تحقیقی تازه نشان می‌دهد که استفاده از موتور جست‌وجوی گوگل بسته به شرایط می‌تواند خلاقیت را تقویت یا سرکوب کند.
به گزارش تکناک، پژوهشگران دانشگاه کارنگی ملون آمریکا با بررسی رفتارهای فکری کاربران در مواجهه با اینترنت، به این نتیجه رسیده‌اند که تکیه بیش از حد به ابزارهای جست‌وجوگر ممکن است خلاقیت فردی و گروهی را تحت تأثیر قرار دهد.
مطالعه‌ای که توسط پژوهشگران گروه علوم اجتماعی و تصمیم‌گیری دانشگاه CMU انجام شده، به بررسی رابطه میان دسترسی به اطلاعات آنلاین و میزان خلاقیت انسان پرداخته است.
این پژوهش نشان می‌دهد که استفاده از اینترنت، به‌ویژه گوگل ، می‌تواند باعث ایجاد «اثر تثبیت» شود؛ حالتی که در آن ذهن افراد به دلیل مواجهه با نمونه‌های مشابه، در مسیرهای فکری محدودی گیر می‌افتد.
دکتر مارک پترسون، استاد دانشگاه و از نویسندگان این پژوهش می‌گوید:
«هدف ما از این تحقیق، درک نحوه تعامل تفکر انسانی با فناوری بود تا بتوانیم راهی برای بهره‌برداری حداکثری از مزایای اینترنت و کاهش آثار منفی آن بیابیم.»
در این مطالعه، ۲۴۴ دانشجوی ۱۸ تا ۲۲ ساله از دانشگاه‌های ممتاز آمریکا شرکت داشتند. آنها به‌صورت تصادفی در دو گروه تقسیم شدند: یک گروه با امکان دسترسی به گوگل و گروه دیگر بدون آن. وظیفه آنها این بود که در مدت سه دقیقه، کاربردهای نوآورانه‌ای برای دو شیء «چتر» و «سپر» مطرح کنند.
نتایج آزمایش نشان داد که شرکت‌کنندگانی که به گوگل دسترسی داشتند، در مواجهه با شیء آشناتر (چتر) ایده‌های بیشتری مطرح کردند. اما در مورد سپر، که اطلاعات آنلاین کمتری درباره آن وجود دارد، عملکرد آنها تفاوت معناداری با گروه بدون دسترسی نداشت.
مهم‌تر آن‌که در بررسی پاسخ‌های گروهی، گروه‌هایی که بدون اینترنت کار کردند، ایده‌های متنوع‌تر، منحصربه‌فردتر و با خلاقیت بیشتری ارائه دادند. در مقابل، گروه‌های دارای گوگل اغلب به ایده‌های تکراری و مشابهی می‌رسیدند که منجر به کاهش تنوع و کیفیت خلاقیت شد.
دکتر دنی اوپنهایمر، نویسنده اصلی پژوهش، اظهار کرد:
«کاربران گوگل اغلب پاسخ‌هایی مشابه و حتی به همان ترتیب ارائه می‌دادند. این نخستین شواهد تجربی از اثر تثبیت ناشی از جست‌وجو در اینترنت است.»
برای ارزیابی کیفی ایده‌ها، پژوهشگران سه معیار را در نظر گرفتند:
- اثربخشی
- تازگی
- میزان خلاقیت
گروه‌هایی که بدون اینترنت کار کردند، در دو معیار اثربخشی و خلاقیت عملکرد بهتری داشتند. در معیار تازگی، نتایج متغیرتر بود اما همچنان گروه‌های بدون گوگل در مواردی برتری داشتند.
این تحقیق محدودیت‌هایی نیز دارد. تنها دو شیء مورد بررسی قرار گرفتند که از نظر میزان آشنایی و پیچیدگی با هم متفاوت بودند. همچنین، سه دقیقه زمان برای ایده‌پردازی ممکن است فرصت کافی برای تفکر عمیق یا جست‌وجوی خلاقانه آنلاین فراهم نکرده باشد. علاوه بر این، جمعیت آماری مطالعه تنها شامل دانشجویان دانشگاه‌های ممتاز بود.
بر اساس این تحقیق، استفاده فردی از ابزارهای آنلاین ممکن است برای برخی مفید باشد؛ اما در کارهای گروهی، اتکا به منابع اطلاعاتی مشترک، می‌تواند به کاهش تنوع ایده‌ها و در نهایت، کاهش نوآوری منجر شود.
اوپنهایمر تأکید کرد:
«اینترنت باعث کاهش هوش ما نمی‌شود، اما ممکن است شیوه استفاده‌مان از آن کارآمد نباشد.»
پترسون نیز افزود:
«ما باید در برابر این جریان یک چیز مهم را حفظ کنیم: انسان بودن‌مان. همان ویژگی منحصربه‌فردی که باعث می‌شود راه‌حل‌هایی متفاوت از دیگران ارائه دهیم.»
نتیجه‌گیری:
این تحقیق هشداری است برای جامعه‌ای که بیش از پیش به ابزارهای دیجیتال وابسته شده است. اگر قرار باشد همه افراد با تکیه بر منابع مشابهی مانند گوگل ایده‌پردازی کنند، خلاقیت جمعی بشری به خطر می‌افتد. راه‌حل، نه در کنار گذاشتن فناوری، بلکه در استفاده هوشمندانه و آگاهانه از آن است.
