فهرست مطالب
تحقیقات جدید نشان میدهند که مغز با خوابیدن، به ویژه در حالت بین خواب و بیداری، بهتر مسائل را پردازش میکند.
به گزارش سرویس علمی تکناک، حتما در مقطعی از زندگی به شما توصیه شده است که برای حل یک مسئله بخوابید. تجربه نشان میدهد که وقتی با یک مشکل پیچیده مواجه هستیم، خوابیدن و بازنگری آن در صبح، توانایی ما را در دیدن راهحلها افزایش میدهد و این فقط یک اثر روانی نیست. اگرچه از مدتها پیش میدانیم خواب برای بدن انسان حیاتی است، اما مدتها عملکرد دقیق آن در هالهای از ابهام بود. حتی نظریههای پذیرفتهشده در این زمینه توسط پژوهشهای جدید به چالش کشیده شدهاند و مطالعات گستردهای به بررسی فعالیتهای مغز در طول خواب، اختلالات خواب و راههای اصلاح آن پرداختهاند. یک نکته روشن است: مغز ما هنگام خواب فعال است. رویاها بخش آشکار این فعالیت هستند که گاهی به یاد میآوریم، اما در پشت صحنه، جریان گستردهای از پردازشها و فعالیتهای پیچیده در حال وقوع است.
حتما بخوانید: چرا ما انسان ها به خوابیدن نیاز داریم؟
01
از 03حافظه و توانایی حل مسئله
طبق «نظریه تثبیت فعال سیستمها»، مغز انسان هنگام خواب، خاطرات گذشته را بازپخش و بازسازی میکند. یک مقاله علمی در سال ۲۰۲۱ توضیح داد: «فعالسازی مجدد حافظه در خواب دو عملکرد اصلی دارد: نخست، تثبیت و تقویت خاطرات اولیه و ناپایدار به شکلی که کمتر در معرض تداخل قرار گیرند و دوم، بازسازی و ادغام خاطرات تازه در شبکه حافظههای بلندمدت موجود، فرایندی که به آن تثبیت سیستمها گفته میشود.»
علاوه بر نقش مهم این فرایند در شکلگیری حافظه بلندمدت، تصور میشود که خوابیدن توانایی پردازش مسائل را نیز تقویت میکند. در سال ۲۰۱۸، پژوهشی پیشنهاد داد که همافزایی بین مراحل REM و غیر REM خواب، دسترسی به راهحلهای خلاقانهتر را برای مشکلات ممکن میسازد. این نظریه هنوز کامل نبود و برخی بخشهای مدل نیازمند بررسی بیشتر بود، اما از آن زمان مطالعات گستردهای برای پاسخ به این پرسشها انجام شده است.
بیشتر بخوانید: خواب با کیفیت می تواند به دفع سموم مغزی مرتبط با زوال عقل کمک کند
مطالعهای در سال ۲۰۲۱، شرکتکنندگان را برای یک بازی کامپیوتری پازلمحور آموزش داد. بعد از آموزش تعدادی از آنها یک روز بیدار ماندند و عده دیگری خوابیدند، سپس با یک پازل جدید مواجه شدند. نویسندگان نوشتند: «خواب توانایی حل مسئله را بهبود بخشید؛ ۶۲ درصد از شرکتکنندگان گروه خواب پازل را حل کردند، در حالی که تنها ۲۴ درصد از گروه بیداری موفق شدند.» این یافته، نتایج مطالعهای قدیمیتر از سال ۲۰۱۹ را تایید میکند؛ تحقیقی که نخستین بار نشان داد میتوان تقریبا این عملکرد مغز را «هک» کرد. در این پژوهش، ۵۷ شرکتکننده با پازلهایی همراه با صداهای تصادفی مواجه شدند. در طول خواب، نیمی از صداهای مرتبط با پازلهای حلنشده پخش شد و صبح روز بعد، همین پازلها بیشترین آمار حل شدن را داشتند.
کریستین سندرز، نویسنده اول مقاله گفت: «میدانیم افراد در طول خواب خاطرات خود را مرور، تثبیت، تقویت و بازسازی میکنند. همچنین مشخص شده است که این فرایند طبیعی میتواند با پخش صداهای مرتبط با اطلاعات مرورشده تقویت شود.» این مطالعه یک نکته مثبت دیگر برای ادعای «خواب برای پردازش مسائل مفید است» بود؛ اما یک محدودیت مهم داشت. مارک بیمن، نویسنده ارشد توضیح داد: «مهم نیست چه مقدار بخوابم، من ناگهان قادر نخواهم بود سیاهچالهها را درک کنم یا درمان یک بیماری نادر را پیدا کنم، چرا که دانش پیشزمینه لازم را ندارم.» به این ترتیب، یک خواب کامل میتواند به حل مسائلی کمک کند که تمام قطعات آن را در اختیار داریم، اما نمیدانیم چگونه کنار هم قرار دهیم. با وجود این، بعید است بعد از یک چرت کوتاه، به طور جادویی قادر به حل مسائلی مانند محاسبات کوانتومی در دمای اتاق شوید.
02
از 03اهمیت خوابیدن برای پردازش مسائل و تصمیمگیری
علاوه بر توانایی در پردازش مسائل پیچیده، شواهد علمی نشان میدهند که خوابیدن میتواند کیفیت تصمیمگیری ما را نیز بهبود بخشد. مطالعهای در سال ۲۰۲۴ توسط پژوهشگران دانشگاه دوک نشان داد که خوابیدن با تمرکز روی یک گزینه میتواند از تاثیر سوگیری اولویت اطلاعات اولیه (Primacy bias) جلوگیری کند؛ وضعیتی که در آن اولین اطلاعاتی که درباره موضوعی دریافت میکنیم، تاثیر ناعادلانهای بر تصمیمگیری ما دارد، حتی اگر اطلاعات کاربردیتر بعدها در دسترس قرار گیرد.
برای مطالعه بیشتر: نور آبی گوشی چیست و چگونه بر خواب و بینایی تأثیر میگذارد؟
خبر پیشنهادی: مدیرعامل تلگرام نصف روز خواب است
این مسئله همیشه مشکلساز نیست (ممکن است کمی نامناسب باشد اگر پیش از انتخاب ساندویچ ناهار، در فروشگاه چرت بزنیم) اما در برخی تصمیمات، ایجاد فاصله پیش از تعهد اهمیت دارد و خواب میتواند این فاصله را فراهم کند. به گفته آلی سینکلر، نویسنده اصلی، خواب به شرکتکنندگان امکان داد تا «انتخابهایی منطقیتر و هوشمندانهتر» داشته باشند.
03
از 03قدرت رویاها
رویاها یا حالت «هیپناگوژیا» (مرحلهای بین خواب و بیداری که تصاویر ذهنی در آن شکل میگیرند) میتوانند نقش کلیدی در حل مسائل ایفا کنند. توماس ادیسون از این روش بهره میبرد و نسخهای از «تست قاشق» را اجرا میکرد؛ اگر وسیلهای مثل قاشق در دست بگیرید، با فرو رفتن به خواب، قاشق از دست شما میافتد و صدای آن شما را بیدار میکند. ادیسون معتقد بود که زمان گذراندن در این فضای بین خواب و بیداری، منبع خلاقیت او است. به نظر میرسد که حدس او درست بوده است.
دان دنيس، روانشناس دانشگاه یورک در The Conversation نوشت: «دانشمندان فرانسوی در سال ۲۰۲۱، ادعای ادیسون را آزمایش کردند.» نتیجه مطالعه روشن بود: آغاز خواب، نقطه طلایی خلاقیت است. شرکتکنندگان با یک مسئله ریاضی مواجه شدند که دارای یک «قاعده پنهان» بود. پس از یک چرت کوتاه (با نگه داشتن فنجانی که با افتادن صدای بلندی تولید میکرد) دوباره مسئله را بررسی کردند. افرادی که پس از چرت کوتاه بیدار شدند، نسبت به کسانی که بیدار ماندند یا عمیقتر خوابیدند، موفقیت بیشتری داشتند.
دنيس به مطالعه دیگری اشاره کرد که این یافته را تایید میکند: «ادیسون درست میگفت؛ آغاز خواب واقعا نقطهای طلایی برای خلاقیت است و خوابیدن برای پردازش مسائل موثر است.» بدیهی است که در همه موقعیتها (مثلا وسط امتحان رانندگی) نمیتوان برای حل مشکل خوابید. هرچند، این تحقیقات تصویری از پژوهشهای جذاب جاری ارائه میکند و نشان میدهد که خواب با تمرکز روی یک مشکل دشوار، توصیهای علمی و مبتنی بر واقعیت است.
