پژوهشی گسترده از مؤسسه علوم شناختی و مغز انسان ماکس پلانک در آلمان، آنچه مغز در هنگام خواندن انجام می‌دهد را مورد بررسی دقیق قرار داده است.
به گزارش تکناک، هیچ‌چیز مانند غرق شدن در یک کتاب فوق‌العاده یا مطالعه مقاله‌ای جذاب از یک وب‌سایت علمی، لذت‌بخش نیست. اما علی‌رغم این تجربه آشنا، دانش ما درباره آنچه واقعاً در مغز هنگام خواندن رخ می‌دهد، هنوز محدود است.
اکنون این پژوهش به رهبری سابرینا تورکر، عصب‌پژوه برجسته نشان می‌دهد که چگونه مغز ما نوشته‌ها را به دنیایی درونی از معنا و تصویر تبدیل می‌کند.
فهرست مطالب
میزان اطلاعات ما درباره زبان در مغز
تورکر در سال ۲۰۲۳ در یکی از سخنرانی‌های علمی خود عنوان کرد: «با وجود پژوهش‌های فراوان در زمینه پردازش زبان در مغز، ما هنوز چیز زیادی درباره سازمان‌دهی زبان در مغز انسان نمی‌دانیم.»
وی تصریح کرد: «بخش زیادی از آنچه تاکنون آموخته‌ایم، حاصل مطالعات جداگانه‌ای با تعداد شرکت‌کننده اندک است، که در پژوهش‌های بعدی تأیید نشده‌اند.»
تحلیل تحقیقات قبلی درباره مغز در هنگام خواندن
تورکر و همکاران او برای بررسی یکی از مهم‌ترین جنبه‌های زبان، یعنی خواندن، نتایج ۱۶۳ مطالعه قبلی که شامل تصویربرداری مغزی بود را جمع‌آوری و با یکدیگر ترکیب کرده‌اند. این مطالعات با استفاده از فناوری‌های fMRI و PET انجام شده‌اند و در مجموع شامل ۳٬۰۳۱ شرکت‌کننده بزرگسال بوده‌اند.
در این مطالعات، افراد با تمرین‌های خواندن مختلفی روبه‌رو شده‌اند. برخی فقط یک حرف و برخی یک متن کامل را می‌خواندند، همچنین گاهی بی‌صدا و گاهی با صدای بلند این کار را انجام می‌دادند. واژه‌ها نیز متفاوت بودند؛ بعضی واقعی و قابل‌فهم، برخی ساختگی و جدید بودند. این تنوع به دانشمندان کمک کرد تا نحوه پردازش خواندن در مغز را بهتر بررسی کنند.
تمایز بین پردازش معنایی و پردازش آوایی خواندن
دانشمندان گفتند: «آنچه اغلب در متون علمی و نزد عموم مردم به عنوان خواندن شناخته می‌شود، اغلب به دستیابی معنایی اشاره دارد؛ که به معنی فرایند ساخت معنا از واژه‌های نوشتاری است. اما تمام وظایفی که در این مطالعه بررسی شده‌اند، ویژگی مشترکی دارند: آنها همگی به پردازش آوایی وابسته هستند، که به معنی توانایی مغز در سازمان‌دهی صداها و استخراج معنا از آنها می‌باشد.
نقشه‌برداری از مناطق فعال مغز در هنگام خواندن
تیم تحقیقاتی، فعالیت مغزی را در زمان انجام انواع وظایف خواندن ردیابی و نقشه‌برداری کردند. همان‌طور که انتظار می‌رفت، نیمکره چپ مغز که سال‌ها به عنوان مرکز اصلی پردازش زبان شناخته شده، در همه انواع خواندن (از خواندن حروف گرفته تا جملات و متون)، به طور قابل توجهی فعال بوده است.
تورکر و همکاران او گفتند که نیمکره چپ مغز به طور ویژه در پردازش خواندن نقش دارد. این بخش مغز هنگام خواندن حروف، واژه‌ها، جملات و متون فعال‌تر می‌شود.
در این تحقیق مشخص شد که:
- خواندن حروف و متون: بیشتر نواحی بینایی و حرکتی در نیمکره چپ را فعال می‌کند.
- خواندن واژه‌ها و جملات: نواحی زبان در نیمکره چپ مغز را درگیر می‌سازد.
نقش کلیدی مخچه
در گذشته، نقش مخچه (Cerebellum) در زبان اغلب نادیده گرفته می‌شد. اما پژوهشی که تورکر در سال ۲۰۲۳ منتشر کرده بود، نشان داد که مخچه نه‌تنها در پردازش صدا بلکه در ساخت معنا نیز نقش دارد، که دو عنصر حیاتی در زبان‌شناسی عصبی هستند.
اکنون مطالعه جدید نیز این یافته را تأیید می‌کند:
- مخچه راست در تمام وظایف خواندن فعال بوده، به‌ویژه هنگام خواندن با صدای بلند بیشترین فعالیت را داشته است. این یافته نشان می‌دهد که این بخش در تبدیل واژه‌های نوشتاری به گفتار نقش حیاتی دارد.
- مخچه چپ بیشتر هنگام خواندن واژه‌ها (در مقایسه با حروف، جملات یا متون) فعال بوده است و به نظر می‌رسد که نقش برجسته‌تری در پردازش معنایی دارد.
دانشمندان بیان کردند: «به‌نظر می‌رسد که مخچه چپ بیشتر در درک معنا نقش دارد، در حالی که مخچه راست بیشتر در خواندن و صحبت کردن فعال است.»
تفاوت میان بی‌صدا خواندن و خواندن با صدای بلند
همچنین مطالعه حاضر تفاوت میان خواندن بی‌صدا و خواندن با صدا را بررسی کرده است:
- خواندن با صدای بلند: مناطق شنیداری و حرکتی مغز را بیشتر فعال می‌کند.
- خواندن بی‌صدا: نواحی مرتبط با هماهنگی چند عملکرد مغزی مانند قشر اوربیتوفرنتال، مخچه و لوب گیجگاهی چپ را درگیر می‌کند.
علاوه بر این، زمانی که خواندن نیاز به تفسیر معنای ضمنی دارد (یعنی خواندن ضمنی)، هر دو سمت نواحی پیش‌پیشانی پایینی و اینسولا فعال می‌شوند.
پژوهشگران در پایان مقاله تأکید کردند که یافته‌های آنها دانش درباره نحوه عملکرد مغز هنگام خواندن را گسترش می‌دهد، نتایج مطالعات قبلی را تأیید می‌کند و دیدگاه‌های مفیدی برای درک بهتر فرایند خواندن ارائه می‌دهد.
