استفاده از اینستاگرام حالتی فیزیولوژیکی در بدن ایجاد می‌کند که با کاهش ضربان قلب (تمرکز عمیق) و افزایش هدایت الکتریکی پوست (برانگیختگی احساسی) همراه است.
به گزارش تکناک، با توقف استفاده از اینستاگرام، به‌ویژه زمانی که اعلان‌های جدید دریافت می‌شود اما امکان بررسی آنها وجود ندارد، ضربان قلب و هدایت الکتریکی پوست افزایش می‌یابد. این تغییرات فیزیولوژیکی با احساس اضطراب و میل شدید به استفاده‌ی مجدد همراه است.
این واکنش‌ها نه‌تنها در میان کاربران پرمصرف، بلکه در تمامی افراد مشاهده می‌شود که نشان‌دهنده پاسخ طبیعی بدن به شبکه‌های اجتماعی است، نه لزوماً نشانه‌ای از اعتیاد. این یافته‌ها تأیید می‌کنند که رسانه‌های اجتماعی، نیاز ذاتی انسان به برقراری ارتباط اجتماعی را هدف قرار می‌دهند.
فهرست مطالب
واکنش بدن هنگام استفاده از اینستاگرام
همه‌ی ما این وضعیت را تجربه کرده‌ایم؛ در جلسه‌ای نشسته‌ایم که تلفن همراه با یک اعلان از اینستاگرام لرزش کوتاهی ایجاد می‌کند. در این لحظه، میل شدیدی برای بررسی آن احساس می‌کنیم. اما درون بدن چه اتفاقی رخ می‌دهد؟ پژوهشی از دانشگاه دورام، تأثیر فیزیولوژیکی استفاده از اینستاگرام را بررسی کرده و تغییراتی که هنگام استفاده کوتاه‌مدت از اینستاگرام و همچنین هنگام توقف آن در بدن رخ می‌دهد را مشخص کرده است.
استفاده از شبکه‌های اجتماعی، بخشی از زندگی روزمره‌ی میلیاردها نفر در سراسر جهان شده است. با وجود این فراگیری، تحقیقات اندکی درباره‌ی تأثیرات فوری آن بر بدن انجام شده بود. برخلاف مطالعات قبلی که بر استفاده‌ی کلی از اینترنت تمرکز داشتند، این پژوهش به‌طور خاص اینستاگرام را به عنوان پلتفرمی که به‌ویژه در میان جوانان محبوبیت بالایی دارد بررسی کرده است.
مطالعه‌ی انجام‌شده توسط مایکل وادسلی و نیکلاس ایهسن با عنوان «روان‌فیزیولوژی اینستاگرام » نشان می‌دهد که هنگام استفاده از این پلتفرم و همچنین در زمان توقف آن، چه تغییراتی در بدن رخ می‌دهد. نتایج این تحقیق نشان می‌دهد که تعامل کوتاه‌مدت با اینستاگرام ، منجر به تحریک سیستم پاداش مغز و ایجاد غوطه‌وری ذهنی می‌شود، درحالی‌که قطع ناگهانی این تعامل، واکنش‌های استرسی را فعال می‌کند.
در یادداشتی منتشرشده در The Conversation، ایهسن توضیح می‌دهد:
«بررسی‌ها نشان داد که در مقایسه با مطالعه‌ی اخبار، اسکرول کردن در اینستاگرام باعث کاهش قابل‌توجه ضربان قلب و هم‌زمان افزایش میزان تعریق شد.» وی اضافه می‌کند: «چنین الگویی از واکنش‌های فیزیولوژیکی، نشان‌دهنده‌ی توجه کامل فرد به یک محرک احساسی و مهم در محیط اطراف است. این وضعیت، ترکیبی از هیجان و غرق‌شدگی عمیق در یک محتوای معنادار محسوب می‌شود.»
فرآیند درگیری ذهنی کاربران
در این مطالعه، ضربان قلب، هدایت الکتریکی پوست (به‌عنوان شاخصی از برانگیختگی احساسی) و وضعیت ذهنی ۵۴ کاربر اینستاگرام در سه مرحله‌ی ۱۵ دقیقه‌ای اندازه‌گیری شد. مرحله‌ی اول، شامل خواندن مطالب به‌عنوان وضعیت پایه بود، سپس شرکت‌کنندگان وارد مرحله‌ی استفاده از اینستاگرام شدند، و در نهایت، مجبور شدند استفاده از این پلتفرم را متوقف کنند، درحالی‌که همچنان اعلان‌های جدید دریافت می‌کردند.
در مرحله‌ی استفاده از اینستاگرام ، ضربان قلب شرکت‌کنندگان به میزان قابل‌توجهی کاهش یافت، حالتی که معمولاً هنگام تمرکز عمیق در یک فعالیت مشاهده می‌شود. این کاهش هم‌زمان با افزایش هدایت الکتریکی پوست بود که نشان‌دهنده‌ی برانگیختگی احساسی و فعال شدن سیستم پاداش مغز است.
این ترکیب نشان می‌دهد که کاربران در حین استفاده از اینستاگرام ، به حالت ذهنی خاصی وارد می‌شوند که ترکیبی از غوطه‌وری عمیق و برانگیختگی احساسی است—و این همان عاملی است که جذابیت بالای شبکه‌های اجتماعی را توضیح می‌دهد.
ایهسن در این باره می‌گوید:
«نتایج نشان داد که این واکنش‌ها صرفاً به دلیل استفاده از تلفن همراه یا خواندن مطالب نیست، بلکه به ویژگی‌های خاص شبکه‌های اجتماعی مرتبط است که کاربران را به‌شدت درگیر خود می‌کند.»
واکنش بدن هنگام توقف استفاده از اینستاگرام
مهم‌ترین یافته‌ی این مطالعه، واکنش بدن هنگام توقف استفاده از اینستاگرام بود. زمانی که شرکت‌کنندگان مجبور به توقف اسکرول کردن شدند، درحالی‌که همچنان اعلان‌های جدید دریافت می‌کردند، ضربان قلب افزایش یافت، میزان هدایت الکتریکی پوست بیشتر شد، و افراد سطح بالایی از استرس، اضطراب و میل شدید به استفاده‌ی مجدد را گزارش کردند.
ایهسن توضیح می‌دهد:
«جالب‌ترین بخش تحقیق زمانی بود که شرکت‌کنندگان را مجبور کردیم اینستاگرام را کنار بگذارند و به مطالعه یک مقاله‌ی خبری بپردازند. برخلاف انتظار، آنها بلافاصله به وضعیت آرام بازنگشتند، بلکه میزان تعریق افزایش یافت و ضربان قلب نیز بیشتر شد.»
چرخه‌ی وابستگی و استرس
مطالعات پیشین نشان داده‌اند که استفاده از شبکه‌های اجتماعی می‌تواند به‌طور موقت استرس را کاهش دهد. در این پژوهش نیز مشاهده شد که کاهش ضربان قلب هنگام استفاده از اینستاگرام می‌تواند توضیحی برای این پدیده باشد.شبکه‌های اجتماعی حالتی از غوطه‌وری ذهنی ایجاد می‌کنند که اثرات استرس را به‌طور موقت کاهش می‌دهد.
با این حال، این کاهش استرس یک مشکل اساسی به همراه دارد: زمانی که استفاده از اینستاگرام متوقف می‌شود، واکنش‌های فیزیولوژیکی استرس و احساس ناراحتی ذهنی افزایش می‌یابد. این فرآیند می‌تواند یک چرخه‌ی وابستگی ایجاد کند. اینستاگرام به‌طور موقت استرس را کاهش می‌دهد، اما توقف استفاده باعث افزایش آن می‌شود، که در نهایت افراد را به استفاده‌ی مجدد سوق می‌دهد.
این پژوهش نشان می‌دهد که شبکه‌های اجتماعی به‌طور هدفمند از سیستم توجه و پاداش در مغز انسان بهره‌برداری می‌کنند. محتوای ارائه‌شده در اینستاگرام —تصاویر دوستان، ویدئوهای سرگرم‌کننده و اطلاعات مرتبط—به‌طور طبیعی باعث جلب توجه و ایجاد پیش‌بینی پاداش می‌شود. این تجربه‌ی غوطه‌ورکننده نه‌تنها استرس را کاهش می‌دهد، بلکه کاربران را به‌طور ناخودآگاه درگیر خود می‌کند.
درحالی‌که محققان از توصیف این واکنش‌ها به‌عنوان «اعتیاد» پرهیز کرده‌اند، یافته‌ها نشان می‌دهد که استفاده از اینستاگرام ، سیستم پاداش مغز را تحریک کرده و در زمان توقف، استرس ایجاد می‌کند.الگویی که در فرایندهای وابستگی نیز مشاهده می‌شود.
نکته‌ی کلیدی این است که این واکنش‌ها نه‌تنها در میان کاربران پرمصرف، بلکه در میان تمام افرادی که از اینستاگرام استفاده می‌کنند، دیده شده است. این یافته‌ها نشان می‌دهد که شبکه‌های اجتماعی تأثیرات گسترده‌ای بر بدن و ذهن کاربران دارند، بدون آنکه الزاماً به رفتارهای اعتیادگونه مرتبط باشند.
جمع‌بندی
استفاده مداوم از اینستاگرام ، ترکیبی از غوطه‌وری ذهنی و تحریک سیستم پاداش را ایجاد می‌کند که به‌طور موقت احساس لذت را افزایش می‌دهد. با این حال، توقف استفاده منجر به افزایش استرس می‌شود، که می‌تواند چرخه‌ای از وابستگی را ایجاد کند. این یافته‌ها تأکید دارند که اینستاگرام و سایر شبکه‌های اجتماعی، به‌طور ناخودآگاه بر فرآیندهای فیزیولوژیکی کاربران تأثیر گذاشته و نیازهای ارتباطی آنها را هدف قرار می‌دهند.
