علت اصلی کاهش بارندگی در ایران مشخص شد

پدر علم هواشناسی ایران با اشاره به تاثیر یک پدیده مهم در کاهش بارندگی ها گفت: امسال تا اوایل آذر هیچ بارشی نداریم و شاید بارندگی‌ها از دهه اول آذر شروع شود.

به گزارش تکناک،دکتر حسین اردکانی به تشریح علل کم بارشی در ایران پرداخت و اظهار کرد: به نظرم عوامل دیگری به غیر از تغییر اقلیم در این کم‌آبی مؤثر هستند. کم‌آبی اخیر در ایران تنها ناشی از تغییر اقلیم نیست، بلکه عوامل محلی و پارامترهایی مانند «شار گرمایی» تابستانی تأثیر قابل‌توجهی بر وضعیت بارش دارند و سازمان هواشناسی باید آنها را بررسی کند.

اردکانی اضافه کرد: تغییر اقلیم تنها یکی از عوامل اثرگذار است و نمی‌تواند به تنهایی وضعیت بحرانی بارش‌ها را توجیه کند، چرا که اگر تغییر اقلیم عامل اصلی بود، باید تغییرات مشابهی در مناطق دیگر نیز دیده می‌شد، اما در ایران و خاورمیانه شرایط متفاوت و حاد شده است. برای درک دقیق این وضعیت، باید عوامل و پارامترهای محلی دیگری نیز مورد بررسی قرار گیرند و مسئولیت این تحقیقات بر عهده سازمان هواشناسی کشور است.

پدر علم هواشناسی ایران خاطر نشان کرد: یکی از پارامترهایی که شخصاً روی آن تحقیق کرده‌ام و معتقدم تأثیر قابل توجهی داشته، یک عامل فیزیکی به نام «شار گرمایی» یا Heat Flux است که در طول تابستان در مناطق مختلف ایجاد می‌شود و یا به آن تزریق شده است و می‌تواند نقش مهمی در تغییر الگوی بارش داشته باشد. بررسی دقیق این عوامل محلی، همراه با تحلیل تغییرات اقلیمی جهانی، می‌تواند به درک بهتر وضعیت کم‌آبی و مدیریت منابع آب در کشور کمک کند.

به گفته وی، تمرکز صرف بر تغییر اقلیم بدون در نظر گرفتن شرایط و پارامترهای منطقه‌ای، تصویری ناقص از بحران کم‌آبی ارائه می‌دهد.

شکل‌گیری کمربند کم‌فشار از ایران تا شمال آفریقا

پدر علم هواشناسی ایران با اشاره به نقش اساسی پدیده «شار گرمایی» (Heat Flux) در شکل‌گیری کم‌فشاری‌های تابستانی، تأکید کرد که این عامل فیزیکی در تغییر الگوهای جوی و بارشی منطقه خاورمیانه، ایران و شمال آفریقا تأثیر تعیین‌کننده دارد و باید توسط سازمان هواشناسی کشور به‌طور دقیق مورد مطالعه قرار گیرد.

وی در این باره توضیح داد: شار گرمایی یا Heat Flux یکی از پارامترهای مهم فیزیکی است که نقش قابل توجهی در الگوی گردش کلی جو دارد. این پدیده مقدار گرمایی را نشان می‌دهد که در واحد زمان، سطح یا حجم از جو عبور می‌کند و برای محاسبه آن باید معادلات پیچیده فیزیکی در کل اتمسفر اجرا شود. این مطالعات باید توسط سازمان هواشناسی کشور انجام گیرد.

اردکانی با اشاره به تحقیقات بین‌المللی در این زمینه گفت: پروفسور فلون، دانشمند آلمانی، حدود ۶۰ تا ۷۰ مقاله درباره شار گرمایی منتشر کرده است. بررسی این پژوهش‌ها نشان می‌دهد که در مناطق کوهستانی مانند تبت، هیمالیا، هندوکش و رشته‌کوه البرز، تمرکز شار گرمایی تأثیر مستقیمی بر گردش عمومی جو دارد.

وی افزود: نتایج این مطالعات نشان می‌دهد که در صورت افزایش شار گرمایی، کمربندی از فشار کم در سطح زمین از ایران و عربستان تا شمال آفریقا شکل می‌گیرد و به سمت هند و پاکستان امتداد پیدا می‌کند. در مناطق جنوبی آسیا، به دلیل بارش‌های مانسونی، این اثر تا حدی تعدیل می‌شود، اما در ایران این فشار کم به‌طور مستقیم از گرمای تابستانی ناشی می‌شود.

پدر علم هواشناسی ایران ادامه داد: در لایه‌های بالایی جو، حدود سه‌هزار متری تا ده‌هزار پایی، گردش هوا جهت خود را تغییر داده و از حالت مخالف عقربه‌های ساعت به موافق آن تبدیل می‌شود. این تغییر، بر اساس معادلات فیزیکی، موجب تقویت گردش کلی جو تا ارتفاع حدود ۱۸ کیلومتری می‌شود و تأثیرات قابل‌توجهی بر سامانه‌های جوی منطقه دارد.

به گفته وی، شدت یا ضعف این شار گرمایی تعیین می‌کند که جریان‌های جوی تا چه اندازه نیرومند باشند و کدام مناطق بیشتر تحت تأثیر قرار گیرند. کل منطقه خاورمیانه، هند، پاکستان، مصر و شمال آفریقا تحت تأثیر این سلول‌های جوی ناشی از شار گرمایی قرار می‌گیرند.

اردکانی اضافه کرد: وقتی شار گرمایی روی منطقه ایران گسترش پیدا می‌کند، حتی تا شرق مدیترانه، رم و ترکیه نیز اثر می‌گذارد. اگر شدت این پدیده زیاد باشد، اجازه نمی‌دهد سامانه‌های بارشی که از دریا تغذیه می‌شوند، از پاییز وارد ایران شوند.

وی توضیح داد: این سامانه‌ها ممکن است از شمال اروپا یا شمال شرق روسیه حرکت کنند، اما به دلیل قدرت بالای شار گرمایی، تنها امواج بسیار کوتاه می‌توانند در شمال ایران اثرگذار باشند و از مرکز کشور عبور نمی‌کنند. برای مثال، از ابتدای مهر امسال، سامانه‌های شمالی تنها در شمال غرب ایران، آذربایجان غربی، دریای مازندران و شمال شرق کشور بارش ایجاد کرده‌اند، در حالی که تهران و مرکز ایران هیچ بارندگی قابل توجهی نداشته‌اند. تنها بارش‌هایی که در شرق کشور رخ داده، مربوط به بارش‌های مانسونی بوده است.

اردکانی در پایان گفت: شار گرمایی باعث حرکت نزولی سیستم جوی می‌شود و هوای پایدار را در اکثر نقاط کشور ایجاد می‌کند. بنابراین، سامانه‌های غربی نمی‌توانند به سمت ایران نفوذ کنند. تاکنون سازمان هواشناسی هیچ محاسبه‌ای برای اندازه‌گیری و بررسی این شار گرمایی انجام نداده است.منبع:ایسنا

وی ادامه داد: برخی محققان، با انجام محاسبات دقیق و مدل‌سازی‌های فیزیکی، نشان داده‌اند که شدت این شار گرمایی به قدری بوده که الگوی بارش کشور را به شکل فعلی ایجاد کرده است. اگر سازمان هواشناسی کشور این پارامتر را بررسی و محاسبه می‌کرد، درک بهتری از وضعیت کم‌بارشی حاصل می‌شد. بررسی علمی و دقیق شار گرمایی تابستانی، کلید درک بهتر پدیده‌های جوی ایران و برنامه‌ریزی برای مدیریت منابع آب و مقابله با خشکسالی است.