نیروگاه‌های بادی و خورشیدی برای نخستین بار در تاریخ، بیش از نیروگاه‌های زغال‌سنگ برق تولید کردند و جهان وارد عصر تازه‌ای از انرژی پاک شد.
به گزارش تکناک، طبق گزارش تازه اندیشکده اقلیمی Ember، این اتفاق نشانه‌ای روشن از تغییر مسیر نظام انرژی جهان به سمت منابع پایدار و کاهش وابستگی به سوخت‌های فسیلی است.
بر اساس این گزارش، تولید برق جهانی در شش‌ماهه نخست سال ۲۰۲۵ رشد ۲.۶ درصدی داشته است، که معادل ۳۶۹ تراوات‌ساعت می‌شود. این افزایش تقاضا به طور کامل توسط انرژی‌های خورشیدی و بادی تأمین شد و مصرف زغال‌سنگ و گاز برای نخستین بار کاهش یافت. انرژی خورشیدی با رشد ۳۱ درصدی، ۳۰۶ تراوات‌ساعت برق به تولید جهانی افزود و سهم عمده‌ای معادل ۸۳ درصد از کل رشد تقاضا را بر عهده گرفت. انرژی بادی نیز با افزایش ۷.۷ درصدی، ۹۷ تراوات‌ساعت تولید بیشتر ثبت کرد.
«مالگورزاتا ویتروس-موتیکا»، تحلیلگر ارشد حوزه برق و از نویسندگان گزارش Ember گفت:
«امروز انرژی خورشیدی و بادی با چنان شتابی در حال گسترش هستند که می‌توانند همگام با رشد تقاضای جهانی حرکت کنند. این دستاورد نقطه عطفی برای آغاز عصری خواهد بود که در آن انرژی پاک می‌تواند افزایش مصرف را متوازن سازد.»
انرژی خورشیدی در نیمه نخست سال جاری، سهم خود را از ترکیب برق جهانی از ۶.۹ به ۸.۸ درصد افزایش داد. چین با سهمی ۵۵ درصدی از رشد جهانی در صدر کشورها قرار گرفت و پس از آن ایالات متحده (۱۴ درصد)، اتحادیه اروپا (۱۲ درصد)، هند (۵.۶ درصد) و برزیل (۳.۲ درصد) جای گرفتند. به گزارش Ember، اکنون چهار کشور بیش از یک‌چهارم برق خود را از خورشید تأمین می‌کنند و ۲۹ کشور نیز از مرز ۱۰ درصد تولید برق خورشیدی عبور کرده‌اند.
این جدول نشان می‌دهد که تغییر درصدی تولید برق در نیمه اول سال ۲۰۲۵ نسبت به نیمه اول ۲۰۲۴ از منابع مختلف به چه میزان بوده است.
| منبع تولید برق | دسته انرژی | درصد تغییر در تولید (۲۰۲۵ نسبت به ۲۰۲۴) | توضیح |
|---|---|---|---|
| Solar (خورشیدی) | تجدیدپذیر | ▲ ۳۰٫۷٪ افزایش | بیشترین رشد جهانی را در میان همه منابع داشته است. |
| Wind (بادی) | تجدیدپذیر | ▲ ۷٫۷٪ افزایش | رشد متوسط اما پایدار نسبت به سال گذشته |
| Gas (گاز طبیعی) | فسیلی | ▼ ۰٫۲٪ کاهش | کاهش اندک در تولید برق از گاز |
| Coal (زغال‌سنگ) | فسیلی | ▼ ۰٫۶٪ کاهش | ادامه روند نزولی در استفاده از زغال‌سنگ |
| Nuclear (هسته‌ای) | سایر منابع | ▲ ۲٫۵٪ افزایش | رشد جزئی در تولید انرژی هسته‌ای |
| Hydropower (برق‌آبی) | سایر منابع | ▼ ۲٫۰٪ کاهش | کاهش محسوس به‌دلیل خشکسالی و کمبود آب در برخی مناطق |
در نتیجه این تحولات، کل تولید انرژی‌های تجدیدپذیر در نیمه نخست ۲۰۲۵ به ۵۰۷۲ تراوات‌ساعت رسید، که نسبت به مدت مشابه سال قبل ۷.۷ درصد افزایش داشته است. در مقابل، تولید برق از زغال‌سنگ با کاهش ۳۱ تراوات‌ساعتی به ۴۸۹۶ تراوات‌ساعت رسید. به این ترتیب، سهم انرژی‌های تجدیدپذیر در سبد جهانی برق به ۳۴.۳ درصد افزایش یافت و برای نخستین بار از سهم ۳۳.۱ درصدی زغال‌سنگ پیشی گرفت.
این دستاورد عمدتاً نتیجه عملکرد چین و هند است؛ دو اقتصادی که رشد سریع انرژی پاک در آنها بیش از افزایش تقاضای داخلی بوده است. چین مصرف زغال‌سنگ و گاز خود را ۲ درصد و هند به‌ترتیب ۳.۱ و ۳۴ درصد کاهش داده است.
در عین حال، روند گذار به انرژی‌های تجدیدپذیر در دیگر مناطق جهان متفاوت بوده است. در ایالات متحده، رشد تقاضای برق سریع‌تر از ظرفیت تجدیدپذیرها بود و همین موضوع باعث افزایش ۱۷ درصدی تولید زغال‌سنگ شد. در اتحادیه اروپا نیز کاهش تولید برق بادی و آبی بر اثر شرایط نامساعد جوی، باعث رشد ۱۴ درصدی استفاده از گاز و ۱.۱ درصدی مصرف زغال‌سنگ شد.
فاتح بیرول، مدیر اجرایی آژانس بین‌المللی انرژی (IEA) در گفت‌وگویی با روزنامه گاردین تأکید کرد: «در سال‌های آینده، رشد ظرفیت جهانی انرژی‌های پاک عمدتاً توسط سامانه‌های خورشیدی فتوولتائیک هدایت خواهد شد، اما فناوری‌های بادی، آبی، زیست‌انرژی و زمین‌گرمایی نیز نقش مهمی ایفا خواهند کرد.» وی تصریح کرد که بر اساس پیش‌بینی IEA، ظرفیت جهانی انرژی‌های تجدیدپذیر تا پایان دهه می‌تواند بیش از دو برابر شود و حدود ۸۰ درصد این رشد از بخش خورشیدی خواهد بود.
با وجود این، کارشناسان هشدار می‌دهند که تداوم این پیشرفت نیازمند سیاست‌گذاری‌های حمایتی، سرمایه‌گذاری در ذخیره‌سازی انرژی و توسعه شبکه‌های انتقال است. سونیا دانلاپ، مدیرعامل شورای جهانی خورشیدی بیان کرد: «خورشید و باد، فناوری‌های حاشیه‌ای نیستند؛ آنها نیروی محرک اصلی سیستم برق جهان هستند. اینکه انرژی‌های تجدیدپذیر برای نخستین بار از زغال‌سنگ پیشی گرفته‌اند، یک تحول تاریخی است. اما برای تثبیت این روند، دولت‌ها و صنایع باید سرمایه‌گذاری در انرژی‌های پاک و باتری‌های ذخیره‌ساز را تسریع کنند تا برق پایدار و مقرون‌به‌صرفه به همه نقاط جهان برسد.»
همچنین گزارش Ember نشان می‌دهد که انتشار گازهای گلخانه‌ای در بخش برق جهان در نیمه نخست سال ۲۰۲۵ حدود ۱۲ میلیون تن دی‌اکسیدکربن کاهش یافته، که عمدتاً ناشی از کاهش مصرف سوخت‌های فسیلی در چین و هند است.
به باور تحلیلگران، سال ۲۰۲۵ نقطه عطفی در تاریخ انرژی جهان محسوب می‌شود؛ سالی که در آن انرژی‌های تجدیدپذیر از حاشیه به جریان اصلی تولید برق جهانی وارد شدند و نشان دادند که آینده انرژی، درخشان‌تر و پاک‌تر از همیشه است.
