کامپیوتر هوش مصنوعی (AI PC) در حال حاضر بسیار مورد توجه است، اما اصلا این کامپیوترها چه ویژگی‌هایی دارند؟
به گزارش تک‌ناک، هوش مصنوعی (AI) اصطلاح داغ دنیای فناوری است و همه شرکت‌های فعال در حوزه کامپیوتر به دنبال سهمی از این فناوری هستند. تمامی شرکت‌های بزرگ کامپیوتری، از سازندگان بهترین اولترابوک‌ها (Ultrabook) و لپ‌تاپ‌ها تا تولیدکنندگان بهترین کامپیوترهای گیمینگ و دسکتاپ‌ها، و همچنین بیشتر تولیدکنندگان قطعات کامپیوتری، می‌خواهند این ادعا را داشته باشند که کامپیوترهای هوش مصنوعی ارائه می‌دهند.
اما کامپیوتر هوش مصنوعی دقیقاً چیست؟ چه کاری متفاوت از کامپیوتر فعلی شما انجام می‌دهد؟ آیا اصلاً به یکی از آن‌ها نیاز دارید؟
در ادامه به بررسی ماهیت کامپیوترهای هوش مصنوعی می‌پردازیم تا ببینیم واقعاً چه ویژگی‌هایی دارند.
تعریف‌های مختلف از کامپیوتر هوش مصنوعی
از آنجایی‌که هر شرکت کامپیوتری و سازنده قطعات می‌خواهد بگوید کامپیوتر هوش مصنوعی ارائه می‌دهد، تعاریف مختلفی از این مفهوم وجود دارد. به نظر می‌رسد بسیاری از رسانه‌ها و فعالان حوزه فناوری با تعریف مایکروسافت موافق هستند، تعریفی که اینتل در برنامه‌ای برای توسعه‌دهندگان کامپیوترهای هوش مصنوعی با نمایش پردازنده‌های Core Ultra “Meteor Lake” خود ارائه داد. این تعریف شامل سه ویژگی است:
- شامل جدیدترین NPU (واحد پردازش عصبی)، CPU و GPU باشد.
- با دستیار صوتی Microsoft Copilot همراه باشد.
- روی صفحه‌کلید آن دکمه‌ای برای راه‌اندازی Copilot وجود داشته باشد.
این تعریف بعضی از کامپیوترهای موجود با NPUهای AMD و اینتل و Copilot را که دکمه‌ی مخصوص راه‌اندازی Copilot را ندارند، رد می‌کرد. بیشتر لپ‌تاپ‌های اصلی از آن زمان این کلید را شامل شده‌اند. اگر کلید Copilot را حذف کنیم، دستگاه‌های قبلی ویندوز بر روی Arm، مانند آن‌هایی که Qualcomm 8cx را اجرا می‌کنند نیز واجد شرایط خواهند بود، زیرا آن‌ها دارای NPU هستند و می‌توانند Copilot را اجرا کنند. کلید Copilot بیشتر از یک تمرین برندسازی است زیرا فقط Copilot را با شبیه‌سازی Shift + Windows + F23 راه‌اندازی می‌کند و فرد می‌تواند با فشردن Windows + C همان اثر را بدست آورد.
کامپیوترهای هوش مصنوعی +Copilot: استاندارد جدید مایکروسافت
مایکروسافت پس از معرفی اولیه، اکنون کامپیوترهای +Copilot خود را معرفی کرده است. این کامپیوترها لپ‌تاپ‌های شرکت‌های ایسوس، دل، ایسر، سامسونگ، اچ‌پی، لنوو و برند سرفیس خود مایکروسافت را شامل می‌شوند. در حال حاضر این لپ‌تاپ‌ها از پردازنده‌های اسنپدراگون X الیت و پلاس کوالکام استفاده می‌کنند. با این حال، مایکروسافت گفته است که تراشه‌های آینده‌ی استریکس پوینت (که با نام رایزن AI 300 هم شناخته می‌شود) شرکت AMD و لونا لیک اینتل نیز ممکن است قابلیت‌های لازم را داشته باشند.
برای اینکه یک لپ‌تاپ بتواند +Copilot محسوب شود، نیاز به حداقل ۱۶ گیگابایت رم، ۲۵۶ گیگابایت حافظه‌ی ذخیره‌سازی و یک واحد پردازش عصبی (NPU) داخلی با قدرت حداقل ۴۰ تِرا عملیات در ثانیه (TOPS) دارد. تراشه‌های اسنپدراگون X الیت کوالکام می‌توانند تا ۴۵ تِرا عملیات در ثانیه را روی واحد پردازش عصبی خود انجام دهند.
اولین کامپیوترهای هوش مصنوعی +Copilot که در ۱۸ ژوئن ۲۰۲۴ عرضه خواهند شد، دارای مجموعه‌ای از چهار ویژگی منحصر به فرد هوش مصنوعی ویندوز هستند که سایر کامپیوترها به آن‌ها دسترسی ندارند. این ویژگی‌ها شامل هم‌سازنده (ایجاد تصاویر در نرم‌افزار Paint)، جلوه‌های استودیو ویندوز (محو کردن و اعمال افکت‌های ویژه روی وب‌کم)، ترجمه و زیرنویس لحظه‌ای برای صدا و بازیابی (Recall) می‌شوند.
قابلیت بازیابی، که ویژگی‌ای بحث‌برانگیز است، تقریباً از تمام کارهایی که روی کامپیوتر انجام می‌دهید، یک یادداشت نگهداری می‌کند تا بتوانید آن‌ها را به خاطر بیاورید. این قابلیت به تازگی از نسخه‌ی ساخت تاریخ عرضه‌ی +Copilot حذف شده است.
بنابراین، هرکسی که لپ‌تاپ مجهز به اسنپدراگون X را خریداری نکند، احتمالاً ماه‌ها طول می‌کشد تا بتواند به این ویژگی‌های خاص هوش مصنوعی ویندوز دسترسی پیدا کند. AMD اخیراً تأیید کرده است که کامپیوترهای رایزن AI 300 این شرکت در زمان عرضه در اواخر امسال، ویژگی‌های +Copilot را دریافت نخواهند کرد، اما در نهایت این ویژگی‌ها به آن‌ها اضافه خواهد شد. کاربران دسکتاپ نیز حداقل تا زمان عرضه‌ی آرو لیک اینتل در سه‌ماهه‌ی چهارم سال، از این قابلیت‌ها بی‌بهره خواهند ماند و هر کسی که یک لپ‌تاپ یا دسکتاپ نسل فعلی داشته باشد، احتمالاً برای همیشه از این ویژگی‌ها جا خواهد ماند.
تعریف گسترده‌تر اینتل و AMD از کامپیوتر هوش مصنوعی
اینتل در وب‌سایت خود، رویکرد کلی‌تری را اتخاذ کرده است: «یک کامپیوتر هوش مصنوعی دارای یک CPU، یک GPU و یک NPU است که هر کدام قابلیت‌های خاص خود را در زمینه‌ی تسریع هوش مصنوعی دارند.»
AMD نیز از طریق یک پست از یکی از کارکنان خود در انجمن‌های گفتگو، تعریفی مشابه ارائه داده است: «یک کامپیوتر هوش مصنوعی، کامپیوتری است که برای اجرای بهینه‌ی کارهای هوش مصنوعی محلی در طیف وسیعی از سخت‌افزارها، از جمله واحد پردازش مرکزی (CPU)، واحد پردازش گرافیک (GPU) و واحد پردازش عصبی (NPU) طراحی شده است.»
چه کسی کامپیوتر هوش مصنوعی (AI PC) می‌سازد؟
بر اساس تعریفی که اکثر شرکت‌های حوزه‌ی کامپیوتر استفاده می‌کنند (کامپیوتر با CPU، GPU و NPU)، اکثر سازندگان لپ تاپ این نوع کامپیوتر را تولید می‌کنند. این برندها شامل دل، اچ پی، لنوو، ایسوس، ایسر، سامسونگ، مایکروسافت و چند شرکت دیگر می‌شوند.
این لپ‌تاپ‌ها از پردازنده‌های اینتل (Core Ultra “Meteor Lake”)، AMD (Ryzen 7040 یا 8040) یا کوالکام (Snapdragon X Elite یا Plus) استفاده می‌کنند.
NPU دقیقاً چیست؟
واحد پردازش عصبی (NPU) نوع خاصی از پردازنده است که روی محاسبات موازی (parallel computing) به طور خاص برای پردازش‌های هوش مصنوعی تمرکز دارد (واحد پردازش گرافیکی – GPU – هم اغلب از محاسبات موازی برای رندرگیری گرافیک‌های پیشرفته استفاده می‌کند). شرکت‌های اینتل، AMD، کوالکام و اپل این نوع واحد پردازش را به همراه CPU و واحد پردازش گرافیکی متمرکز بر روی پردازنده‌ی اصلی سوار می‌کنند.
همچنین، NPUها بسیار کارآمد هستند و در مقایسه با اجرای این فرآیندها بر روی CPU یا GPU (حتی اگر در برخی موارد، گزینه‌های دوم عملکرد بهتری داشته باشند) باعث می‌شوند باتری برای مدت طولانی‌تری دوام بیاورد. واحد پردازش عصبی محاسبات ماتریسی انجام می‌دهد و به آن‌ها امکان می‌دهد کارهایی مانند رمزگشایی و ارتقای کیفیت ویدیو و حذف پس‌زمینه را با مصرف انرژی بسیار کم انجام دهند.
عملکرد NPU با واحد تِرا عملیات بر ثانیه (TOPS) سنجیده می‌شود. پردازنده‌های Meteor Lake اینتل و واحد پردازش عصبی آن‌ها فقط می‌توانند حدود ۱۰ تِرا عملیات بر ثانیه انجام دهند، در حالی که پردازنده‌های اسنپدراگون X کوالکام، پردازنده‌های Ryzen AI 300 AMD و تراشه‌های Lunar Lake اینتل، همگی از واحد پردازش عصبی خود ۴۵ تِرا عملیات بر ثانیه یا بیشتر را ارائه می‌دهند.
کامپیوترهای رومیزی و پردازنده‌های گرافیکی (GPU) چه شرایطی دارند؟
در حال حاضر، تمام کامپیوترهایی که NPU دارند، لپ‌تاپ هستند (یا در برخی موارد، تبلت‌ها یا کنسول‌های بازی دستی). اما نه AMD و نه اینتل هیچ تراشه‌ی رومیزی با NPU عرضه نکرده‌اند. یکی از دلایل اصلی استفاده از NPU در دستگاه‌های موبایل، مصرف انرژی بسیار کم آن‌ها است که به عمر باتری کمک می‌کند. سیستم‌های رومیزی باتری ندارند، بنابراین شرکت‌های سازنده‌ی پردازنده می‌توانند بدون نگرانی از مصرف برق، قدرت پردازنده‌های خود را افزایش دهند.
علاوه بر این، احتمال استفاده از پردازنده‌های گرافیکی مجزا (discrete GPU) در کامپیوترهای رومیزی بیشتر است. این نوع پردازنده‌ها نیز در انجام برخی از وظایف هوش مصنوعی بسیار توانمند هستند (هرچند این موضوع بیشتر شامل قطعات رده بالا مانند Nvidia GeForce RTX 4090 با 24 گیگابایت رم می‌شود).
جیسون پال، معاون هوش مصنوعی مصرف‌کننده‌ی انویدیا، در یک پست وبلاگی اخیر، عنوان کرد که این شرکت با معرفی اولین پردازنده‌های گرافیکی خود با هسته‌های تنسور RTX و DLSS در سری RTX 20 و معماری Turing در سال 2018، دوره‌ی رونق کامپیوترهای هوش مصنوعی را آغاز کرده است. این تعریف دیگری از کامپیوتر هوش مصنوعی است که با تعاریف شرکت‌های سازنده‌ی لپ‌تاپ و CPU متفاوت است.
با وجود اینکه این موضوع با تعریف رایج و NPU-محور کامپیوترهای هوش مصنوعی که بسیاری از افراد از آن استفاده می‌کنند، مطابقت ندارد، تعدادی از شرکت‌ها برچسب هوش مصنوعی را روی کامپیوترهای رومیزی نیز می‌زنند.
آیا مک‌ها کامپیوتر هوش مصنوعی محسوب می‌شوند؟
اپل در پاییز امسال، نسخه خود از هوش مصنوعی را برای لپ‌تاپ‌ها و کامپیوترهای رومیزی مک معرفی می‌کند. این شرکت در پاییز امسال نسخه بتای Apple Intelligence را با قابلیت‌های نگارش و تولید تصاویر خلاقانه، ایموجی‌های سفارشی و نسخه‌ای توانمندتر از دستیار سیری در macOS Sequoia (و همچنین iPadOS 18 و iOS 18) عرضه خواهد کرد.
اپل از Intelligence در مک‌ها و آی‌پدها با استفاده از خانواده پردازنده‌های M1، M2، M3 و M4 خود پشتیبانی خواهد کرد. در آیفون، این قابلیت از A17 Pro در آیفون 15 پرو و پرو مکس پشتیبانی خواهد کرد.
از آنجایی که اپل از سیلیکون خود در تمام مک‌های خود استفاده می‌کند، کامپیوترهای رومیزی این شرکت مانند iMac، Mac Studio و Mac Pro نیز دارای NPU (یا به گفته اپل، موتورهای عصبی) هستند. این بدان معناست که macOS قبل از ویندوز، از ویژگی‌های خاص هوش مصنوعی بر روی کامپیوترهای رومیزی که از NPU استفاده می‌کنند، بهره‌مند خواهد شد.
آیا به یک کامپیوتر هوش مصنوعی (AI PC) نیاز دارم؟
در حال حاضر، «نیاز» کلمه قدرتمندی است.
هنوز قابلیت‌های هوش مصنوعی در ابتدای راه هستند. در بسیاری از موارد، آن‌ها هنوز در حالت آزمایشی (beta) به سر می‌برند. بسیاری از چت‌بات‌های محبوب، مانند ChatGPT شرکت OpenAI و جِمینیِ گوگل، کاملاً مبتنی بر ابر (cloud-based) هستند و بیشتر قابلیت‌هایی هم که مایکروسافت Copilot ارائه می‌دهد، به همین شکل کار می‌کند.
البته این بدان معنا نیست که هیچ ویژگی خاصی را از دست خواهید داد. در کامپیوترهای +Copilot، قابلیت تولید تصویر که به صورت داخلی در ویندوز ۱۱ تعبیه شده و ویرایش عکس Restyle، به طور انحصاری برای سیستم‌های جدید اسنپدراگون قابل دسترس هستند. برخی نرم‌افزارهای دیگر، مانند مجموعه ادوبی شامل فتوشاپ، لایت‌روم و اکسپرس و همچنین داوینچی رُزِلو از NPU برای برخی از ویژگی‌های هوش مصنوعی و از ابر برای برخی دیگر استفاده می‌کنند. این ویژگی‌های NPU ممکن است روی کامپیوترهای قدیمی‌تر کندتر باشند یا اصلاً وجود نداشته باشند.
همچنین از NPUها برای اعمال افکت‌هایی مانند محو کردن پس‌زمینه و دیگر جلوه‌های دوربین در برخی کامپیوترها استفاده می‌شود، هرچند که لزوماً برای این نوع کار به NPU نیاز ندارید (با این حال، باعث آزاد شدن منابع پردازنده‌ی مرکزی و پردازنده‌ی گرافیکی می‌شود).
اما در کل، این ویژگی‌ها هنوز در حال توسعه هستند و مشخص نیست کدام یک برای شما مفیدتر باشند. هوش مصنوعی محلی (local AI) امن‌تر است، زیرا نیازی به ارسال اطلاعات خود به سرورهای شرکت دیگری ندارید، اما اگر از آن در سناریوهای محدودی استفاده می‌کنید، قابلیت‌های ابری که محبوب‌ترین برنامه‌های کاربردی در حال حاضر ارائه می‌دهند، باید بیش از کافی باشد.
هیاهوی زیادی در مورد هوش مصنوعی وجود دارد. در حالی که کاربردهای واقعاً جالبی دارد، هنوز موارد زیادی وجود دارد که مشخص نیست مردم چقدر از آن استفاده کنند. اگر کامپیوتر فعلی شما همچنان کارهای مورد نیاز شما را انجام می‌دهد و به‌روزرسانی‌های امنیتی را دریافت می‌کند، شاید بهتر باشد منتظر بمانید تا فناوری‌های قدرتمندتری برای پشتیبانی از ابزارهای هوش مصنوعی محلی (احتمالاً) عرضه شوند و سپس ببینید واقعاً به چه چیزی نیاز دارید.
از همین حالا مشخص است که شرکت‌ها ویژگی‌های خاصی را برای کامپیوترهای جدیدتر قفل می‌کنند. در حالی که افراد پیشرو ممکن است مشتاقانه برای امتحان کردن آن‌ها اقدام به خرید کنند، هیچ ایرادی هم ندارد که اجازه دهید این افراد، آزمایش‌کننده‌های اولیه باشند (و بسیاری از این ویژگی‌های هوش مصنوعی توسط شرکت‌هایی که آن‌ها را می‌سازند، به عنوان بتا برچسب‌گذاری می‌شوند) و زمانی که فهمیدید به چه چیزی نیاز دارید، اقدام به خرید کنید.
آیا کامپیوترهای هوش مصنوعی ایمن‌تر هستند؟
یکی از مهم‌ترین دلایل استفاده از هوش مصنوعی بر روی لپ‌تاپ به جای ابر، امنیت است. به هر حال، اجرای یک کار هوش مصنوعی روی NPU کامپیوتر شما به این معنی است که لزوماً نیازی ندارید اطلاعات خود را به ابر ارسال کنید.
با این حال، این همچنین به این معنی است که ویژگی‌های هوش مصنوعی نیز باید به صورت ایمن ساخته شوند. بعد از اینکه محققان امنیتی کشف کردند که سرقت داده‌ها از قابلیت Recall (قابلیت جدید هوش مصنوعی مایکروسافت که برای ارجاعات بعدی، از تمام فعالیت‌های شما اسکرین‌شات می‌گیرد) چقدر آسان است، این قابلیت از مجموعه‌ی اولیه‌ی ویژگی‌های +Copilot حذف شد. مایکروسافت قول داده است که امنیت را بیشتر کند و آن را با اعضای Windows Insider تست کند.
اگر یک کسب و کار را اداره می‌کنید و یک مدل زبان بزرگ (LLM) داده‌های بسیار محرمانه‌ی شرکتی را مدیریت می‌کند، پردازش محلی آن معنادارتر خواهد بود. اما اکثر قابلیت‌های هوش مصنوعی که در حال حاضر به بازار عرضه می‌شوند، ابزارهای تجاری حیاتی نیستند. شاید اگر Microsoft 365 Copilot به طور کامل به صورت محلی اجرا می‌شد، برای برخی از شرکت‌ها مفید بود.
مهم نیست از چه نوع کامپیوتری استفاده می‌کنید، همچنان باید به رویه‌های امنیتی مناسب پایبند باشید. انسان‌های دیگر هنوز در این زمینه از ما باهوش‌تر هستند.
نتیجه‌گیری
در حال حاضر، اصطلاح «کامپیوتر هوش مصنوعی» هنوز تا حدودی مبهم است. فروشندگان پردازنده و مایکروسافت از این اصطلاح برای فروش کامپیوترهای جدید (در حال حاضر فقط لپ‌تاپ‌های جدید) استفاده می‌کنند که NPUهای قدرتمندی در پردازنده‌هایشان تعبیه شده است. اکثر قابلیت‌های هوش مصنوعی تولیدکننده که مردم امروزه از آن‌ها استفاده می‌کنند (چت‌بات‌ها، تولیدکننده‌های تصویر) به صورت رایگان در فضای ابری قابل استفاده هستند و این موضوع باعث می‌شود که آن‌ها در نسخه‌ی محلی خود، چندان «ضروری» به نظر نرسند.
اما NPUها با انجام برخی کارهای رایج مانند پخش ویدیو با مصرف انرژی بسیار کمتر، قول صرفه‌جویی در عمر باتری را می‌دهند. برخی از مرورگرهای وب، مانند Edge، امروزه می‌توانند از GPU برای ارتقای کیفیت (upscaling) هوش مصنوعی ویدیوها استفاده کنند، اما به زودی این کار به NPU منتقل خواهد شد.
برای افراد حرفه‌ای خلاق که در حال ویرایش صدا، ویدیو یا عکس به صورت آفلاین هستند، NPU کارهایی مانند حذف نویز پس‌زمینه را با مصرف انرژی بسیار کمتر از CPU یا کارت گرافیک شما انجام می‌دهد؛ البته، نرم‌افزار باید برای انجام این کار بهینه شده باشد. و در آینده‌ای نزدیک، شاهد انتقال وظایف بیشتری به NPU خواهیم بود که به نوبه‌ی خود، کارایی سیستم را حتی بیشتر افزایش می‌دهد.
بنابراین، در نهایت، ویژگی کلیدی کامپیوترهای هوش مصنوعی (حداقل اگر لپ‌تاپ باشند) واقعاً می‌تواند ماندگاری بیشتر باتری باشد. اگر لپ‌تاپ شما به دلیل استفاده از NPU، به جای ۱۲ ساعت با یک بار شارژ، ۲۰ ساعت کار کند، این می‌تواند یک امتیاز بزرگ باشد. اما ویژگی‌های تولیدکننده هنوز در ابتدای راه هستند، بنابراین اگر آماده‌ی ارتقاء نیستید، همچنان زمان برای صبر کردن و دیدنِ پیشرفت‌های آتی وجود دارد.
