پژوهشگران دانشگاه دارتموث در آمریکا برای نخستین‌بار موفق به اجرای یک کارآزمایی بالینی با استفاده از چت‌بات هوش مصنوعی با نام Therabot در حوزه سلامت روان شدند.
به گزارش تکناک، این چت‌بات به‌گونه‌ای طراحی شده است که با کاربران ارتباط فعال برقرار می‌کند و آنها را به صحبت درباره احساسات و نگرانی‌های ذهنی شان ترغیب می‌کند. نتایج این مطالعه نشان می‌دهد که استفاده از این ابزار دیجیتال توانسته است به طور قابل توجهی علائم اختلالات روانی را در شرکت‌کنندگان کاهش دهد.
در این آزمایش که برای چهار هفته ادامه داشت، ۱۰۶ فرد مبتلا به اختلال افسردگی اساسی، اضطراب فراگیر یا اختلال خوردن از سراسر آمریکا به طور تصادفی در دو گروه آزمایشی و کنترلی تقسیم شدند. گروه آزمایشی از ابتدا به چت‌بات Therabot دسترسی داشتند، در حالی که گروه کنترل از هفته چهارم به بعد امکان استفاده از این ابزار را پیدا کرد.
برخلاف چت‌بات‌هایی مانند ChatGPT که منتظر پیام کاربر می‌مانند، Therabot گفت‌وگو را آغاز می‌کند و با پرسش درباره وضعیت خلق‌وخو، کاربران را به تعامل دعوت می‌نماید. هدف این طراحی، افزایش میزان درگیری کاربران و تقویت رابطه آنها با ابزار هوش مصنوعی بود.
ارزیابی‌های نهایی نشان داد که کاربران مبتلا به افسردگی، کاهش ۵۱ درصدی در علائم خود را تجربه کردند. برای افراد مبتلا به اضطراب نیز، میانگین کاهش علائم ۳۱ درصد گزارش شد، که در بسیاری از موارد شدت اضطراب را از سطح متوسط به خفیف یا حتی پایین‌تر از معیار تشخیص رساند. شرکت‌کنندگانی که با اختلال خوردن دست‌وپنجه نرم می‌کردند نیز ۱۹ درصد بهبود در زمینه تصویر ذهنی از بدن خود نشان دادند؛ نتیجه‌ای که با توجه به مقاومت این اختلال در برابر درمان سنتی، بسیار قابل توجه است.
دکتر نیکلاس جیکوبسون، دانشیار دانشکده پزشکی Geisel در دارتموث و نویسنده ارشد این پژوهش در این‌باره گفت:
«بهبودی مشاهده‌شده در شرکت‌کنندگان با آنچه از درمان‌های استاندارد در مراکز درمانی انتظار می‌رود، برابری می‌کند. در حالی که کمبود گسترده درمانگران سلامت روان یکی از چالش‌های اصلی این حوزه است، ابزارهایی مانند Therabot می‌توانند نقش مکمل مؤثری ایفا کنند.»
چت‌بات هوش مصنوعی تخصصی برای سلامت روان برخلاف دیگر چت‌بات‌های رایج، با همکاری روان‌پزشکان و روان‌شناسان توسعه یافته و برای تعامل عمیق با کاربران طراحی شده است. این ابزار پاسخ‌هایی باز و تشویق‌کننده به کاربران ارائه می‌دهد تا آنها را به ادامه گفت‌وگو ترغیب کند. همچنین در این چت‌بات مکانیزم‌هایی تعبیه شده بود تا کاربران در معرض خطر خودآسیبی شناسایی و به منابع فوری کمک اضطراری هدایت شوند.
کاربران هر دو گروه پس از اتمام مرحله اول مطالعه، به مدت چهار هفته دیگر نیز به Therabot دسترسی داشتند؛ با این تفاوت که در این مرحله، چت‌بات دیگر آغازگر گفت‌وگو نبود. با وجود این، کاربران همچنان از این ابزار استفاده و ارتباط خود را با آن حفظ کردند.
طبق یافته‌ها، شرکت‌کنندگان به طور متوسط شش ساعت با Therabot تعامل داشتند، که معادل حدود هشت جلسه حضوری با یک درمانگر است. میزان استفاده از این ابزار در زمان‌هایی مانند شب هنگام – که علائم روانی اغلب تشدید می‌شوند – افزایش یافته بود. همچنین ادامه استفاده پس از حذف پیام‌های آغازگر، نشانه‌ای از شکل‌گیری نوعی رابطه و اعتماد میان کاربران و چت‌بات تلقی می‌شود.
جیکوبسون درباره این تجربه عنوان کرد:
«ما انتظار نداشتیم که کاربران، این چت‌بات را مانند یک دوست در نظر بگیرند، اما نتایج نشان داد که بسیاری از افراد چنین رابطه‌ای با آن برقرار کرده‌اند. به نظر می‌رسد که کاربران به دلیل احساس قضاوت نشدن، راحت‌تر با این ابزار صحبت می‌کنند.»
پژوهشگران با وجود نتایج مثبت، نسبت به استفاده بی‌احتیاط از چت‌بات‌ها در سلامت روان هشدار داده‌اند. دکتر مایکل هاینتس، روان‌پزشک و استادیار مرکز پزشکی دارتموث هیچکاک و نویسنده اول مقاله بیان کرد: «هیچ عامل هوش مصنوعی مولدی هنوز آمادگی کار مستقل در سلامت روان را ندارد، چرا که ممکن است با وضعیت‌هایی با ریسک بالا مواجه شود. ما نیاز داریم خطرات استفاده از این فناوری‌ها را بهتر بشناسیم و بررسی کنیم.»
جیکوبسون تأکید کرد:
«از زمان معرفی ChatGPT، نمونه‌های آزمایشی زیادی به این فضا وارد شده‌اند. اما برای اطمینان از ایمنی و اثربخشی، نظارت دقیق و مسئولانه لازم است. چیزی که ما در این پژوهش ارائه دادیم، همین نظارت هدفمند در کنار نوآوری است.»
این مطالعه نقطه آغازی برای استفاده ساختارمند از چت‌بات‌ها در درمان‌های سلامت روان محسوب می‌شود؛ حوزه‌ای نوظهور که می‌تواند در آینده‌ای نه‌چندان دور، بخشی از زیرساخت‌های درمان دیجیتال را تشکیل دهد.
