علم عصب‌شناسی ثابت کرده است که رها کردن ذهن به حال خود، می‌تواند با بازسازی مغز، تمرکز را تقویت کند و استرس را کاهش دهد.
به گزارش تکناک، دسترسی دائمی به خبرها، ایمیل‌ها و شبکه‌های اجتماعی باعث شده است که بسیاری از ما بی‌وقفه در دنیای مجازی پرسه بزنیم. اما این رفتارها نه‌تنها مفید نیستند، بلکه مغز ما را خسته و فرسوده می‌کنند.
بر اساس «نظریه بازیابی توجه» یا Attention Restoration Theory (ART)، آنچه مغز ما واقعاً نیاز دارد، زمانی برای رها شدن از تمرکز دائم است. زمانی که بدون هدف خاصی اجازه می‌دهیم ذهن ما سرگردان شود، در واقع در حال کمک به عملکرد مغزی، کاهش استرس و افزایش بازدهی ذهنی خود هستیم.
فهرست مطالب
نظریه بازیابی توجه چیست؟
این نظریه برای اولین بار در سال ۱۹۸۹ توسط دو روانشناس به نام‌های راشل و استیون کاپلان مطرح شد. آنها باور داشتند که قرار گرفتن در دل طبیعت می‌تواند تمرکز و توجه را بازیابی کند.
آنها توجه را به دو دسته تقسیم کردند:
- توجه هدایت‌شده: تمرکز عمدی که از جمله آنها می‌توان به درس خواندن، چک کردن شبکه‌های اجتماعی یا گذر از یک خیابان شلوغ اشاره کرد.
- توجه هدایت‌نشده: زمانی که بدون تلاش، مواردی مثل صدای پرندگان یا حرکت برگ‌ها توجه ما را به‌خود جلب می‌کنند.
زمانی که ذهن ما آزادانه و بدون هدف خاصی سرگردان باشد، در واقع در حال استراحت است. اگر چنین لحظاتی نداشته باشیم، مغز ما دچار «افت توان توجه» می‌شود و در این حالت تمرکز برای ما سخت می‌شود و بیشتر دچار حواس‌پرتی می‌شویم.
گوشی‌های هوشمند فرصت استراحت ذهن را گرفته‌اند
در گذشته، لحظاتی مثل ایستادن در صف فروشگاه یا انتظار برای اتوبوس، فرصت‌هایی طبیعی برای رهایی ذهن بودند. اما حالا، حتی این زمان‌های کوتاه هم با چک کردن گوشی‌های هوشمند پر می‌شوند.
در نتیجه، مغز هیچ‌وقت فرصت نمی‌کند که آرام بگیرد و همیشه در حالت فعال و تحریک‌شده باقی می‌ماند. مغز برای اینکه انرژی خود را بازیابی کند، به آرامش و بی‌خیالی نیاز دارد.
رها کردن ذهن در طبیعت
ایده آرامش‌بخش بودن طبیعت قدمتی طولانی دارد. ویلیام جیمز، روانشناس معروف آمریکایی در قرن ۱۹، مفهومی به نام «توجه داوطلبانه» را مطرح کرد؛ نوعی توجه که نیاز به تلاش ذهنی دارد. در آن دوره بسیاری از دانشمندان، طبیعت را منبعی برای آرامش و بازسازی روان می‌دانستند.
امروزه، تحقیقات علمی مدرن با روش‌های زیر این باورها را تأیید کرده‌اند:
- تصویربرداری عصبی (fMRI) نشان داده است که فعالیت آمیگدال (بخشی از مغز مرتبط با استرس و اضطراب) هنگام حضور در طبیعت کاهش می‌یابد. اما محیط‌های شهری این تأثیر را ندارند.
- در یک تحقیق مشخص شد که تماس با طبیعت با بهبود عملکرد ذهنی (از جمله توجه و تمرکز) ارتباط دارد.
- در یک تحقیق دیگر مشخص شد افرادی که ۴۰ دقیقه در طبیعت پیاده‌روی کرده بودند، نسبت به افرادی که در شهر راه رفتند، میزان استرس و خستگی ذهنی کمتری از خود نشان دادند.
حتی ده دقیقه رها کردن ذهن مفید است
تحقیقات نشان داده است که حتی ۱۰ دقیقه تمرکز نکردن و رها کردن ذهن می‌تواند عملکرد مغز را بهبود بخشد و از افت توان توجه جلوگیری کند. حتی راه رفتن روی تردمیل در حالی که منظره طبیعی را تماشا می‌کنید، می‌تواند این اثر مثبت را داشته باشد.
چگونگی استفاده از این نظریه در زندگی روزمره
- به نزدیک‌ترین فضای سبز اطراف خود مانند پارک محل، رودخانه، کوه یا جنگل بروید.
- تلفن همراه خود را کنار بگذارید.
- به‌جای پر کردن لحظات کسل‌کننده با موبایل، اجازه دهید ذهن شما کمی سرگردان شود.
اگر موقع پیاده‌روی هنوز درگیر فکر کردن و برنامه‌ریزی هستید، شاید بهتر باشد جایی آرام‌تر را انتخاب کنید تا ذهن شما بتواند آزادانه و بدون هدف خاصی سرگردان شود.
چه در حال تماشای حرکت آرام یک کفشدوزک باشید، چه در حال قدم زدن در طبیعت، وقتی ذهن شما بی‌هدف پرسه می‌زند، در واقع به مغز خود فرصت استراحت و بازیابی می‌دهید. این به معنای تنبلی نیست، بلکه بخشی ضروری از مراقبت ذهنی و تقویت تمرکز است.
