چالش‌ها و مزایای بهره‌گیری از هوش مصنوعی در نقش روانشناس

امروزه افراد بسیاری به چت‌بات‌های هوش مصنوعی در نقش روانشناس برای دریافت حمایت عاطفی روی آورده‌اند.

به گزارش تک‌ناک، این رویکرد مزایای قابل‌ توجهی دارد، اما با مخالفت‌هایی نیز روبه‌رو است. حال پرسش اینجا است که تا چه حد می‌توان این شکل نوین درمان را پذیرفت؟

با پیشرفت سریع فناوری، جامعه علمی هنوز نتوانسته است مطالعات مبتنی بر شواهد کافی در مورد مدل‌های زبانی بزرگ هوش مصنوعی (LLM) و توانایی یا عدم توانایی آنها در جایگزینی روانشناسان انسانی ارائه دهد. با وجود این، نظرات کارشناسان در این زمینه در حال افزایش است.

جذابیت چت‌بات‌ها به عنوان جایگزین درمان انسانی

کوین روس، مجری پادکست Hard Fork به نیویورک تایمز گفت: «دسترسی فوری به چت‌بات‌های هوش مصنوعی، آنها را به جایگزینی جذاب برای درمان انسانی تبدیل کرده است، که هزینه‌بر و اغلب ناخوشایند است. اما اگرچه این چت‌بات‌ها ممکن است توصیه‌های معقولی ارائه دهند، اما بی‌خطا نیستند.»

از الیزا تا چت‌بات‌های پیشرفته امروزی

برخی از شما ممکن است چت‌بات قدیمی الیزا را که در دهه ۱۹۶۰ توسعه یافت، به یاد بیاورید. اما این فناوری در مقایسه با چت‌بات‌های امروزی مانند: ChatGPT-4، Claude و Gemini بسیار ابتدایی بود.

الیزا یک برنامه بسته و از پیش تعیین‌شده بود، که پاسخ‌های قابل پیش‌بینی آن به مرور خسته‌کننده می‌شد. در حالی که مدل‌های امروزی، اگرچه هنوز هوشمند نیستند، اما انعطاف‌پذیری بی‌سابقه‌ای دارند و به سرعت در حال پیشرفت هستند.

دلیل استفاده از چت‌بات‌ها به عنوان روان‌درمانگر

دلایل استفاده از چت‌بات‌ها به عنوان روان‌درمانگر دیجیتال، چندوجهی است. درمان حضوری برای بسیاری از افراد امکان‌پذیر نیست، به ویژه افرادی که بیشتر به آن نیاز دارند. هزینه هر جلسه درمانی بین ۱۰۰ تا ۳۰۰ دلار است و زمان انتظار برای دیدن یک روانشناس امکان دارد ماه‌ها طول بکشد. این مشکل پس از همه‌گیری کووید-۱۹ تشدید شده است.

بر اساس یک نظرسنجی در سال ۲۰۲۲، ۶۰ درصد از روانشناسان در ایالات متحده ظرفیت پذیرش بیماران جدید را نداشتند و بیش از ۴۰ درصد آنها بیش از ۱۰ بیمار در لیست انتظار داشتند. مشاوره آنلاین با حضور یک انسان در آن سوی خط نیز تا حدی دسترس‌پذیرتر است، اما هزینه ماهانه آن می‌تواند بیش از ۴۰۰ دلار باشد.

چت‌بات‌ها و افراد مبتلا به اوتیسم و ADHD

درمان حضوری برای افراد مبتلا به اوتیسم (ASD) و اختلال کم‌توجهی-بیش‌فعالی (ADHD) می‌تواند چالش‌برانگیز باشد. محققان در مقاله‌ای در سال ۲۰۲۳ اشاره کردند که بسیاری از افراد مبتلا به اوتیسم یا ADHD در پردازش نشانه‌های اجتماعی مشکل دارند و این موضوع می‌تواند بر تعاملات اجتماعی آنها تأثیر منفی بگذارد.

مزایای هوش مصنوعی در نقش روانشناس

چت‌بات‌ها می‌توانند فضایی برای گفت‌وگوهای صادقانه و تأمل‌برانگیز فراهم کنند، که برای بسیاری از افراد مفیدتر از هیچ چیز است. محققان در مقاله‌ای در سال ۲۰۲۳ خاطرنشان کردند: «چت‌بات‌های هوش مصنوعی با ایجاد حس ناشناس بودن و حفظ محرمانگی، به ابزاری مؤثر برای جذب اعتماد افرادی تبدیل شده‌اند، که در دریافت کمک حضوری تردید دارند. همچنین این فناوری با کاهش احساس شرم و نگرانی مرتبط با مشکلات مرتبط با سلامت روان، گامی مهم در جهت رفع موانع روان‌شناختی و تسهیل دسترسی به حمایت‌های ضروری برداشته است.»

حمایت متخصصان از هوش مصنوعی در نقش روانشناس

پروفسور جیلی نیوبی از دانشگاه UNSW سیدنی و عضو سازمان سلامت روان The Black Dog Institute، استفاده از چت‌بات‌ها را برای کمک به افرادی که در برقراری ارتباط با انسان‌ها مشکل دارند، تأیید کرده است.

او معتقد است که چت‌بات‌ها در رویکردهایی مانند درمان شناختی-رفتاری (CBT) عملکرد خوبی دارند، اما این استراتژی تنها یکی از روش‌های درمانی موجود در جعبه ابزار روان‌درمانگران انسانی است.

Claude، چت‌باتی با قابلیت‌های منحصربه‌فرد

چت‌بات Claude که توسط شرکت Anthropic توسعه یافته است، به عنوان یک درمانگر و راهنمای خوب مورد استقبال قرار گرفته است. این چت‌بات با تمرکز بر مکالمات شهودی توانسته است جایگاه ویژه‌ای در میان متخصصان فناوری سیلیکون‌ ولی پیدا کند.

نگرانی‌ها درباره هوش مصنوعی در نقش روانشناس

با وجود این، منتقدان به ویژه در حوزه روانشناسی، نگران افزایش استفاده از چت‌بات‌ها به عنوان مشاور هستند. گیل کنینگ، محقق روانشناسی در دانشگاه UNSW معتقد است که هوش مصنوعی نمی‌تواند جایگزین انسان‌های واقعی باشد و باید به عنوان یک حمایت مکمل در نظر گرفته شود.

استفاده از چت‌بات‌ها به عنوان روان‌درمانگر دیجیتال می‌تواند فرصت‌های جدیدی برای دسترسی به حمایت روان‌شناختی فراهم کند، اما چالش‌هایی نیز به همراه دارد. در حالی که این فناوری می‌تواند برای برخی افراد مفید باشد، اما جایگزین کامل برای ارتباطات انسانی نیست. تحقیقات بیشتر و تنظیم مقررات مناسب برای اطمینان از ایمنی و اثربخشی این فناوری ضروری است.