاتیت
- اچ‌آی‌وی
- بیماری های مانند افسردگی
- بارداری (سه ماهه اول)
- تیروئید کم کار (کم کاری تیروئید)
برخی داروها نیز می توانند باعث کاهش اشتها شوند، از جمله آنتی بیوتیک ها، داروهای شیمی درمانی و مورفین.
همچنین بیماری ها و داروهایی وجود دارند که می توانند منجر به افزایش اشتها شوند، از جمله:
- اضطراب
- پرخوری عصبی(بولیمیا)
- دیابت
- بیماری گریوز (یک بیماری خود ایمنی است که می تواند منجر به پرکاری تیروئید شود)
- پرکاری تیروئید
- قند خون پایین (هیپوگلیسمی)
- سندرم پیش از قاعدگی
- داروهای خاص، از جمله کورتیکواستروئیدها و ضد افسردگی های سه حلقه ای
چگونه اشتها را افزایش دهیم؟
برای افزایش اشتهای خود، چندین روش مختلف وجود دارد که می توانید امتحان کنید، از جمله:
- مصرف مکمل های روغن ماهی: تحقیقات نشان داده است که مکمل های روغن ماهی ممکن است به تحریک اشتها در بزرگسالان، از جمله افراد مسن با اشتهای ضعیف و افرادی که اشتهای کم ناشی از یک بیماری خاص را دارند، کمک کند.
- دریافت مشاوره برای رژیم غذایی: مراجعه به یک متخصص تغذیه برای مشاوره تغذیه و برنامه ریزی وعده های غذایی، همراه با مصرف مکمل های غذایی، ممکن است به افرادی که اشتهای کم ناشی از یک بیماری خاص مانند سرطان دارند، کمک کند.
- ورزش کردن: فعالیت بدنی ممکن است به افزایش اشتها در افراد مسن با اشتهای کم کمک کند.
- طعم دادن به غذا: افزودن گیاهان، ادویه ها و سس ها به غذا به منظور افزایش طعم و درگیر کردن حواس، گاهی اوقات می تواند به تحریک اشتها کمک کند.
- خوردن غذاهای مورد علاقه: بو کردن یا لذت بردن از یک غذا یا خوراکی مورد علاقه می تواند به تحریک حواس و افزایش اشتها کمک کند.
چگونه اشتهای خود را مهار کنیم؟
برخی از افراد ممکن است افزایش بیش از حد اشتها را تجربه کنند. برای مدیریت یا سرکوب افزایش اشتها، می توانید موارد زیر را امتحان کنید:
- تمرین مدیتیشن: مدیتیشن و ذهن آگاهی به تأثیرگذاری بر تغییر رفتار غذا خوردن کمک می کند. مطالعات نشان می دهد که این کار ممکن است به کاهش پرخوری عصبی کمک کند. البته برای تعیین نتایج و اثربخشی بلندمدت به تحقیقات بیشتری نیاز است.
- کمک گرفتن از خانواده و دوستان برای حمایت عاطفی
- مراجعه به یک متخصص تغذیه برای مشاوره رژیم غذایی
وقتی اشتها نداریم چه بخوریم؟
اگر اشتها ندارید، غذاها یا روش های زیر را امتحان کنید تا راحت تر غذا بخورید:
- یک وعده غذایی مایع مانند اسموتی غنی از مواد مغذی، شیک پروتئین یا سوپ مصرف کنید.
- به غذای خود خامه، کره یا پنیر اضافه کنید تا وعده خود را غنی کنید.
- از گیاهان، ادویه ها و سس ها استفاده کنید تا طعم و مزه غذاهای خود را بهتر کنید.
- محل غذا خوردن خود را با یک سفره یا ست ظروف زیبا تزئین کنید تا به محیط اطراف کمک کنید تا حواس شما را جلب کند.
- از مکمل های غذایی خوراکی برای کمک به تحریک اشتها استفاده کنید. این مکمل ها به طور ویژه ای برای افرادی که با بیماری یا شرایط خاصی زندگی می کنند که اشتها را به طور قابل توجهی کاهش می دهد، می تواند مفید باشد و فقط باید تحت راهنمایی یک متخصص مصرف شود.
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
نوسانات اشتها ممکن است گاهی برای همه اتفاق بیفتد، اما اگر ادامه یابد یا بر سلامت کلی شما تأثیر بگذارد، حتما باید به دنبال درمان باشید. اگر:
- شما بیش از 4.5 کیلوگرم از وزن بدن خود را طی 6 تا 12 ماه یا کمتر از دست داده اید، بدون اینکه تلاش کنید یا دلیل آن را بدانید.
- اشتهای شما کاهش یافته و همچنین دچار افسردگی، اختلال در خوردن یا مصرف مکرر مواد مخدر یا الکل می شوید.
- در حال مصرف دارویی هستید که باعث افزایش، کاهش یا از دست دادن اشتها می شود.
- افزایش یا کاهش بی دلیل در اشتهای خود دارید که برای مدت طولانی ادامه دارد.
- علائم غیر قابل توضیحی را در رابطه با افزایش یا کاهش اشتها تجربه می کنید.
در قرار ملاقات با پزشک خود، در مورد سابقه پزشکی، عادات غذایی، عادات خواب و سایر علائم (مانند افزایش یا کاهش وزن ناخواسته) صحبت کنید. برای تعیین علت مرتبط با افزایش اشتها، ممکن است پزشک از شما بخواهد آزمایش خون، آزمایش تیروئید یا ارزیابی روانشناختی انجام دهید.
اگر در مورد کاهش اشتها به یک متخصص مراجعه می کنید، ممکن است او از شما بخواهد آزمایش های تصویربرداری (مانند اشعه ایکس یا سونوگرافی) یا آزمایش خون و ادرار انجام دهید.
هنگامی که پزشک شما دلیل تغییر اشتهای شما را مشخص کرد، یک برنامه درمانی برای کمک به افزایش یا کاهش اشتهای شما تنظیم می کند.
