پژوهش‌های جدید نشان می‌دهد که دامنه توجه انسان کوتاه‌تر از گذشته شده است اما این کاهش لزوماً به معنای ناتوانی در تمرکز نیست.
به گزارش تکناک، سال‌ها گفته شده است که ماهی‌های قرمز دامنه توجه بسیار کوتاهی دارند، اما واقعیت این است که آنها مغز به نسبت پیشرفته‌ای دارند. در مقابل، تحقیقات نشان داده است که دامنه توجه انسان‌ها ممکن است در حال کاهش باشد.
مطالعه‌ای در سال ۲۰۱۵ از شرکت مایکروسافت نشان داد که تمرکز انسان‌ها کمتر شده است؛ به طوری که میانگین توجه از ۱۲ ثانیه در سال ۲۰۰۰ به ۸ ثانیه در سال ۲۰۱۳ رسیده بود. خیلی‌ها این کاهش را به شبکه‌های اجتماعی و ویدیوهای کوتاه ربط می‌دهند، اما بسیاری از این پلتفرم‌ها در آن زمان هنوز رایج نبودند. پس شاید دلیل اصلی چیز دیگری باشد.
فهرست مطالب
انواع مختلف توجه
پروفسور باربارا ژاکلین ساهکیان، استاد عصب‌روانشناسی بالینی دانشگاه کمبریج گفت: «توجه انواع مختلفی دارد و همه آنها لزوماً کاهش نیافته‌اند. ممکن است ما انسان‌ها در یک نوع توجه بهتر و در نوع دیگر ضعیف‌تر شویم.»
مغز انسان بخش خاص و جداگانه‌ای برای تمرکز ندارد. به همین دلیل، نمی‌توان با تحریک یک نقطه از مغز، تمرکز بلندمدت ایجاد کرد. در واقع، موضوعی که به اشتباه به عنوان «دامنه توجه ۸ ثانیه‌ای» شناخته می‌شود، بیشتر نشان‌دهنده این است که مغز ما به سرعت محیط را برای یافتن موارد جذاب زیر نظر می‌گیرد، نه اینکه واقعاً نمی‌تواند برای مدت طولانی‌تری روی یک موضوع ثابت بماند.
نسل Z و ماجرای دامنه توجه انسان
نسل Z که بین سال‌های ۱۳۷۳ تا ۱۳۸۸ به دنیا آمده‌اند، بیشتر وقت خود را با موبایل می‌گذرانند. شاید فقط چند ثانیه برای دیدن یک ویدیوی تیک‌تاک یا استوری اینستاگرام وقت بگذارند، اما تحقیقات نشان داده است که اگر موضوعی برای آنها جذاب باشد، می‌توانند مدت زیادی روی آن تمرکز کنند.
بر اساس تحقیقات دانشمندان:
- کتابخانه‌ها همچنان پر از جوانان هستند و کتاب‌های چاپی هنوز جای خود را از دست نداده‌اند.
- بر اساس پژوهش‌های گوگل، علاقه نسل Z به ویدیوهای بلندمدت مثل مستندها و پادکست‌های تصویری رو به افزایش است.
- مطالعه‌ای در سال ۲۰۲۳ نشان داد که دامنه توجه پایدار در اوایل بزرگسالی به اوج خود می‌رسد.
مشکل از دانشجویان است یا اساتید؟
با وجود این، باور عمومی درباره کاهش شدید توجه به‌ویژه در دانشجویان همچنان پابرجا است. برخی دانشگاه‌ها حتی مدت کلاس‌ها را کوتاه‌تر کرده‌اند. اما دکتر نیل برادبری، استاد دانشگاه Rosalind Franklin در مقاله‌ای در سال ۲۰۱۶ نوشت: «بزرگ‌ترین تفاوت در توجه دانشجویان به شیوه تدریس استادان مربوط می‌شود و ارتباطی به قالب یا مدت تدریس ندارد. اگر دانشجویان پس از ۱۵ دقیقه بی‌حوصله می‌شوند، شاید مشکل از شیوه آموزش باشد.»
کاهش دامنه توجه یا انتخاب هوشمندانه انسان؟
نتیجه این تحقیقات نشان می‌دهد که مشکل جوانان نداشتن تمرکز نیست؛ آنها فقط خیلی سریع تصمیم می‌گیرند که آیا یک محتوا ارزش وقت گذاشتن دارد یا خیر. اگر موضوعی برای آنها جذاب باشد، می‌توانند مدت زیادی روی آن تمرکز کنند.
شاید همان‌طور که درباره ماهی قرمز اشتباه قضاوت کرده‌ایم، درباره خودمان هم دچار سوء‌تفاهم شده باشیم. درست است که در بعضی موقعیت‌ها تمرکز ما کمتر می‌شود، اما این موضوع همیشه بد نیست. اگر انواع مختلف توجه را بهتر بشناسیم، می‌توانیم از آنها به‌درستی استفاده کنیم و عملکرد بهتری داشته باشیم.
