گاهی تورم و درد در دهان فراتر از دندان درد یا بیماری لثه می شود و می تواند نشانه ای از سنگ های بزاقی یا سیالولیتیازیس باشد.
به گزارش تکناک، این درد می تواند ناشی از یک بیماری نسبتاً رایج باشد و زمانی اتفاق می افتد که رسوبات معدنی کوچک، غدد بزاقی را مسدود می کند. این بیماری حدود یک سوم تمام اختلالات غدد بزاقی را سنگ های بزاقی تشکیل می دهند.
این سنگ ها که در پزشکی سیالولیت نامیده می شوند، ممکن است سخت، زرد یا قهوه ای مایل به زرد، کمی دندانه دار و به اندازه یک نخود باشند. آنها از لایه هایی از فسفات، کلسیم، منیزیم، پروتئین ها، اسیدهای آمینه، کربوهیدرات ها و سایر مواد معدنی تشکیل شده اند. معمولا وزن آنها حدود 1 میلی گرم تا 6 گرم و به طور متوسط در مجموع حدود 300 میلی گرم است.
سنگ های بزاقی نه تنها می توانند غدد بزاقی را تحت تاثیر قرار دهند، بلکه می توانند مجاری بزاقی را که غدد بزاقی را به بقیه قسمت های دهان متصل می کنند، مسدود کنند. این غدد و مجاری در نزدیکی دندان‌های بالایی، زیر زبان و در کف دهان (زیر فک) قرار دارند.
از هر 10هزار تا 30هزار نفر، 1 نفر سنگ های بزاقی که به آنها سنگ بزاق، سنگ مجرای بزاقی یا سنگ غدد بزاقی نیز می گویند که شایع ترین علت تورم غدد بزاقی است، می گیرند. در برخی موارد، سنگ بزاق می تواند منجر به التهاب یا عفونت در دهان شود.
چه چیزی باعث ایجاد سنگ بزاق می شود؟
هنوز کاملاً مشخص نیست که چه چیزی باعث ایجاد سنگ های بزاقی می شود، اما برخی از کارشناسان معتقدند که اگر مواد خاصی در مجاری بزاقی گیر کنند، می توانند باعث ایجاد سنگ بزاق شوند. این مواد ممکن است بقایای غذا و باکتری ها و همچنین ریزگردها باشند که رسوبات معدنی میکروسکوپی طبیعی از غدد بزاقی شما هستند. این مواد ممکن است مواد بزرگتری را جذب کنند و در نهایت سنگ های بزاقی را تشکیل دهند.
برخی از افراد ممکن است مستعد ابتلا به سنگ های بزاقی باشند و این موضوع بسته به چندین عامل خطرناک است که عبارتند از:
- ترکیب بزاق: که شامل ترکیب شیمیایی طبیعی بزاق یک فرد است. افراد مبتلا به سنگ بزاقی در مقایسه با افراد بدون سنگ، غلظت کلسیم و پروتئین بیشتری در بزاق خود دارند.
- کاهش فعالیت ضد میکروبی بزاق: بزاق شما به طور طبیعی حاوی ترکیبات ضد میکروبی است که به تجزیه سلول های باکتریایی کمک می کند. اما عواملی مانند سیگار کشیدن می تواند این فعالیت ضد میکروبی را کاهش دهد و دهان شما را مستعد ابتلا به باکتری های مضر و سایر عوامل خطرناک که سنگ های بزاقی را تشکیل می دهند، می شود.
- خشکی دهان: دهان شما ممکن است به دلیل ننوشیدن آب کافی یا به دلیل عوارض جانبی مصرف دیورتیک ها (چرک خشک کن ها) یا سایر داروها، خشک شده باشد. کمتر بودن جریان بزاق می تواند یک عامل موثر برای بقایای مواد غذایی یا تجمع باکتری باشد.
البته برای تعیین علت دقیق سنگ های بزاقی و عوامل خطرناک احتمالی، تحقیقات بیشتری مورد نیاز است.
علائم
شایع ترین علامت سنگ های بزاقی، تورم در غدد بزاقی و به دنبال آن درد است. برخی از افراد در هنگام غذا خوردن بیشتر متوجه تورم و درد می شوند. درد ناشی از سنگ بزاق اغلب کسل کننده است و گاهی هفته ها یا ماه ها می آید و می رود.
در برخی موارد، سنگ‌های بزاقی می‌توانند در مجاری بزاقی قرار گیرند و جریان بزاق را مسدود کنند. این مسئله می تواند منجر به التهاب، عفونت و در موارد نادر، توده های دردناک چرکی به نام آبسه شود.
نحوه تشخیص سنگ بزاق
اگر شک دارید که سنگ بزاق دارید، به یک پزشک مراجعه کنید. در بیشتر موارد، پزشکان و دندانپزشکان می توانند با معاینه دهان به تشخیص سنگ های بزاقی کمک کنند. بسته به محل و اندازه سنگ های بزاقی شما، پزشک ممکن است از یک یا چند تکنیک تصویربرداری برای تشخیص استفاده کند و همچنین ممکن است شما را به یک رادیولوژیست ارجاع دهد.
اشعه ایکس
اشعه ایکس استاندارد دندان، مفیدترین روش برای تشخیص سنگ های واقع در غدد بزاقی زیر فک به نام غدد زیر فکی است. حدود 80 درصد از سنگ های بزاقی تحت اشعه ایکس یا سایر تصاویر رادیوگرافی قابل مشاهده هستند.
سونوگرافی
این روش یک روش غیرتهاجمی برای یافتن سنگ های بزاقی بدون استفاده از اشعه است. در این روش از امواج صوتی با فرکانس بالا برای تجسم نواحی در بدن استفاده می شود. پزشک می تواند از سونوگرافی برای تشخیص سنگ های بزاقی با اندازه 2 میلی متر یا بیشتر حتی در هنگام عفونت فعال غدد بزاقی، استفاده کند.
سیالوگرافی
این یک روش استاندارد تصویربرداری رادیوگرافی برای سنگ های بزاقی است. این روش بیشتر برای تشخیص سنگ های بزاقی واقع در غدد بناگوشی (غدد بزاقی جلو و زیر گوش) استفاده می شود. برای انجام سیالوگرافی برای غده آسیب دیده، پزشک یک سوزن کوچک کنتراست که نوعی رنگ است را تزریق می کند و به تجسم مجاری بزاقی کمک می کند. البته استفاده از این روش برای موارد شدید سنگ بزاق و همچنین افرادی که به رنگ حساسیت دارند توصیه نمی شود.
سایر تکنیک های تصویربرداری
برای بررسی سنگ های بزاقی با جزئیات بیشتر، ممکن است پزشک شما سی تی اسکن (توموگرافی کامپیوتری) یا ام آر آی (تصویربرداری رزونانس مغناطیسی) را پیشنهاد کند.
سیالندوسکوپی
این روش یک روش کم تهاجمی و غیرجراحی است که مجاری بزاقی را با استفاده از یک آندوسکوپ که یک پروب بلند و نازک است که به کمک یک دوربین کوچک و نور، سنگ بزاق را تجسم می کند. سیالندوسکوپی نیاز به بی حسی موضعی دارد و می تواند به حذف سنگ های بزاقی نیز کمک کند. پزشک می تواند از آندوسکوپ برای شستشوی مجرای بزاقی مسدود شده با نمک (ترکیبی از نمک و آب) یا شستشوی ضد التهابی دیگر استفاده کند تا به طور موثر سنگ های بزاقی را بشکند.
تورم غدد بزاقی ممکن است منجر به تشخیص موارد زیر شود:
- سنگ بزاقی (سیالولیتیازیس)
- عفونت غدد بزاقی (سیالادنیت)
- رشد تومور (نئوپلاسم)
حدود یک چهارم افراد مبتلا به سنگ بزاقی ، یک بیماری دیگر نیز دارند. افرادی که دچار سنگ بزاق می شوند ممکن است بیشتر در نقاط دیگر بدن مانند کلیه یا کیسه صفرا نیز دچار سنگ شوند.
پزشک شما می تواند به شما کمک کند تا تشخیص دهید که آیا سنگ بزاق دارید یا بیماری دیگری با علائم مشابه سنگ بزاق. برخی از این بیماری ها که با سنگ بزاق اشتباه گرفته می شوند شامل موارد زیر هستند:
- سلولیت
- سلامت دندان ضعیف
- عفونت دندان با چرک (آبسه دندان)
- عفونت در فضاهای نزدیک دو طرف صورت
- زونا در دهان
- رشد تومور در دهان (نئوپلاسم)
درمان سنگ بزاقی
پزشک پس از تشخیص، می تواند به برداشتن سنگ های بزاقی و درمان علائم کمک کند.
درمان استاندارد برای سنگ های بزاقی
پزشک ابتدا از شما در مورد سابقه پزشکی شما در رابطه با سنگ بزاقی سوال می کند و سپس دهان شما را معاینه می کند. بیشتر موارد سنگ بزاقی می توانند با درمان های غیرتهاجمی برطرف شوند، از جمله:
- ماساژ غدد بزاقی: این کار می تواند به از بین بردن سنگ بزاقی کمک کند. پزشک ممکن است به شما کمک کند یا به شما آموزش دهد که چگونه غدد را به درستی ماساژ دهید.
- NSAIDs: داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی می توانند به درمان درد و تورم در غدد بزاقی کمک کنند.
- Sialogogues: این داروهای تجویزی تولید بزاق را افزایش می دهند و می توانند به دفع سنگ ها کمک کنند.
- آنتی بیوتیک ها: پزشک ممکن است برای درمان عفونت، آنتی بیوتیک به شما تجویز کند. علائم عفونت شامل تورم غدد لنفاوی در سر و گردن و همچنین چرک در دهان است.
درمان سنگ های بزاقی سخت
اگر درمان‌های غیرتهاجمی قادر به حذف سنگ‌های بزاقی شما نباشند، بسته به اندازه، تعداد و محل سنگ‌های بزاقی، یک پزشک تصمیم می‌گیرد که چگونه آنها را به بهترین نحو از بین ببرد.
این گزینه های درمانی عبارتند از:
- سیالندوسکوپی: این روش کم تهاجمی (همچنین برای تشخیص استفاده می شود) از بی حسی موضعی و یک آندوسکوپ برای شستشوی مجاری بزاقی با مایع سالین برای کمک به رفع انسداد استفاده می کند.
- سنگ شکنی خارجی: در مواردی که سنگ های بزاقی کوچک هستند (کمتر از 7 میلی متر) و در حین سیالندوسکوپی قابل مشاهده نیستند، سنگ شکنی خارجی از امواج ضربه ای برای شکستن سنگ ها استفاده می کند.
- جراحی: این روش معمولاً برای برداشتن سنگ های بزاقی بزرگتر (بزرگتر از 7 میلی متر) و تنها در صورتی است که سایر درمان ها ناموفق باشد، استفاده می شود. پزشک شما را به یک متخصص گوش و حلق و بینی برای عمل جراحی ارجاع می دهد.
چگونه از تشکیل سنگ بزاق جلوگیری کنیم؟
از آنجایی که علت دقیق سنگ بزاقی مشخص نیست، ممکن است جلوگیری از تشکیل سنگ بزاقی دشوار باشد. با این حال محافظت عمومی از دندان مانند مسواک زدن منظم و نخ دندان کشیدن می تواند به حفظ سلامت کلی دهان شما کمک کند. تا حد امکان از مصرف تنباکو خودداری کنید، زیرا ممکن است یک عامل خطرناک برای ایجاد سنگ بزاقی باشد. نوشیدن آب در طول روز و خوردن لقمه های کوچک هنگام غذا خوردن نیز می تواند به جلوگیری از خشکی دهان و کاهش خطر ابتلا به عفونت های دهانی کمک کند.
