قهوه یکی از محبوب‌ترین نوشیدنی‌ها در جهان است که تاریخچه آن از افسانه‌های قدیمی و خواستگاه‌های مبهم می‌آید.
به گزارش تکناک، اگر شما هم از طرفداران قهوه باشید، به احتمال زیاد این نوشیدنی جزئی از روتین روزانه شما است و شاید آغاز روز شما به یک فنجان قهوه بستگی داشته باشد. اما آیا تاکنون فکر کرده‌اید که این نوشیدنی از کجا آمده و چگونه به اینجا رسیده است؟ در این مقاله به ریشه‌های تاریخی قهوه، کشف آن و گسترش آن از اتیوپی تا جهان مدرن می‌پردازیم.
فهرست مطالب
تاریخچه نامعلوم قهوه
تاریخچه قهوه به وضوح مشخص نیست. نخستین کسی که قهوه را از دانه‌های آن درست کرد، چه کسی بود؟ آیا دانه‌های قهوه همان‌طور که در افسانه‌های قدیمی آمده است، ابتدا در اتیوپی کشف شدند؟
طبق یک افسانه معروف، چوپانی به نام کالدی در قرن نهم میلادی متوجه شد که بزهای او پس از خوردن میوه‌ای عجیب از درختان کوهستان، به طور غیرعادی رفتار می‌کنند.
کالدی که از این کشف هیجان‌زده بود، میوه‌ها را نزد یک راهب برد. راهب ابتدا از این میوه‌ها خوشش نیامد و آنها را به آتش انداخت، اما بلافاصله اتاق پر از بوی خوشی شد. دانه‌ها پس از برشته شدن، با آب مخلوط شدند و اولین فنجان قهوه را ساختند. این داستان هرچند جذاب است، اما به احتمال زیاد تنها یک افسانه باشد، چرا که اولین بار در قرن هفدهم میلادی از آن یاد شده است.
افسانه‌های دیگری هم وجود دارند که ریشه‌های قهوه را به صوفیان قرن سیزدهم نسبت می‌دهند، اما اینها نیز قابل تأیید نیستند. با وجود این، با توجه به فراوانی درختان قهوه در ارتفاعات آفریقا، به احتمال زیاد مصرف قهوه توسط مردم آفریقا از جمله اجداد گالاها در اتیوپی پیش از ثبت شدن در تاریخ آغاز شده بود.
در حال حاضر هیچ مدرکی وجود ندارد که نشان دهد قهوه توسط فرهنگ‌های باستانی مانند: مصریان، یونانیان، رومیان، آفریقاییان یا پادشاهی‌های خاورمیانه کشت و مصرف شده باشد، اما باز هم نمی‌توان رد کرد که ممکن است به طریقی ثبت نشده مورد استفاده قرار گرفته باشد.
نوشیدنی برای سلامت بدن و ذهن
اولین شواهد مستند از مصرف قهوه، در متون پزشکی قرن نهم میلادی پزشک معروف ایرانی، ابوبکر محمد بن زکریا رازی یافت می‌شود. رازی از قهوه با نام بُن، یاد کرده است و آن را نوشیدنی مفید برای افرادی با طبیعت گرم معرفی می‌کند، که البته میل جنسی را کاهش می‌دهد. این اشاره به قهوه به عنوان یک ماده تأثیرگذار بر بدن و ذهن، نخستین بار در متون پزشکی اسلامی دیده شد.
ابوعلی سینا، دانشمند بزرگ ایرانی نیز در کتاب قانون پزشکی خود به خواص قهوه اشاره کرده است. او از قهوه به عنوان ماده‌ای برای پاکسازی پوست، از بین بردن بوی بد عرق و تأثیرات مثبت بر ذهن یاد کرده است. این نخستین اشارات به قهوه به عنوان یک محرک ذهنی است.
آغاز استفاده از قهوه در جهان عرب
قهوه خیلی زود در جهان عرب محبوب شد، به‌ویژه در میان صوفیان که از آن برای بیدار ماندن در طول عبادت‌های شبانه استفاده می‌کردند. قهوه تا قرن پانزدهم، به مکه و سپس به مصر راه یافت و قهوه‌خانه‌ها در قاهره و دیگر شهرها تأسیس شدند. این مکان‌ها نه‌تنها برای نوشیدن قهوه، بلکه برای گفت‌وگو، بازی و تبادل ایده‌ها مورد استفاده قرار می‌گرفتند.
با وجود این، قهوه با مخالفت‌هایی نیز مواجه شد. برخی از مقامات مذهبی آن را مشابه الکل و حشیش می‌دانستند و تلاش کردند آن را ممنوع کنند. اما با توجه به اینکه نام قهوه در قرآن ذکر نشده بود، این ممنوعیت‌ها موفقیت‌آمیز نبودند.
تاریخچه رسیدن قهوه به اروپا
قهوه از دو مسیر به اروپا راه یافت، یکی از طریق امپراتوری عثمانی و دیگری از طریق تجارت دریایی از یمن بود. اروپایی‌ها در ابتدا با شک و تردید به قهوه نگاه می‌کردند، چرا که آن را با فرهنگ اسلامی مرتبط می‌دانستند. حتی پاپ کلمنت هشتم در قرن هفدهم مجبور شد قهوه را غسل تعمید دهد تا مسیحیان بتوانند بدون نگرانی از آن لذت ببرند.
قهوه با گذشت زمان، به بخشی جدایی‌ناپذیر از فرهنگ اروپایی تبدیل شد. کافه‌ها در شهرهایی مانند: لندن، پاریس و ونیز به مراکز مهم اجتماعی و فرهنگی تبدیل شدند. قهوه تا قرن هجدهم به مستعمرات اروپایی در آسیا و آمریکا نیز راه یافت و به یک کالای جهانی تبدیل شد.
محبوبیت و چالش‌های امروز قهوه
قهوه در حال حاضر یکی از محبوب‌ترین نوشیدنی‌های جهان است و تحقیقات علمی نیز فواید متعددی برای آن برشمرده‌اند، که از جمله آنها می‌توان به پیشگیری از آلزایمر و افزایش طول عمر اشاره کرد. با وجود این، صنعت قهوه با چالش‌های بزرگی مانند: تغییرات اقلیمی و ناپایداری محیط زیستی مواجه است.
قهوه نه‌تنما یک نوشیدنی، بلکه بخشی از تاریخ و فرهنگ بشر است. از اتیوپی گرفته تا کافه‌های مدرن، این نوشیدنی مسیری طولانی و پر فراز و نشیب را طی کرده است. شاید وقت آن رسیده باشد که با قدردانی بیشتر از این نوشیدنی، به ریشه‌های آن و افرادی که اولین بار آن را کشف کردند، فکر کنیم.
