فهرست مطالب
صنعت هوش مصنوعی در سال ۲۰۲۵ به نقطهای تعیینکننده رسید که بسیاری از فعالان از آن با عنوان «واقعیتسنجی فضا» یاد میکنند.
به گزارش سرویس هوش مصنوعی تکناک، در این سال، هیجان افسارگسیخته سرمایهگذاری و خوشبینی بیحدوحصر، برای نخستین بار به طور جدی با پرسشهای بنیادین درباره پایداری، ایمنی و بازگشت اقتصادی مواجه شد. اگر سالهای ۲۰۲۳ و ۲۰۲۴ دوران شور و شتاب بیوقفه بودند، ۲۰۲۵ سالی بود که صنعت ناچار شد به آینه نگاه کند.
01
از 09نیمه اول پرهیجان، نیمه دوم محتاط صنعت هوش مصنوعی
در ابتدای سال ۲۰۲۵، پول عملاً مانعی برای صنعت هوش مصنوعی محسوب نمیشد. صندوقهای سرمایهگذاری، دولتها و غولهای فناوری با سرعتی بیسابقه در حال تزریق سرمایه بودند. در این فضا، شرکت OpenAI توانست ۴۰ میلیارد دلار سرمایه جدید را با ارزشگذاری ۳۰۰ میلیارد دلاری جذب کند؛ رقمی که تا چند سال پیش حتی برای بزرگترین شرکتهای فناوری نیز دور از ذهن بود. همزمان، استارتآپهایی که هنوز محصول مشخصی به بازار عرضه نکرده بودند، دورهای سرمایهگذاری میلیارددلاری بستند و بنیانگذاران تازهکار، سرمایههایی در مقیاس غولهای سیلیکونولی جذب کردند.
اما از میانه سال به بعد، نشانههای تغییر فضا آشکار شد. سرمایهگذاران همچنان به آینده هوش مصنوعی باور داشتند، اما لحن پرسشها تغییر کرد. به جای «چه زمانی همهچیز متحول میشود؟»، سؤال اصلی این بود که «این تحول چگونه قرار است هزینههای خود را توجیه کند؟».
02
از 09سرمایهگذاریهای نجومی در صنعت هوش مصنوعی
سال ۲۰۲۵ را میتوان سال اعداد نجومی نامید. علاوه بر OpenAI، شرکت Anthropic نیز طی دو دور سرمایهگذاری، در مجموع ۱۶.۵ میلیارد دلار جذب کرد و ارزش آن به ۱۸۳ میلیارد دلار رسید. در این میان، صندوقهایی مانند Iconiq Capital، Fidelity و صندوق سرمایهگذاری قطر نقش پررنگی داشتند. افشای یادداشت داخلی مدیرعامل Anthropic که در آن از پذیرش سرمایه از دولتهای اقتدارگرا ابراز نارضایتی کرده بود، نشان داد که حتی در اوج سرمایهگذاری، دغدغههای اخلاقی و سیاسی نیز به حاشیه نرفتهاند.
در سوی دیگر، شرکت متا با هزینهای نزدیک به ۱۵ میلیارد دلار، مدیرعامل Scale AI را جذب کرد و میلیونها دلار دیگر را صرف شکار استعدادها از دیگر آزمایشگاههای هوش مصنوعی نمود. این شرکت همزمان، برنامهای تهاجمی برای توسعه مراکز داده و زیرساخت محاسباتی خود در پیش گرفت.
حتی بازیگران کوچکتر نیز از این موج بهرهمند شدند. استارتآپ Thinking Machine Labs به رهبری میرا موراتی، مدیر ارشد فناوری پیشین OpenAI، بدون ارائه جزئیات شفاف از محصول، موفق به جذب ۲ میلیارد دلار سرمایه بذری شد. استارتآپ Lovable نیز تنها چند ماه پس از آغاز فعالیت، به ارزشگذاری میلیارددلاری رسید. این روند، نگرانیها را درباره شکلگیری یک حباب کلاسیک تشدید کرد.
03
از 09زیرساخت؛ ستون فقرات و گلوگاه اصلی
توجیه چنین ارزشگذاریهایی بدون توسعه عظیم زیرساخت ممکن نیست. در نتیجه، بخش بزرگی از سرمایه جذبشده به صورت مستقیم به سمت مراکز داده، تراشهها، قراردادهای ابری و انرژی هدایت شد. پروژههایی مانند سرمایهگذاری مشترک Stargate میان SoftBank، OpenAI و Oracle، با سقف اعلامی ۵۰۰ میلیارد دلار، نماد این رویکرد بودند.
شرکت Alphabet نیز با خرید شرکت Intersect و افزایش چشمگیر هزینههای محاسباتی نشان داد که رقابت در هوش مصنوعی بدون کنترل زنجیره انرژی و داده ممکن نیست. شرکت متا هم هزینههای سرمایهای خود را در سال ۲۰۲۵ به بیش از ۷۰ میلیارد دلار رساند تا از قافله عقب نماند.
با وجود این، همین تمرکز بر زیرساخت به یک نگرانی جدی انجامید. بسیاری از تحلیلگران هشدار دادند که بخش قابل توجهی از این سرمایهگذاریها، در قالب چرخههای بسته انجام میشود؛ سرمایهای که از یک صندوق جذب میشود و دوباره در قالب قراردادهای ابری یا خرید تراشه به همان اکوسیستم بازمیگردد. این وضعیت، مرز میان تقاضای واقعی و سرمایهگذاری مصنوعی را کمرنگ کرده است.
نشانههای شکنندگی نیز ظاهر شد. کنارهگیری Blue Owl Capital از یک پروژه ۱۰ میلیارد دلاری مرتبط با ظرفیت OpenAI، این پرسش را پررنگ کرد که آیا همه این طرحها واقعاً به مرحله اجرا میرسند یا خیر.
04
از 09محدودیتهای فیزیکی و فشار اجتماعی
فراتر از مسائل مالی، محدودیتهای فیزیکی نیز خودنمایی کردند. شبکههای برق در بسیاری از مناطق، توان پاسخگویی به رشد انفجاری مراکز داده را ندارند. هزینه ساختوساز و انرژی بهسرعت افزایش یافته و مخالفتهای محلی با احداث مراکز داده شدت گرفته است. حتی چهرههایی مانند سناتور برنی سندرز، خواستار مهار گسترش بیرویه این مراکز شدند.
این عوامل باعث شد که بخشی از پروژهها با تأخیر یا بازنگری مواجه شوند و خوشبینی اولیه جای خود را به برآوردهای محتاطانهتر بدهد.
05
از 09کاهش شگفتی در مدلهای جدید
در جبهه فنی، سال ۲۰۲۵ سال کاهش «اثر شگفتی» بود. عرضه مدل GPT-5 اگرچه از نظر فنی پیشرفته محسوب میشد، اما نتوانست هیجانی مشابه GPT-4 ایجاد کند. بهبودها بیشتر تدریجی بودند و کاربران حرفهای نیز تفاوتها را کمتر انقلابی توصیف کردند.
همین وضعیت در مورد دیگر بازیگران نیز صادق بود. مدل Gemini 3 گوگل توانست در برخی بنچمارکها پیشتاز شود، اما این موفقیت بیشتر به معنای بازگشت به سطح رقابت بود تا عبور از مرزهای جدید باشد. در عین حال، ظهور بازیگرانی مانند DeepSeek و مدل R1 نشان داد که آزمایشگاههای جدید میتوانند با هزینه کمتر و سرعت بالا وارد رقابت شوند و انحصار را به چالش بکشند.
06
از 09تمرکز بر محصول و مدل کسبوکار
با کاهش فاصله جهشهای فنی، تمرکز سرمایهگذاران و شرکتها به سمت محصول نهایی و مدل کسبوکار سوق پیدا کرد. پرسش اصلی دیگر این نبود که «مدل چقدر قدرتمند است»، بلکه این بود که «چه کسی حاضر است برای آن پول بپردازد و چرا».
در این مسیر، برخی شرکتها دست به آزمونهای بحثبرانگیز زدند. ایدههایی مانند دریافت اشتراکهای بسیار گرانقیمت برای خدمات تخصصی یا استفاده از دادههای رفتاری کاربران برای تبلیغات شخصیسازیشده، واکنشهای منفی و مثبت متعددی برانگیخت.
اما رقابت اصلی به حوزه توزیع منتقل شد. مالکیت رابطه با کاربر و حضور در جریان کار روزمره، به مزیتی تعیینکننده تبدیل شد. توسعه مرورگرها، ادغام هوش مصنوعی در ابزارهای بهرهوری و تبدیل چتباتها به پلتفرمهای چندمنظوره، بخشی از این استراتژی بودند.
07
از 09اعتماد، ایمنی و فشار قانونگذاری
سال ۲۰۲۵ را نمیتوان بدون اشاره به بحران اعتماد و ایمنی توصیف کرد. گزارشهای متعدد درباره تأثیر منفی تعامل طولانیمدت با چتباتها بر سلامت روان، بهویژه در میان نوجوانان، زنگ خطر را به صدا درآورد. چندین پرونده حقوقی مرتبط با خودکشی و آسیبهای روانی، توجه افکار عمومی و قانونگذاران را جلب کرد.
در حوزه حق نشر نیز، دهها پرونده علیه شرکتهای هوش مصنوعی مطرح شد. اگرچه برخی از این پروندهها به توافق انجامید، اما بسیاری همچنان باز هستند و آینده استفاده از محتوای دارای حق نشر برای آموزش مدلها را در هالهای از ابهام قرار دادهاند.
نکته قابل توجه این بود که هشدارها تنها از سوی منتقدان سنتی فناوری مطرح نمیشد. مدیران ارشد صنعت نیز نسبت به وابستگی احساسی کاربران و «تقویت اعتیادگونه تعامل» هشدار دادند. گزارشهای ایمنی داخلی برخی آزمایشگاهها، نشان داد که حتی خود توسعهدهندگان نیز بهطور کامل از رفتار سیستمهای پیشرفته آگاه نیستند.
08
از 09تغییر لحن صنعت هوش مصنوعی
مجموع این عوامل، لحن صنعت را تغییر داد. اگر تا پیش از این، شعار غالب «اعتماد کنید، آینده در راه است» بود، در پایان ۲۰۲۵ این شعار جای خود را به «اثبات کنید» داد. سرمایهگذاران به دنبال شواهد ملموستری از بازگشت سرمایه هستند و قانونگذاران نیز با دقت بیشتری تحولات را رصد میکنند.
09
از 09چشمانداز ۲۰۲۶ صنعت هوش مصنوعی
بسیاری از تحلیلگران معتقد هستند که اگر ۲۰۲۵ سال طرح پرسشهای سخت بود، ۲۰۲۶ سال پاسخگویی خواهد بود. شرکتهای هوش مصنوعی باید نشان دهند که میتوانند فراتر از هیجان، ارزش اقتصادی پایدار ایجاد کنند. در غیر این صورت، خطر یک اصلاح شدید یا حتی ترکیدن حباب وجود دارد؛ اصلاحی که برخی آن را با حباب داتکام مقایسه میکنند.
به گزارش تک کرانچ؛ در نهایت، سال ۲۰۲۵ نقطه عطفی در تاریخ هوش مصنوعی بود. صنعتی که وعده تغییر بنیادین جهان را میدهد، ناچار شد با محدودیتها، مسئولیتها و واقعیتهای اقتصادی روبهرو شود. اینکه این مواجهه باعث بلوغی پایدار شود یا به یک تسویهحساب دردناک، پرسشی است که پاسخ آن در سالهای پیش رو روشن خواهد شد.
