جایزه نوبل فیزیک ۲۰۲۵ به سه چهره برجسته در عرصه مکانیک کوانتومی تعلق گرفت. جان کلارک، میشل دووره و جان مارتینیس به دلیل انجام آزمایش‌هایی که مفاهیم بنیادی فیزیک کوانتومی را به‌صورت تجربی آشکار کردند، برنده‌ی امسال این جایزه شده‌اند.
به گزارش تکناک، بنیاد نوبل در بیانیه‌ای رسمی اعلام کرد که تحقیقات این سه دانشمند، زمینه‌ساز توسعه «نسل بعدی فناوری‌های کوانتومی» شامل رمزنگاری کوانتومی، رایانه‌های کوانتومی و حسگرهای فوق‌دقیق کوانتومی شده است.
برندگان امسال در دهه ۱۹۸۰ میلادی با ساخت مدارهایی از ابررساناها، نشان دادند که ویژگی‌های مکانیک کوانتومی می‌تواند در مقیاس‌های بزرگ و ملموس نیز مشاهده شود. این کشف، یکی از نقاط عطف فیزیک مدرن به شمار می‌آید و پایه‌ای برای بسیاری از فناوری‌های روزمره امروزی از جمله تراشه‌های رایانه‌ای و تلفن‌های همراه محسوب می‌شود.
جان کلارک، استاد دانشگاه کالیفرنیا در برکلی و یکی از برندگان جایزه، در نشست خبری نوبل گفت:
«واقعاً شگفت‌زده‌ام. هرگز تصور نمی‌کردم پژوهش‌هایی که سال‌ها پیش آغاز کردیم، روزی به دریافت جایزه نوبل منجر شود. جالب است بدانید همین تلفنی که اکنون از طریق آن با شما صحبت می‌کنم، در بخشی از عملکرد خود مدیون همان یافته‌های کوانتومی است.»»
میشل دووره، استاد دانشگاه ییل و دانشگاه کالیفرنیا در سانتا باربارا که اصالتی فرانسوی دارد، دیگر برنده این جایزه است. جان مارتینیس نیز استاد آمریکایی دانشگاه کالیفرنیا در سانتا باربارا و از چهره‌های پیشرو در رایانش کوانتومی محسوب می‌شود. او تا سال ۲۰۲۰ سرپرست آزمایشگاه هوش مصنوعی کوانتومی گوگل بود و نقش مهمی در پیشبرد پردازش کوانتومی ایفا کرد.
اوله اریکسون، رئیس کمیته نوبل فیزیک، در بیانیه‌ای گفت:
«شگفت‌انگیز است که نظریه‌ای صدساله مانند مکانیک کوانتومی هنوز هم می‌تواند ما را غافلگیر کند. این نظریه نه‌تنها از نظر علمی شگفت‌انگیز است، بلکه زیربنای همه فناوری‌های دیجیتال و الکترونیکی جهان مدرن را تشکیل می‌دهد.»
جایزه نوبل فیزیک هر سال توسط آکادمی سلطنتی علوم سوئد اهدا می‌شود و ارزش آن در سال جاری ۱۱ میلیون کرون سوئد (معادل حدود ۱.۲ میلیون دلار) است که میان برندگان تقسیم خواهد شد. جایزه نوبل بر اساس وصیت‌نامه آلفرد نوبل، مخترع دینامیت، بنیان‌گذاری شده و از سال ۱۹۰۱ تاکنون با وقفه‌هایی کوتاه، هر ساله به چهره‌های شاخص علوم، ادبیات و صلح اعطا می‌شود.
در متن وصیت‌نامه نوبل، فیزیک نخستین رشته‌ای بود که ذکر شده و از همان زمان تاکنون معتبرترین و تأثیرگذارترین جایزه در این حوزه محسوب می‌شود. در میان برندگان پیشین نوبل فیزیک نام‌هایی چون آلبرت اینشتین، پیر و ماری کوری، ماکس پلانک و نیلز بور، از بنیان‌گذاران نظریه کوانتومی، به چشم می‌خورد.
سال گذشته نیز جایزه نوبل فیزیک به جان هاپفیلد و جفری هینتون، دو دانشمند برجسته در زمینه علوم رایانه و هوش مصنوعی، به‌دلیل پیشرفت‌های بنیادین در یادگیری ماشینی و توسعه فناوری‌های هوش مصنوعی اعطا شد.
برندگان نوبل در رشته‌های علمی، ادبی و اقتصادی طبق سنت هر ساله در مراسمی رسمی در دهم دسامبر، سالروز درگذشت آلفرد نوبل، از دستان پادشاه سوئد جوایز خود را دریافت خواهند کرد. این مراسم در تالار شهر استکهلم برگزار می‌شود و با ضیافت شام مجلل نوبل همراه است. جایزه صلح نوبل نیز طبق روال همیشگی در مراسمی جداگانه در شهر اسلو، پایتخت نروژ، به برندگان اهدا خواهد شد.
