شامگاه ۱۶ شهریور ۱۴۰۴ آسمان ایران شاهد یک ماه‌گرفتگی کامل و کم‌نظیر خواهد بود که طی آن ماه به رنگ سرخ خونین درمی‌آید و بیش از پنج ساعت به طول می‌انجامد.
به گزارش تکناک، این پدیده که به نام «ماه خونین» شناخته می‌شود، نه‌تنها در ایران بلکه در بخش گسترده‌ای از نقاط جهان قابل مشاهده خواهد بود و بر اساس برآوردها، حدود ۷۷ درصد از جمعیت کره زمین فرصت تماشای آن را خواهند داشت.
ماه خونین همواره یکی از اسرارآمیزترین جلوه‌های آسمان شب بوده است؛ پدیده‌ای که از دیرباز توجه ستاره‌شناسان، شاعران و حتی مردم عادی را به خود جلب کرده است. ماه سرخ در فرهنگ‌های مختلف، گاهی نماد تغییر، تحول یا حتی نشانه‌ای فرازمینی به حساب می‌آمده است. امروزه با پیشرفت علم نجوم می‌دانیم که دلیل این تغییر رنگ، علمی و قابل توضیح است، اما جذابیت تماشای آن همچنان باقی مانده است و هر بار میلیون‌ها نفر چشم به آسمان می‌دوزند تا شاهد این منظره باشکوه باشند.
فهرست مطالب
چرا ماه سرخ می‌شود؟
ماه‌گرفتگی کامل یا «خسوف کلی» زمانی رخ می‌دهد که زمین به طور مستقیم میان خورشید و ماه قرار می‌گیرد و سایه خود را به طور کامل بر سطح ماه می‌اندازد. در نگاه اول ممکن است تصور شود که در این شرایط ماه باید کاملاً تاریک و ناپدید شود، اما واقعیت چیز دیگری است. جو زمین مانند یک فیلتر بزرگ عمل می‌کند؛ نور خورشید هنگام عبور از آن دچار شکست و پراکندگی می‌شود. طیف‌های آبی و سبز نور خورشید بیشتر پراکنده می‌شوند و تنها طول موج‌های بلندتر، یعنی نور قرمز و نارنجی، توان عبور پیدا می‌کنند. همین نورهای قرمز است که به ماه می‌رسند و باعث می‌شوند که ماه در زمان خسوف کامل به رنگ سرخ‌فام دیده شود.
شدت این رنگ سرخ بسته به شرایط جوی زمین متفاوت است. وجود گردوغبارهای ناشی از فعالیت‌های آتشفشانی، آلودگی هوا یا طوفان‌های بزرگ باعث می‌شوند که ماه پررنگ‌تر و حتی متمایل به قهوه‌ای دیده شود. در مقابل، اگر جو زمین شفاف‌تر باشد، رنگ ماه روشن‌تر و سرخ مایل به نارنجی خواهد بود. به همین دلیل، هر خسوف کامل ویژگی‌های منحصربهفرد خود را دارد و تجربه تماشای آن برای علاقه‌مندان همیشه تازه و متفاوت است.
زمان‌بندی ماه‌گرفتگی کامل ۱۶ شهریور در ایران
این ماه‌گرفتگی طولانی خواهد بود و در مجموع بیش از پنج ساعت به طول می‌انجامد. با وجود این، مراحل اصلی و جذاب آن در میانه شب رخ می‌دهد و بهترین زمان برای رصد، حدود ساعت ۲۱ تا ۲۲ خواهد بود. بر اساس اعلام انجمن‌های نجوم، زمان‌بندی دقیق این رویداد در ایران به شرح زیر است:
- ۱۸:۵۸ – آغاز خسوف نیم‌سایه‌ای: ماه به آرامی کم‌نور می‌شود و روشنایی آن اندکی کاهش می‌یابد.
- ۱۹:۵۷ – آغاز خسوف جزئی: سایه زمین شروع به پوشاندن بخشی از قرص ماه می‌کند و لبه ماه تغییر رنگ می‌دهد.
- ۲۱:۰۰ – آغاز خسوف کامل: ماه به‌طور کامل در سایه زمین فرو می‌رود و به رنگ سرخ درمی‌آید.
- ۲۱:۴۱ – اوج خسوف: ماه در تاریک‌ترین بخش سایه زمین قرار می‌گیرد و به تیره‌ترین و سرخ‌ترین حالت خود می‌رسد.
- ۲۲:۲۲ – پایان خسوف کامل: ماه به تدریج از سایه زمین خارج می‌شود.
- ۲۳:۲۶ – پایان خسوف جزئی: قرص ماه تقریباً به حالت عادی بازمی‌گردد.
- ۰۰:۲۵ بامداد دوشنبه – پایان خسوف نیم‌سایه‌ای: پدیده به‌طور کامل خاتمه می‌یابد.
ویژگی‌های منحصربهفرد این خسوف
خسوف ۱۶ شهریور ویژگی‌های خاصی دارد که آن را از بسیاری از خسوف‌ها متمایز می‌کند. مهم‌ترین نکته این است که این پدیده تنها چند روز پیش از رسیدن ماه به نزدیک‌ترین فاصله خود از زمین یا «حضیض مداری» رخ می‌دهد. همین موضوع باعث می‌شود که قرص ماه کمی بزرگ‌تر از حالت معمول در آسمان دیده شود؛ حالتی که در بین مردم به «ابرماه» نیز مشهور است.
از سوی دیگر، پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهد که این خسوف یکی از تاریک‌ترین خسوف‌های چند سال اخیر خواهد بود، چرا که ماه از عمیق‌ترین بخش سایه زمین عبور می‌کند. این وضعیت باعث می‌شود که رنگ سرخ ماه پررنگ‌تر و نمای آن مرموزتر از همیشه باشد. برای بسیاری از عکاسان و علاقه‌مندان به ثبت تصاویر نجومی، چنین شرایطی یک فرصت استثنایی برای عکاسی خواهد بود.
راهنمای تماشای ماه‌گرفتگی کامل ۱۶ شهریور
تماشای ماه‌گرفتگی برخلاف بسیاری از پدیده‌های نجومی، نیازی به ابزارهای خاص ندارد و با چشم غیرمسلح نیز قابل مشاهده است. کافی است به‌دور از آلودگی نوری شهرها به آسمان نگاه کنید تا شاهد یکی از شگفتی‌های کیهان باشید. با وجود این، استفاده از دوربین دوچشمی یا یک تلسکوپ کوچک می‌تواند تجربه شما را به سطح دیگری برساند و جزئیات بیشتری از سطح ماه، تغییر رنگ تدریجی آن و حتی سایه زمین را آشکار کند.
علاقه‌مندان به عکاسی می‌توانند برای ثبت این رویداد از دوربین‌های دیجیتال با لنزهای تله‌فوتو استفاده کنند. استفاده از سه‌پایه و تنظیم نوردهی طولانی‌تر می‌تواند تصاویر خیره‌کننده‌ای از ماه سرخ در اختیار قرار دهد. حتی عکاسی با تلفن‌های هوشمند امروزی نیز با کمی دقت و استفاده از حالت شب امکان‌پذیر است.
اهمیت فرهنگی و علمی ماه خونین
ماه خونین تنها یک رخداد نجومی نیست؛ بلکه در فرهنگ‌ها و تمدن‌های مختلف بار معنایی ویژه‌ای داشته است. در گذشته، بسیاری از اقوام وقوع چنین پدیده‌ای را نشانه‌ای از تغییرات بزرگ یا حتی حوادث شوم می‌دانستند. امروزه با پیشرفت علم، این باورها رنگ باخته، اما همچنان جذابیت فرهنگی آن باقی مانده است.
از منظر علمی نیز خسوف فرصتی برای پژوهش‌های مختلف فراهم می‌کند. ستاره‌شناسان با مطالعه تغییرات نور و رنگ ماه در طول خسوف می‌توانند اطلاعات ارزشمندی درباره ترکیب جو زمین به دست آورند. حتی ماهواره‌ها و تلسکوپ‌های فضایی نیز داده‌های مربوط به چنین رویدادهایی را ثبت می‌کنند تا در تحقیقات آینده مورد استفاده قرار گیرد.
ماه‌گرفتگی کامل ۱۶ شهریور ۱۴۰۴ برای علاقه‌مندان به نجوم، عکاسان و حتی افرادی که تنها به‌دنبال تجربه‌ای متفاوت هستند، خاطره‌ای فراموش‌نشدنی رقم خواهد زد. ماه خونین نه‌تنها زیبایی بصری دارد، بلکه یادآور این حقیقت است که ما در سیاره‌ای کوچک، بخشی از جهانی عظیم و پررمز و راز هستیم.
