جدیدترین فهرست TOP500 از قدرتمندترین ابررایانه‌های جهان منتشر شد و ده ابررایانه قدرتمند سال ۲۰۲۵ معرفی شدند.
به گزارش تکناک، ابررایانه‌ها ستون فقرات دنیای پردازش پیشرفته به حساب می‌آیند؛ سامانه‌هایی عظیم که در ابعاد یک انبار کامل ساخته می‌شوند و توان محاسباتی آنها به مراتب فراتر از هر رایانه شخصی یا حتی مراکز داده عادی است. این دستگاه‌ها قادر هستند مسائلی را حل کنند که لپ‌تاپ‌های معمولی برای تکمیل آنها به صدها سال زمان نیاز خواهند داشت.
معیار اصلی سنجش سرعت ابررایانه‌ها “FLOPS” یا عملیات ممیز شناور بر ثانیه است. در سال‌های اخیر، رقابت جهانی در این حوزه وارد عصر «اگزاسکیل» شده؛ جایی که سرعت دستگاه‌ها به سطح exaFLOPS رسیده است و این توان در آزمون استاندارد و سخت‌گیرانه LINPACK (HPL) به طور رسمی ثبت می‌شود.
پروژه معتبر TOP500 دوبار در سال (ژوئن و نوامبر) رتبه‌بندی جامع ابررایانه‌های جهان را بر اساس امتیاز “Rmax” منتشر می‌کند. این رتبه‌بندی نه تنها نشان می‌دهد که کدام کشور یا مؤسسه در صدر قرار دارد، بلکه تصویری کلی از وضعیت توزیع توان محاسباتی پیشرفته در جهان ارائه می‌دهد. در فهرست ژوئن ۲۰۲۵، سه ابررایانه ملی آمریکا در صدر جدول قرار گرفته‌اند، اروپا نیز با معرفی یک سامانه جدید قدرت‌نمایی کرده است و حتی ابررایانه‌های ابری و صنعتی در میان ده گزینه نخست دیده می‌شوند. این روند به وضوح نشان می‌دهد که عصر سلطه انحصاری آزمایشگاه‌های ملی بر ابررایانه‌ها به پایان رسیده است و اکنون بازیگران متنوع‌تری در میدان حضور دارند.
فهرست مطالب
رتبه نخست El Capitan در بین ده ابررایانه قدرتمند جهان
- Rmax: 1.742 exaFLOPS
ابررایانه El Capitan (Lawrence Livermore National Laboratory) آمریکا در صدر جهان ایستاده است. این سامانه توسط HPE بر اساس معماری Cray EX255a طراحی شده است و از پردازنده‌های AMD نسل چهارم EPYC در کنار شتاب‌دهنده‌های Instinct MI300A بهره می‌گیرد. شبکه پیشرفته Slingshot-11 ستون فقرات ارتباطی آن را تشکیل می‌دهد.
ویژگی مهم El Capitan این است که نه تنها در آزمون HPL رکورددار است، بلکه در آزمون سخت‌تر HPCG نیز بهترین نتیجه را کسب کرده است؛ موضوعی که نشان می‌دهد این سامانه صرفاً یک «دونده سرعت» نیست، بلکه برای کاربردهای علمی واقعی نیز بهینه‌سازی شده است. از زمان راه‌اندازی در اواخر سال ۲۰۲۴ تاکنون، El Capitan نشان داده که آغازگر عصری جدید برای آزمایشگاه‌های ملی ایالات متحده در مقیاس اگزاسکیل است.
رتبه دوم: Frontier – آمریکا
- Rmax: 1.353 exaFLOPS
Frontier با نام کامل Oak Ridge National Laboratory که سال‌ها نماد قدرت آمریکا در عرصه ابررایانه‌ها بود، همچنان یکی از شگفتی‌های مهندسی محسوب می‌شود. این سامانه با کابینت‌های HPE Cray EX235a، پردازنده‌های AMD EPYC و شتاب‌دهنده‌های Instinct MI250X ساخته شده است و بر بستر شبکه Slingshot-11 کار می‌کند. Frontier از سال ۲۰۲۲ تا ۲۰۲۴ رتبه نخست جهان را در اختیار داشت و اکنون در جایگاه دوم قرار گرفته است. این افت جایگاه به دلیل ضعف نیست، بلکه به دلیل سرعت شگفت‌انگیز رشد رقابت در عرصه اگزاسکیل است. Frontier همچنان در حوزه‌های انرژی، علوم مواد، زیست‌پزشکی و اخترفیزیک، کاربردهای برجسته‌ای دارد.
رتبه سوم: Aurora – آمریکا (Argonne National Laboratory)
- Rmax: 1.012 exaFLOPS
Aurora پس از چندین سال توسعه و تأخیر، اکنون به طور پایدار به توان یک exaFLOP در آزمون HPL رسیده است. این سامانه ترکیبی از HPE Cray EX با پردازنده‌های Intel Xeon CPU Max و شتاب‌دهنده‌های Intel Data Center GPU Max بر بستر Slingshot-11 است.
Aurora به عنوان یکی از ده ابررایانه قدرتمند جهان برای پیوند میان شبیه‌سازی‌های علمی و هوش مصنوعی طراحی شده است. به این معنی که می‌تواند در حوزه‌هایی مانند تحقیقات همجوشی هسته‌ای، مدل‌سازی اقلیمی و حتی آزمایش مدل‌های زبانی عظیم در مقیاس پژوهشی نقش‌آفرینی کند.
رتبه چهارم آلمان در بین ده ابررایانه قدرتمند جهان
- Rmax: 793.4 petaFLOPS
اروپا با معرفی JUPITER Booster قدرت‌نمایی بزرگی انجام داد. این سامانه بر اساس پلتفرم BullSequana XH3000 ساخته شده است و از تراشه‌های NVIDIA GH200 Grace-Hopper همراه با شبکه فوق‌سریع NDR200 InfiniBand بهره می‌برد. JUPITER Booster بخش «بوستر» یک طراحی ماژولار گسترده‌تر است، که قرار است به ستون فقرات محاسبات پیشرفته اروپا تبدیل شود.
رتبه پنجم Eagle آمریکا در بین ده ابررایانه قدرتمند جهان
- Rmax: 561.2 petaFLOPS
Eagle پدیده‌ای خاص است، چرا که برخلاف بسیاری از رقبای خود، یک ابررایانه ابری است و کاربران می‌توانند آن را به‌صورت ساعتی اجاره کنند. این سامانه بر اساس میزبان‌های Intel Xeon Platinum 8480C و شتاب‌دهنده‌های NVIDIA H100 ساخته شده است و از شبکه NDR InfiniBand بهره می‌برد. Eagle دوباره بالاترین جایگاه را در میان ابررایانه‌های ابری به خود اختصاص داده است.
رتبه ششم: HPC6 – ایتالیا (Eni Green Data Center)
- Rmax: 477.9 petaFLOPS
HPC6 نشان می‌دهد که محاسبات صنعتی دیگر صرفاً مصرف‌کننده نیست، بلکه به سطح نخبگان وارد شده است. این سامانه که برای اهدافی مانند: تصویربرداری لرزه‌ای، شبیه‌سازی مخازن نفتی و پژوهش انرژی‌های کم‌کربن استفاده می‌شود، توسط HPE Cray EX235a با پردازنده‌های AMD EPYC و شتاب‌دهنده‌های Instinct MI250X ساخته شده است.
رتبه هفتم: Fugaku – ژاپن (Riken R-CCS)
- Rmax: 442.0 petaFLOPS
Fugaku، ابررایانه‌ای که روزگاری در صدر جهان بود، همچنان یکی از ستون‌های اصلی محاسبات علمی به حساب می‌آید. این سامانه از پردازنده‌های ARM A64FX شرکت Fujitsu و شبکه پرظرفیت Tofu-D بهره می‌برد. هرچند جایگاه آن در رتبه‌بندی پایین‌تر آمده، اما خروجی علمی آن همچنان چشمگیر است.
Alps رتبه هشتم در بین ده ابررایانه قدرتمند جهان
- Rmax: 434.9 petaFLOPS
Alps که توسط مرکز ملی محاسبات سوئیس راه‌اندازی شده، یکی از همه‌کاره‌ترین سامانه‌های اروپا است. این ابررایانه از گره‌های HPE Cray EX254n با تراشه‌های NVIDIA Grace CPU و GH200 ساخته شده است و قابلیت‌های بی‌نظیری برای ترکیب آموزش هوش مصنوعی و شبیه‌سازی‌های علمی ارائه می‌دهد.
رتبه نهم: LUMI – فنلاند (EuroHPC / CSC)
- Rmax: 379.7 petaFLOPS
LUMI که با انرژی تجدیدپذیر تغذیه می‌شود، یکی از نمادهای محاسبات سبز در جهان است. این سامانه با HPE Cray EX235a و ترکیب AMD EPYC + Instinct MI250X ساخته شده است. هرچند جایگاه آن در بین ده ابررایانه قدرتمند جهان به رتبه نهم تغییر یافته است، اما همچنان برای پژوهش‌های اقلیمی، علوم مواد و داده‌محور در اروپا اهمیت زیادی دارد.
رتبه دهم: Leonardo – ایتالیا (EuroHPC / CINECA)
- Rmax: 241.2 petaFLOPS
Leonardo سامانه‌ای ماژولار از خانواده BullSequana XH2000 است، که از پردازنده‌های Intel Xeon Platinum 8358 و شتاب‌دهنده‌های NVIDIA A100 بهره می‌گیرد. این ابررایانه با وجود ورود رقبای قدرتمند جدید، همچنان در جمع ده تای نخست باقی مانده است و نشان می‌دهد که معماری پایدار و بهینه می‌تواند در چندین دوره رقابت نیز موفق ظاهر شود.
آینده: عصر مقیاس-زتا
مسابقه ابررایانه‌ها در مقیاس اگزاسکیل متوقف نمی‌شود. گام بعدی دستیابی به ابررایانه‌های مقیاس-زتا است، که سامانه‌هایی با توان محاسباتی خارق‌العاده ۱۰۰۰ exaFLOPS هستند. ژاپن با برنامه‌ریزی برای ساخت Fugaku Next تا سال ۲۰۳۰ پیشتاز این مسیر معرفی شده است.
در این میان، چین دیگر داده‌های خود را به پروژه TOP500 ارائه نمی‌دهد. این سیاست پنهان‌کاری باعث شده است که ابعاد واقعی توان محاسباتی این کشور در هاله‌ای از ابهام قرار گیرد و رقابت جهانی در عرصه ابررایانه‌ها با لایه‌ای از رمز و راز همراه شود.
