تحقیقات جدید نشان می‌دهد که بیشتر دانشمندان به احتمال وجود حیات فرازمینی معتقد هستند، اما نظرات آنها درباره وجود حیات پیچیده یا موجودات فضایی هوشمند متفاوت است.
به گزارش تکناک، اخبار در مورد احتمال وجود حیات فرازمینی اغلب خوش‌بینانه هستند و گفته میشود که ممکن است هر لحظه آن را پیدا کنیم. به عنوان مثال، در سپتامبر ۲۰۲۳ گفته شد که این راز با گذشت زمان آشکار میشود و در سپتامبر ۲۰۲۴ تیترهایی مانند «ما به آن نزدیکیم» منتشر شد. این نوع اخبار به دلیل جلب توجه مردم جذاب هستند، در حالی که تیترهایی مثل «شاید نزدیک نباشیم» یا «هیچ‌کس واقعیت را نمی‌داند»، کمتر جلب توجه می‌کنند.
اما وقتی به نظر کارشناسان این حوزه نگاه می‌کنیم، وضعیت چطور است؟ آیا آنها هم همین‌طور خوش‌بینانه فکر می‌کنند یا نظر متفاوتی دارند؟ آیا در این زمینه اجماعی وجود دارد؟ در یک مقاله جدید که در مجله Nature Astronomy منتشر شده، به این سؤالات پاسخ داده شده است.
دانشمندان از فوریه تا ژوئن ۲۰۲۴ چهار نظرسنجی انجام دادند که در آن از آستروبیولوژیست‌ها (دانشمندان مطالعه حیات فرازمینی) و دیگر متخصصان مثل زیست‌شناسان و فیزیک‌دانان درخواست کردند که نظرات خود را درباره احتمال وجود حیات فرازمینی ساده، پیچیده و هوشمند بیان کنند.
در مجموع، ۵۲۱ آستروبیولوژیست و ۵۳۴ دانشمند از رشته‌های دیگر به این نظرسنجی پاسخ دادند. نتایج نشان داد که ۸۶.۶ درصد از آستروبیولوژیست‌ها موافق یا کاملا موافق بودند که به احتمال زیاد موجودات فضایی (حداقل به صورت ساده) در جایی از کائنات وجود دارند. کمتر از ۲ درصد مخالف بودند و ۱۲ درصد بی‌طرف ماندند. بنابراین می‌توان گفت که در این موضوع اجماع قوی وجود دارد.
دانشمندان دیگر رشته‌ها نیز نظر مشابهی داشتند و ۸۸.۴ درصد از آنها موافق بودند. این یعنی آستروبیولوژیست‌ها به دلیل دانش یا علاقه شخصی خود تمایل بیشتری به وجود حیات فرازمینی ندارند.
اما وقتی احتمال وجود «حیات پیچیده» یا «موجودات فضایی هوشمند» بررسی شد، نتایج نشان داد که ۶۷.۴ درصد از آستروبیولوژیست‌ها و ۵۸.۲ درصد از دیگر دانشمندان با این موضوع موافق بودند. به طور کلی، دانشمندان احتمال وجود حیات پیشرفته‌تر در جایی از کائنات را محتمل می‌دانند.
نکته جالب این است که مخالفت با این نظرات بسیار کم بود. به عنوان مثال، فقط ۱۰.۲ درصد از آستروبیولوژیست‌ها مخالف احتمال وجود بیگانگان هوشمند بودند.
آیا این نظرات فقط حدس و گمان هستند؟ در چنین مواردی اغلب باید به اجماع علمی توجه کرد که بر اساس شواهد است. چرا که شواهد مستقیم در این زمینه وجود ندارد، ممکن است دانشمندان در حال حدس زدن باشند. هرچند که در این نظرسنجی، برخی از دانشمندان رأی بی‌طرف دادند چرا که احساس می‌کردند فقط باید حدس بزنند.
فقط ۱۲ درصد از دانشمندان گزینه «بی‌طرف» را انتخاب کردند. در واقع، شواهد غیرمستقیم یا نظری برای وجود موجودات فضایی داریم. به عنوان مثال، ما می‌دانیم که محیط‌های مناسب برای زندگی دیگر موجودات زیاد هستند.
در منظومه شمسی خود ما، جاهایی مثل اقیانوس‌های زیرسطحی و حتی شاید در عمق چند کیلومتری سطح مریخ، محیط‌های قابل سکونت وجود داشته باشد. همچنین مریخ در گذشته به احتمال زیاد محیطی مناسب برای زندگی بوده است، چرا که دریاچه‌ها و رودخانه‌هایی با آب مایع و جو‌ی قابل توجه دارد.
اینها نشان می‌دهند که محیط‌های قابل سکونت زیادی در کهکشان و در کل کائنات وجود دارند. علاوه بر این، ما می‌دانیم که حیات می‌تواند از غیرحیات شکل بگیرد، همان‌طور که در زمین این اتفاق افتاده است.
هرچند منشا اولین شکل‌های ساده حیات هنوز به طور کامل درک نشده است، اما هیچ دلیلی وجود ندارد که فکر کنیم این فرایند به شرایط بسیار نادری نیاز دارد. حتی اگر اینطور باشد، احتمال آغاز حیات صفر نیست.
با توجه به این نکات، می‌توانیم نگاه جدیدی به آن ۸۶.۶ درصد موافق داشته باشیم. اصلا شاید این اجماع به نظر قوی نباشد، بلکه ممکن است ضعیف باشد. به این اعداد توجه کنید: بیش از ۱۰۰ میلیارد کهکشان در کائنات وجود دارد و محیط‌های قابل سکونت در همه‌جا هستند. حالا فرض کنید ۱۰۰ میلیارد سیاره یا قمر قابل سکونت در کائنات وجود دارند. اگر احتمال شکل‌گیری حیات در هر یک از این سیاره‌ها یا قمرها را یک در میلیارد در نظر بگیریم، باز هم احتمال وجود موجودات فضایی بسیار زیاد است.
در این نظرسنجی، بیشتر افراد با این موضوع که ممکن است حیات در خارج از زمین وجود داشته باشد، موافق هستند، به طوری که بسیاری از آنها «موافق» یا «کاملا موافق» پاسخ داده‌اند. تنها عده کمی مخالفت کرده‌اند و برخی هم نظر بی‌طرف داشته‌اند. اگر بخواهیم نتایج را ساده‌تر نشان دهیم، می‌توانیم ۶۰ رأی بی‌طرف را نادیده بگیریم. در این صورت، درصد موافقت به ۹۷.۸ درصد می‌رسد.
این روش که رأی‌های بی‌طرف نادیده گرفته میشود، اغلب در تحقیقات مورد استفاده قرار می‌گیرد و غیرقانونی نیست. بسیاری از دانشمندان ترجیح می‌دهند نظر بی‌طرف بدهند تا از اشتباهات احتمالی جلوگیری کنند؛ چرا که این نوع رأی دادن به عنوان انتخاب ایمن شناخته میشود.
با وجود این، در تحلیل داده‌ها باید دقت کرد که هر دو نتیجه (یکی با در نظر گرفتن رأی‌های بی‌طرف و دیگری بدون آنها) به درستی گزارش شود. این کار به جلوگیری از ساده‌سازی بیش از حد کمک می‌کند و نشان می‌دهد که هیچ کدام از این نتایج به طور قطعی درست نیستند.
در نهایت، نتایج نظرسنجی می‌تواند دو شکل مختلف داشته باشد. یکی با در نظر گرفتن رأی‌های بی‌طرف که به ۸۶.۶ درصد موافقت می‌رسد و دیگری با نادیده گرفتن آنها که به ۹۷.۸ درصد می‌رسد. هر دو نتیجه می‌توانند برای تحلیل‌های مختلف مفید باشند و مهم است که این پیچیدگی‌ها به وضوح توضیح داده شوند.
