شرکت گوگل دیپ‌مایند در همکاری با دانشگاه ناتینگهام و چند نهاد پژوهشی دیگر، از نخستین مدل هوش مصنوعی جهان به نام Aeneas برای بازسازی و تحلیل کتیبه‌های باستانی رونمایی کرد.
به گزارش تکناک، این مدل به گفته تیم سازنده آن، نخستین ابزار تخصصی برای تفسیر و بازسازی کتیبه‌های باستانی به حساب می‌آید. این دستاورد می‌تواند فصل تازه‌ای در مطالعات تاریخی و زبان‌شناسی باستانی بگشاید و به محققان کمک کند تا زوایای ناشناخته‌ای از گذشته بشر را آشکار کنند.
شرکت دیپ‌مایند در وبلاگ رسمی خود اعلام کرد که مدل هوش مصنوعی Aeneas به طور خاص برای زبان لاتین آموزش دیده است، اما قابلیت تطبیق با سایر زبان‌ها، خط‌ها و رسانه‌های باستانی را نیز دارد. این مدل قادر است متون را با تحلیل ساختار نحوی، فرمول‌های استاندارد و شباهت‌های واژگانی، طبقه‌بندی کند، به آنها معنا ببخشد و حتی بخش‌های از دست‌رفته را بازسازی نماید. به این ترتیب، فرایند طاقت‌فرسای تطبیق متون که پیش‌تر تنها با تکیه بر دانش تخصصی مورخان انجام می‌شد، اکنون با سرعت و دقت بیشتر توسط Aeneas امکان‌پذیر شده است.
مدل جدید دیپ‌مایند بر پایه مدل پیشین این شرکت به نام Ithaca توسعه یافته است؛ مدلی که برای درک کتیبه‌های یونانی طراحی شده بود. با وجود این، مدل Aeneas گام فراتری برداشته و قادر است هر متن را به صورت یک «اثر انگشت تاریخی» تفسیر کند؛ اثری که شامل اطلاعاتی درباره زبان، محتوای کتیبه، خاستگاه جغرافیایی و ارتباط آن با سایر متون تاریخی است.
شرکت دیپ‌مایند اعلام کرده است که مدل هوش مصنوعی Aeneas با استفاده از دیتاستی شامل بیش از ۱۷۶ هزار کتیبه لاتین، عملکردی دقیق‌تر از مدل‌های عمومی آموزش‌دیده برای زبان لاتین دارد و می‌تواند متون را بر اساس تاریخ نگارش، با دقت بیشتری دسته‌بندی کند.
عرضه Aeneas بخشی از تلاش‌های گسترده‌تر گوگل برای حفاظت از میراث فرهنگی جهان به کمک هوش مصنوعی به حساب می‌آید. این شرکت تنها چند هفته قبل، نسخه به‌روزرسانی‌شده‌ای از ابزار آزمایشی Woolaroo را معرفی کرده بود؛ ابزاری که امکان تجربه و یادگیری زبان‌های بومی در حال انقراض را برای کاربران فراهم می‌کند.
با معرفی Aeneas، حالا ابزارهای هوش مصنوعی گوگل نه‌تنها به ساخت آینده‌ای فناورانه کمک می‌کنند، بلکه در بازسازی گذشته‌ای گمشده نیز نقش ایفا می‌نمایند.
بر اساس اطلاعات منتشرشده، مهم‌ترین ویژگی‌های این مدل به شرح زیر است:
- جست‌وجوی متون مشابه (Parallels Search): هر کتیبه به یک «اثر انگشت تاریخی» تبدیل می‌شود تا شباهت‌های عمیق با دیگر متون شناسایی شود.
- پردازش چندرسانه‌ای: نخستین مدل در نوع خود است که با تحلیل هم‌زمان متن و تصویر، قادر به تعیین خواستگاه جغرافیایی یک کتیبه می‌باشد.
- بازسازی بخش‌های مفقود با طول نامشخص: حتی اگر طول قسمت حذف‌شده مشخص نباشد، Aeneas قادر به ارائه نسخه‌ای بازسازی‌شده از متن است.
- عملکرد پیشرفته: دقت مدل در بازسازی شکاف‌های ده‌نویسه‌ای به ۷۳ درصد می‌رسد و در موارد پیچیده‌تر با طول ناشناخته نیز این عدد به ۵۸ درصد کاهش می‌یابد. همچنین این مدل می‌تواند زمان نگارش متن را با میانگین خطای ۱۳ سال تعیین کند و محل آن را با دقت ۷۲ درصد شناسایی نماید.
شرکت دیپ‌مایند اعلام کرده است که نسخه‌ای تعاملی از مدل هوش مصنوعی Aeneas را از طریق وب‌سایت predictingthepast.com در اختیار پژوهشگران، دانشجویان، معلمان، موزه‌داران و دیگر علاقمندان قرار می‌دهد. همچنین کد منبع و دیتاست این مدل در مخزن GitHub دیپ‌مایند منتشر شده است و برای استفاده و توسعه بیشتر در دسترس عموم قرار دارد.
علاوه بر این، نسخه پیشین مدل یونانی Ithaca نیز به‌روزرسانی شده و اکنون از قابلیت‌های Aeneas بهره‌مند شده است. همچنین یک برنامه درسی آموزشی جدید با هدف آموزش مهارت‌های هوش مصنوعی در چارچوب تاریخ‌نگاری طراحی شده است، که با استانداردهای بین‌المللی مانند DigComp، چارچوب یونسکو و OECD همخوانی دارد.
.
