نتایج یک پژوهش علمی جدید نشان می‌دهد که نوزادان از همان ماه‌های ابتدایی زندگی می‌توانند خاطره‌سازی کنند، اما این خاطرات در سال‌های بعد قابل دسترس نیستند.
به گزارش تکناک، شاید برای شما پیش آمده باشد که از خود بپرسید چرا هیچ تصویری از دوران نوزادی در ذهن ندارید. این خلأ حافظه‌ای که دانشمندان آن را «فراموشی نوزادی» می‌نامند، سال‌ها است که ذهن پژوهشگران را به خود مشغول کرده است. اغلب ما نمی‌توانیم هیچ رویدادی را پیش از سن سه یا چهار سالگی به یاد بیاوریم. تا مدت‌ها اینگونه تصور می‌شد که مغز نوزادان هنوز توانایی ذخیره‌سازی خاطره‌ها را ندارد و بخش حافظه‌ساز مغز، یعنی هیپوکامپ، هنوز به اندازه کافی رشد نکرده است.
اما یافته‌های تازه نشان می‌دهد که نوزادان بیش از آنچه گمان می‌رفت، توانایی خاطره‌سازی دارند. بر اساس پژوهشی که به تازگی در نشریه Science منتشر شده است، مغز نوزادان یک‌ساله می‌تواند در هیپوکامپ خاطراتی را ثبت کند. پژوهشگران چند دانشگاه آمریکایی که این تحقیق را انجام داده‌اند، معتقد هستند که خاطرات نخستین ما از بین نرفته‌اند، بلکه در سال‌های بعد، دسترسی به آنها ناممکن می‌شود.
بررسی حافظه در نوزادان، چالشی جدی برای دانشمندان است، چرا که نوزادان توانایی صحبت کردن ندارند. پژوهشگران برای حل این مسئله، شیوه‌ای هوشمندانه ابداع کردند. آنها در هنگام اسکن مغزی، به ۲۶ نوزاد بین ۴ ماه تا ۲ سال تصاویری از چهره‌ها، اشیا و مناظر مختلف نشان دادند. سپس، دو تصویر هم‌زمان به نوزاد نمایش داده شد: یکی آشنا و دیگری جدید بود. جهت نگاه نوزادان در این مرحله ثبت و تحلیل شد.
نیک تورک-براون، نویسنده اصلی این مطالعه از دانشگاه ییل در توضیح این روش گفت:
«وقتی نوزاد از قبل تصویری را دیده باشد، هنگام مشاهده دوباره آن، تمایل بیشتری به نگاه کردن به آن نشان می‌دهد. اگر نوزاد به تصویری که قبلاً دیده بیشتر خیره شود، می‌توان نتیجه گرفت که آن را تشخیص داده و برای او آشنا است.»
اسکن مغزی نوزادان کار ساده‌ای نیست و سال‌ها زمان برده است تا پژوهشگران بتوانند شرایط لازم را برای این کار فراهم کنند. آنها تلاش کردند محیطی آرام و دل‌پذیر برای نوزادان ایجاد کنند و فقط در زمان‌هایی که کودک بیدار و آرام بود، اسکن مغزی انجام شد.
نتایج این پژوهش نشان داد وقتی هیپوکامپ نوزاد هنگام مشاهده یک تصویر فعال‌تر بود، احتمال اینکه دوباره به آن تصویر خیره شود، افزایش می‌یافت. این مسئله حاکی از آن است که تصویر در حافظه نوزاد ثبت شده است. همچنین مشخص شد که این توانایی حافظه از حدود یک‌سالگی آغاز می‌شود. نوزادان زیر ۱۲ ماه، الگوی ثابتی از فعالیت حافظه‌ای در مغز نشان نمی‌دادند، اما در نوزادان بزرگ‌تر، چنین نشانه‌هایی مشاهده شد. جالب آنکه بخشی از هیپوکامپ که در این فرایند فعال می‌شد، همان ناحیه‌ای است که بزرگسالان برای به‌خاطر سپردن خاطرات رویدادی از آن استفاده می‌کنند.
پژوهش‌ها پیش از این نیز نشان داده بودند که نوزادان حتی از سه‌ماهگی نوعی دیگر از حافظه به نام «یادگیری آماری» را دارا هستند. در این نوع حافظه، مغز به جای ثبت رویدادهای خاص، الگوها را در طول تجربیات مختلف شناسایی می‌کند.
تورک-براون بیان کرد:
«یادگیری آماری به نوزاد کمک می‌کند تا ساختار دنیای پیرامون خود را بشناسد. این مهارت برای رشد زبان، بینایی، درک مفاهیم و بسیاری از توانایی‌های دیگر حیاتی است. بنابراین طبیعی است که این نوع حافظه زودتر از حافظه رویدادی فعال شود.»
هر یک از این دو نوع حافظه از مسیرهای متفاوتی در مغز استفاده می‌کنند. یادگیری الگوها زودتر از حافظه مربوط به رویدادهای خاص شکل می‌گیرد. این موضوع با روند طبیعی رشد مغز هماهنگ است، چرا که نوزاد ابتدا باید بفهمد جهان چگونه کار می‌کند تا بعد بتواند بر وقایع خاص تمرکز کند.
یافته‌های جدید، برداشت ما را از فراموشی نوزادی دگرگون می‌کند. نوزاد در همان سال‌های ابتدایی زندگی خاطرات خود را می‌سازند، اما راز ماجرا در این است که این خاطرات چه سرنوشتی پیدا می‌کنند. پژوهشگران دو احتمال را مطرح کرده‌اند: یا این خاطرات به حافظه بلندمدت منتقل نمی‌شوند و به‌سرعت از بین می‌روند، یا همچنان در مغز باقی می‌مانند اما دسترسی به آنها برای ما ممکن نیست.
تیم پژوهش اکنون در حال بررسی این موضوع است که آیا کودکان می‌توانند ویدیوهایی را به یاد بیاورند که از زاویه دید خود آنها در دوران نوزادی ضبط شده است. یافته‌های اولیه نشان می‌دهد که این خاطرات ممکن است تا سن پیش‌دبستانی باقی بمانند و سپس کم‌کم محو شوند.
تورک-براون اعلام کرد:
«ما در حال بررسی میزان دوام خاطرات هیپوکامپی در طول کودکی هستیم و حتی این فرضیه به ظاهر علمی‌تخیلی را در نظر گرفته‌ایم که شاید این خاطرات تا بزرگسالی باقی بمانند، حتی اگر هرگز نتوانیم به آنها دسترسی پیدا کنیم.»
مغز نوزاد شما، پیش از آنکه توانایی حرف زدن پیدا کند، در حال ثبت خاطراتی مهم و شکل‌دهنده بوده است. این تجربه‌های نخستین ممکن است همچنان جایی در مغز ذخیره شده باشند؛ فقط راهی برای بازخوانی آنها وجود ندارد. اگرچه هیچ‌گاه نمی‌توانیم آن سال‌های نخست را به‌وضوح به یاد آوریم، اما شواهد نشان می‌دهد که این خاطرات گم نشده‌اند، بلکه در هیپوکامپ ثبت شده‌اند و ممکن است در شکل‌گیری شخصیت و تجربه ما نقش‌های پنهانی داشته باشند.
