چرا برخی از افراد به اختلال کمبود توجه و بیش فعالی (ADHD) مبتلا می شوند و اینکه بذر این اختلال روانی از چه موقع در رحم کاشته می شود؟
به گزارش تکناک، دانشمندان دانشگاه آرهوس دانمارک در یک مطالعه بزرگ که به تازگی در مجله Nature Genetics منتشر شده است، به پاسخ این سوال نزدیکتر شده اند.
یک مطالعه بزرگ بین المللی، 27 جایگاه را در ژنوم انسان به همراه انواع عامل ها ژنتیکی که خطر ابتلا به ADHD را افزایش می دهند، شناسایی کرده است.
محققان در سطح بین المللی، بیش از شش میلیون عامل ژنتیکی را در 38691 فرد مبتلا به ADHD و 186843 فرد بدون ADHD مورد مطالعه قرار دادند. به این ترتیب، شناسایی 27 عامل خطرناک ژنتیکی برای این اختلال عصبی رایج، ممکن شده است.
این ژن های خطرناک در مغز و نورون ها فعالیت می کنند
این مطالعه، به این دلیل که بیش از دو برابر بیشتر از مطالعات قبلی، عوامل خطرناک ژنتیکی را شناسایی کرده است، بسیار پیشرفته تر است.
اصطلاح “عوامل ژنتیکی” به معنای تغییرات خاصی در کد DNA است و در این مورد به معنای انواع عوامل ژنتیکی است که در افراد مبتلا به ADHD بیشتر از افراد بدون این بیماری، مشاهده می شود. برای مثال انواع مختلف DNA، بر میزان فعالیت یک ژن و متعاقباً مقدار پروتئینی که توسط آن ژن کدگذاری می شود، تأثیر می گذارند.
محققان با پیوند دادن انواع عوامل ژنتیکی یعنی همان تغییرات DNA، به ژن‌هایی خاص، به بینش جدیدی در مورد بافت‌ها و انواع سلول‌ها در افراد مبتلا به ADHD دست یافته‌اند.
متعاقباً، محققان نتایج را با داده‌های موجود در مورد فعالیت ژن در بافت‌های مختلف، انواع سلول‌ها و مراحل رشد مغز ترکیب کردند و کشف کردند که ژن‌های دخیل در ADHD سطح فعالیت بالایی در طیف وسیعی از بافت‌های مغز و در مراحل اولیه توسعه مغز ( در مرحله جنینی) دارند.
پروفسور دیته دمونتیس از گروه زیست پزشکی دانشگاه آرهوس، که اولین نویسنده این مطالعه است، می گوید: این یافته تاکید می کند که ADHD باید به عنوان یک اختلال در رشد مغز در نظر گرفته شود، و این مسئله به احتمال زیاد تحت تاثیر ژن هایی است که تاثیر عمده ای بر رشد اولیه مغز دارند.
علاوه بر این، محققان متوجه شدند که عامل ژنتیکی که خطر ADHD را افزایش می دهد، بطور ویژه ای بر یک سری ژن خاص در نورون ها ، تأثیر می گذارد.
دیته دمونتیس می گوید: این مسئله خیلی جالب است زیرا دوپامین در مغز، مستقیما با پاسخ پاداش رابطه دارد، و این مسئله به همین دلیل جالب است که نوع پرکاربرد داروی ADHD ، با افزایش غلظت دوپامین در مناطق مختلف مغز عمل می‌کند.
این بیماری با کاهش ظرفیت تمرکز و حافظه کوتاه مدت مرتبط است
پروفسور دمونتیس می‌گوید ADHD تحت تأثیر بسیاری از انواع عوامل ژنتیکی رایج اتفاق می افتد که هر کدام از این عوامل کم کم خطر ابتلا به این بیماری را افزایش می‌دهند.
در واقع، با کمک نمونه های آماری پیشرفته، محققان تخمین زده اند که حدود 7300 عامل ژنتیکی رایج وجود دارد که خطر ADHD را افزایش می دهد. این مسئله وقتی جالبتر می شود که بفهمیم که اکثریت قریب به اتفاق این عوامل ژنتیکی در حدود 84 تا 98 درصد ، بر سایر اختلالات روانی نیز تأثیر دارند، به عنوان مثال اوتیسم، افسردگی و اسکیزوفرنی.
در مطالعات قبلی نشان داده شده بود که انواع گوناگون خطرناک ADHD می تواند بر توانایی های مغزی فرد تأثیر بگذارد.
برای بررسی بیشتر این موضوع، محققان مجموعه ای متشکل از 4973 نفر را که تحت آزمایش‌های عصبی-مغزی گسترده قرار گرفته بودند، تجزیه و تحلیل کردند. با استفاده از اطلاعات به دست آمده از این مطالعه جدید در مورد این که کدام عوامل ژنتیکی، خطر ADHD را افزایش می‌دهند، محققان متوجه شدند که افزایش میزان متغیرهای خطرناک ADHD در ژنوم یک فرد با کاهش خواندن و توانایی‌های ریاضی، کاهش توجه و کاهش حافظه کوتاه مدت همراه است.
دیته دمونتیس توضیح می دهد: نتایج بدست آمده، دانش ما را در مورد مکانیسم های بیولوژیکی اساسی ADHD افزایش می دهد و به ژن ها، بافت ها و انواع سلول های خاص درگیر در ADHD اشاره می کند. این بینش می تواند به عنوان نقطه شروعی برای مطالعات بیشتر در مورد مکانیسم های این بیماری و شناسایی اهداف دارویی جدید مورد استفاده قرار گیرد.وی تاکیید کرد که این تحقیق باید ادامه پیدا کند.
او گفت: ما فقط بخش کوچکی از انواع عوامل ژنتیکی رایجی را که بر ADHD تأثیر می‌گذارند ترسیم کرده‌ایم و فقط 27 مورد از 7300 موردی که وجود دارد را شناسایی کرده ایم. بنابراین قطعا نیاز به مطالعات ژنتیکی بزرگتری وجود دارد.
برای پیشبرد این تحقیق نیاز به همکاری بین المللی است
همانطور که در مطالعات فعلی درمورد بیماری ADHD، اغلب 100 نفر یا بیشتر، محقق در زمینه های مختلف تخصص، مانند ژنتیک، روانپزشکی، روانشناسی، اپیدمیولوژی، زیست شناسی مولکولی، آمار، بیوانفورماتیک و علوم کامپیوتر درگیر هستند، همکاری‌های بین‌المللی گسترده برای شناسایی علل ژنتیکی بیماری‌های مربوط به مغز و اختلالات عصبی بسیار مهم است، زیرا انجام این کار مستلزم مطالعه ده‌ها یا صدها هزار نفر با این شرایط است.
پروفسور آندرس بورگ لوم از گروه زیست پزشکی دانشگاه آرهوس، که آخرین نویسنده این مطالعه است، می گوید: برای درک بیشتر مکانیسم‌های ژنتیکی و بیولوژیکی، انجام مطالعات بزرگ‌تر که شامل افراد بیشتر مبتلا به ADHD می‌شود، مهم است.
وی افزود: اما انجام مطالعاتی که بر شناسایی اینکه چگونه انواع عوامل خطرناک ژنتیکی، فرآیندهای بیولوژیکی را در سلول‌های مغز (نورون‌ها) مختل می‌کنند، و نحوه اتصال و ارتباط آنها با یکدیگر در مغز، بسیار حائز اهمیت است. درحال حاضر هم خود سلول های مغزی و هم مراحل اولیه رشد مغز و هم ارگانوئیدهای مغزی، در حال بررسی هستند.
