آسمان فروردین‌ماه امسال با رقص سیاراتی مانند: مشتری، زهره و مریخ در سپیده‌دم و شامگاه و بارش شهابی شلیاقی، میزبان پدیده های نجومی است.
به گزارش تکناک، در دل این شگفتی‌ها، فرصت رصد خوشه کروی باستانی و کم‌نور M3، معروف به «شهر ستارگان» فراهم می‌شود. چه رصدگر مبتدی باشید چه کهنه‌کار، این ماه شما را به تماشای نمایشی آسمانی دعوت می‌کند.
فهرست مطالب
مهم‌ترین پدیده های نجومی
در ادامه به بررسی مهم ترین رویدادهای آسمانی در بهار امسال می‌پردازیم.
دیدن سیارات در طول ماه
- عطارد: در نیمه دوم فروردین، برای مدتی کوتاه در افق شرقی و درست قبل از طلوع آفتاب در ارتفاعی بسیار پایین دیده می‌شود.
- زهره: اکنون به سیاره‌ای صبحگاهی تبدیل شده است و در ساعت پیش از سپیده‌دم از افق شرقی طلوع می‌کند.
- مریخ: در سراسر ماه پس از غروب آفتاب، به‌راحتی در ارتفاع بالا و با رنگ سرخ دیده می‌شود و حدود دو ساعت پس از نیمه‌شب غروب می‌کند.
- مشتری: پس از غروب آفتاب در آسمان غربی می‌درخشد و چند ساعت بعد غروب می‌کند.
- زحل: در نیمه دوم فروردین، پیش از طلوع آفتاب در شرق و درست زیر زهره، در ارتفاعی پایین ظاهر می‌شود.
پدیده های نجومی شاخص روزانه
- ۱۳ و ۳۱ فروردین – مشتری و ماه هلال: این دو جرم زیبا را در غرب، هنگام تاریک شدن آسمان، در کنار هم بیابید. آنها حدود سه ساعت پس از غروب آفتاب غروب می‌کنند.
- ۱۶ و ۱۷ فروردین – مریخ و ماه: ماه در فاز تربیع اول در نزدیکی مریخ دیده می‌شود.
- ۵ و ۶ اردیبهشت – هم‌نشینی ماه و سه سیاره: زهره، زحل و ماه هلال را در افق شرقی و هم‌زمان با طلوع صبح بیابید. اگر افق دید روشنی داشته باشید، عطارد نیز پایین‌تر از آنها قابل مشاهده است.
مشاهدات ثابت در طول ماه
- زهره: این سیاره که دوقلوی داغ زمین لقب گرفته، از سیاره‌ای شامگاهی به سیاره‌ای صبحگاهی تبدیل شده است. در طول ماه، هر روز صبح اندکی بالاتر از روز قبل در شرق طلوع می‌کند.
- مریخ: این سیاره با رنگ سرخ و درخشنده، پس از تاریکی در ارتفاع بالا دیده می‌شود. در آغاز ماه، در امتداد خطی بین دو ستاره روشن پروکیون و پولوکس قرار دارد، اما در طول ماه حدود ۱۲ درجه (تقریباً به اندازه مشت بازشده در فاصله بازو) جابه‌جا می‌شود.
ماه را در آسمان شامگاهی، در کنار مشتری در آغاز و پایان فروردین در غرب آسمان خواهیم دید. در روزهای ۱۳ و ۳۱ فروردین، این جفت درخشان را حدود نیم ساعت پس از غروب آفتاب ببینید، که تا سه ساعت بعد در آسمان می‌مانند.
در آسمان صبحگاهی، زهره اکنون به جرم صبحگاهی تبدیل شده است. در آغاز ماه در شرق و پیش از طلوع آفتاب دیده می‌شود و روز‌به‌روز ارتفاع بیشتری می‌گیرد.
در بامدادهای ۵ و ۶ اردیبهشت، سیاره‌های زهره و زحل همراه با ماه هلال در افق شرقی و هم‌زمان با طلوع خورشید دیده می‌شوند و در صورت داشتن دید باز و روشن به افق، سیاره عطارد نیز در پایین‌ترین بخش این صف آسمانی قابل مشاهده است.
بارش شهابی شلیاقی از دیگر پدیده های نجومی فروردین
فروردین‌ماه با بارش شهابی شلیاقی همراه است؛ پدیده‌ای که هنگام عبور زمین از میان یکی از نوارهای گرد و غبار دنباله‌دار رخ می‌دهد. این بارش سالانه، شب ۲ اردیبهشت به اوج خود می‌رسد و تا صبح روز ۳ اردیبهشت ادامه دارد. در آسمانی تاریک و دور از آلودگی نوری، انتظار می‌رود که حدود ۱۵ شهاب در هر ساعت قابل مشاهده باشد.
بارش شهابی شلیاقی در نیم‌کره شمالی بهتر دیده می‌شود، اما ساکنان نیم‌کره جنوبی نیز می‌توانند آن را رصد کنند. بازه زمانی مناسب برای تماشای شهاب‌ها از حدود ساعت ۱۰:۳۰ شب تا سپیده‌دم است و بهترین زمان، حوالی ساعت ۵ صبح خواهد بود. در این شب، ماه در ساعت ۳:۳۰ بامداد طلوع می‌کند و با تنها ۲۷ درصد روشنایی، اختلالی در رصد ایجاد نمی‌کند.
برای بهترین تجربه، در مکانی امن و تاریک به پشت دراز بکشید، رو به سمت شرق و دور از نورهای مزاحم و مستقیم به آسمان نگاه کنید. شهاب‌ها ممکن است در هر نقطه‌ای از آسمان ظاهر شوند و برخی از آنها دنباله‌های درخشان و چندثانیه‌ای از خود به‌جا می‌گذارند.
ناسا نیز این بارش شهابی را از زمین، هوا و فضا رصد می‌کند تا فعالیت آن را پیش‌بینی نماید، از فضاپیماها محافظت کند و به درک بهتر ترکیبات شیمیایی دنباله‌دارها و سیارک‌های منظومه شمسی برسد.
آشنایی با شهر ستارگان – خوشه کروی M3
فروردین فرصت مناسبی برای رصد یکی از دورترین شگفتی‌های آسمان فراهم می‌کند، که خوشه‌ای کروی به نام M3 است. این مجموعه عظیم از ستارگان در فاصله‌ای حدود ۳۴ هزار سال نوری از زمین، در حاشیه کهکشان راه شیری قرار گرفته است. این جرم آسمانی را شارل مسیه در سال ۱۷۶۴، در جریان جست‌وجوی دنباله‌دارها کشف کرد. وقتی دریافت که این جرم یک دنباله‌دار نیست، آن را در فهرست اجرام غیر دنباله‌دار خود ثبت کرد؛ فهرستی که اکنون با نام فهرست مسیه شناخته می‌شود.
این جرم با دوربین دوچشمی، به صورت لکه‌ای نورانی و مه‌آلود نمایان می‌شود. با تلسکوپ کوچک، درخششی واضح‌تر با بافتی دانه‌دانه دیده می‌شود. تلسکوپ‌هایی با دهانه ۸ اینچ یا بیشتر، این خوشه را به صدها ستاره مجزا تفکیک می‌کنند.
خوشه‌های کروی برخی از کهن‌ترین ستارگان کیهان را در خود جای می‌دهند؛ اغلب سنی بیش از ۱۰ میلیارد سال دارند. برخلاف خوشه‌های باز مانند خوشه پروین که در بازوهای مارپیچی کهکشان جای دارند، خوشه‌های کروی در هاله کهکشانی، در مدارهایی بالا یا پایین‌تر از صفحه راه شیری قرار دارند. کهکشان ما تاکنون میزبان حدود ۱۵۰ خوشه کروی تأییدشده است. خوشه M3 به احتمال زیاد بین ۱۱ تا ۱۳ میلیارد سال سن دارد و شامل نیم میلیون ستاره است. این جرم در آسمان تاریک فروردین با دوربین دوچشمی یا تلسکوپ کوچک به‌راحتی دیده می‌شود.
برای یافتن M3، از صورت‌فلکی دب‌اکبر آغاز کنید، رو به شرق بایستید و از دسته آن به سمت ستاره آکتور، چهارمین ستاره درخشان آسمان شب، قوس بزنید. از آنجا بالاتر را نگاه کنید تا ستاره کر کارولی را بیابید که در سمت غرب دسته دب‌اکبر قرار دارد. M3 تقریباً در یک‌سوم مسیر میان آکتور و کر کارولی واقع شده است. با دوربین دوچشمی یا چشمی‌یاب، در آن محدوده جست‌وجو کنید تا درخششی گرد و کم‌نور را بیابید.
خوشه M3 از پدیده های نجومی عالی برای رصدگران تازه‌کار و حرفه‌ای است. چه با دوربین دوچشمی و چه با تلسکوپ، تماشای یکی از کهن‌ترین اجرام کهکشان را تجربه خواهید کرد.
