کشفی شگفت‌انگیز نشان می‌دهد که انگل Entamoeba histolytica با دزدیدن پروتئین‌های انسانی از سلول‌های میزبان، خود را از دید سیستم ایمنی پنهان می‌کند.
به گزارش تکناک، این فرآیند «تروگوسیتوز» نام دارد و می‌تواند مسیر تازه‌ای برای درمان‌های موثر علیه بیماری آمیبیاز ایجاد کند.
استراتژی خارق‌العاده یک انگل برای فرار از سیستم ایمنی
انگل Entamoeba histolytica که عامل بیماری خطرناک آمیبیاز (Amoebiasis) است، مکانیسمی حیرت‌انگیز برای پنهان شدن از سیستم ایمنی بدن انسان دارد: تکه‌تکه کردن سلول‌های انسانی و پوشیدن پروتئین‌های آنها به‌عنوان لباس مبدل!
این انگل از راه مدفوع آلوده وارد بدن می‌شود. کیست‌های مقاوم آن می‌توانند آب و غذا را آلوده کنند و پس از ورود به معده، در برابر اسید معده مقاومت کرده و زنده بمانند. سپس در روده کوچک فعال می‌شوند و به شکل‌های متحرکی به نام تروفوزوئیت تبدیل می‌شوند. این شکل‌ها در روده بزرگ رشد و تکثیر کرده و در نهایت دوباره کیست‌هایی تولید می‌کنند. این کیست‌ها همراه با مدفوع دفع می‌شوند و می‌توانند چرخه آلودگی را ادامه دهند.
آمار نگران‌کننده جهانی
- سالانه ۵۰ میلیون نفر به این انگل آلوده می‌شوند
- ۷۰ هزار مرگ سالانه بر اثر آمیبیاز
- در موارد شدید، آمیبیاز می‌تواند منجر به تخریب کبد، مغز و ریه‌ها شود
دزدی پروتئین‌ها با هدف پنهان‌کاری
دکتر کاترین رالستون، استاد میکروبیولوژی و ژنتیک مولکولی، درباره مکانیسم این انگل می‌گوید: انگل Entamoeba histolytica می‌تواند هر نوع سلول انسانی را بکشد. اما روش آن برخلاف تصور قدیمی، تزریق سم نیست.
بر اساس پژوهش جدید رالستون، این انگل به‌جای بلعیدن کامل سلول، تکه‌هایی از آن را می‌جود و پروتئین‌های سطحی مانند CD46 و CD55 را از غشای سلول جدا می‌کند. این پروتئین‌ها به‌طور طبیعی بر روی سلول‌های انسانی حضور دارند تا از حمله سیستم ایمنی جلوگیری کنند. حالا انگل با پوشیدن این پروتئین‌ها روی سطح خود، به‌طور مؤثر از شناسایی سیستم ایمنی می‌گریزد.
تروگوسیتوز: مکانیسمی که انگل را نامرئی می‌کند
این فرآیند علمی که به‌تازگی شناسایی شده، “تروگوسیتوز (Trogocytosis)” نام دارد؛ فرآیندی که در آن، یک سلول، قطعاتی از غشای سلول دیگر را جدا کرده و از آن استفاده می‌کند. این پدیده پیش‌تر در برخی سلول‌های ایمنی مشاهده شده بود، اما مشاهده آن در یک انگل بیماری‌زا بسیار نادر و مهم است.
گامی به سوی درمان
در مطالعه جدیدی که اواخر سال ۲۰۲۴ منتشر شد، پژوهشگران از پایگاه داده RNAi برای بررسی این انگل استفاده کردند. هدف آنها شناسایی ژن‌هایی بود که باعث گاز گرفتن و دزدیدن پروتئین‌ها از سلول‌های میزبان می‌شوند. اکنون محققان با کمک فناوری CRISPR تلاش می‌کنند داروهایی بسازند که این ژن‌ها را هدف قرار دهند و راهی برای درمان‌های جدید این بیماری پیدا کنند.
