لوزالمعده چگونه کار می کند؟

لوزالمعده یا پانکراس عضوی حیاتی است که در شکم و در پشت قسمت تحتانی معده قرار دارد و دو وظیفه اصلی دارد.

به گزارش تکناک، لوزالمعده دارای دو عملکرد برون ریز و غدد درون ریز است. عملکرد برون ریز، آنزیم هایی برای کمک به هضم غذا تولید می کند، در حالی که عملکرد غدد درون ریز هورمون هایی ترشح می کند که میزان گلوکز (قند) خون را تنظیم می کنند.

بیماری های متعددی می تواند بر عملکرد و سلامت کلی پانکراس شما تأثیر بگذارد. این بیماری ها شامل دیابت نوع 1، دیابت نوع 2، پانکراتیت (التهاب لوزالمعده) و سرطان پانکراس است. درک آناتومی و عملکرد لوزالمعده می تواند به شما در درک چگونگی حفظ سلامت پانکراس در شکل مطلوب کمک کند.

آناتومی لوزالمعده

پانکراس (pancreas : glandular organ that plays a role in the digestive and endocrine systems of vertebrates) عضوی است که در نزدیکی معده، کبد، روده، کیسه صفرا و روده بزرگ قرار دارد.

ساختار پانکراس

پانکراس غده ای کشیده است که فضای بین معده و ستون فقرات را اشغال می کند. این اندام تقریباً 15 سانتی متر طول دارد و به چهار بخش جداگانه تقسیم می شود: سر، گردن، بدن و دم. پهن ترین قسمت پانکراس قسمت سر آن است که در یک شکاف C شکل در کنار دوازدهه یا قسمت بالایی روده قرار دارد. پانکراس از سر به دم، باریک تر می شود.

پانکراس از دو نوع بافت غده تشکیل شده است که عملکردهای متفاوتی دارند. غده برون ریز حدود 80 درصد از پانکراس را تشکیل می دهد و به بدن شما در هضم کمک می کند. غده درون ریز از سه نوع سلول مختلف تشکیل شده است که به بدن شما کمک می کند هورمون هایی ترشح کند که در تنظیم میزان قند خون نقش دارند. همچنین لوزالمعده دارای یک مجرای پانکراس است که از سر تا دم لوزالمعده کشیده شده و به مجرای صفراوی شما متصل می شود.

محل قرارگیری

لوزالمعده در سطح مهره های L1 ستون فقرات و زیر پشت معده شما قرار دارد. پانکراس در وسط روده کوچک، کیسه صفرا و طحال قرار دارد. آئورت یا بزرگترین رگ خونی بدن که به سمت قلب می رود، درست در پشت پانکراس قرار دارد.

تغییرات تشریحی

گاهی اوقات، تغییراتی در آناتومی پانکراس وجود دارد. رایج ترین این تغییرات عبارتند از:

• پانکراس دیویزوم: تخمین زده می شود که 10 تا 15 درصد از جمعیت عمومی را تحت تأثیر قرار دهد، این شرایط زمانی رخ می دهد که در جوانه های لوزالمعده جوش غیر طبیعی یا غایب وجود دارد. این ساختار بر نحوه تخلیه مواد و پروتئین هایی که لوزالمعده شما ایجاد می کند، تأثیر می گذارد و می تواند خطر پانکراتیت مکرر (یا التهاب پانکراس) را افزایش دهد.
• بافت پانکراس در معده: در حدود 3 تا 5 درصد از جمعیت، بافت پانکراس در معده یا روده کوچک ایجاد می شود. این ساختار به ندرت علائم ایجاد می کند، اما ممکن است مقداری انسداد روده را تجربه کنید که دفع مدفوع یا گاز را برای شما دشوار می کند.
• آنسا پانکراتیکا: این ناهنجاری نادر می تواند زمانی اتفاق بیفتد که مجرای اصلی پانکراس و مجرای دیگری به هم متصل شوند که بر جریان مواد و پروتئین از اندام تأثیر می گذارد.
• پانکراس حلقوی: این تغییر می تواند در بدو تولد اتفاق بیفتد و زمانی رخ می دهد که بافت پانکراس، حلقه ای را در اطراف دوازدهه که اولین قسمت روده کوچک است که درست در کنار معده قرار دارد،‌ تشکیل می دهد. این خطر ابتلا به پانکراتیت، زخم روده، انسداد و یرقان (یا زرد شدن چشم ها و پوست) را افزایش می دهد.

پانکراس چه می کند؟

پانکراس دو وظیفه مهم و مجزا را در بدن انجام می دهد. این اندام به هضم (عملکرد برون ریز) کمک می کند و میزان قند خون (عملکرد غدد درون ریز) را در بدن تنظیم می کند. بدن قادر است این عملکردها را با ترشح هورمون ها و آنزیم ها انجام دهد.

هضم

پانکراس به عنوان بخشی از دستگاه گوارش، آنزیم های گوارشی را به دوازدهه روده کوچک ترشح می کند. این آنزیم ها نقش های مختلفی در هضم دارند. آنزیم های اولیه ای که پانکراس ترشح می کند عبارتند از:

• آنزیم‌های پروتئاز: این آنزیم‌ها که شامل تریپسین، کیموتریپسین، کربوکسی پپتیداز و الاستاز هستند، برای تجزیه پروتئین‌های غذایی که می‌خورید عمل می‌کنند و به سلول‌های شما اجازه می‌دهند آنها را جذب کنند. همچنین آنها از شما در برابر باکتری ها، مخمرها یا سایر میکروب ها در روده محافظت می کنند.
• آنزیم های لیپولیتیک: هنگامی که با صفرا (مایع تولید شده توسط کبد) ترکیب شوند، این دسته از آنزیم ها به بدن در تجزیه چربی ها کمک می کنند. آنزیم های لیپاز، فسفولیپاز و استراز به این دسته تعلق دارند.
• آنزیم های گلیکولیتیک: این آنزیم ها شامل آمیلاز و لاکتاز هستند که به بدن شما کمک می کنند تا نشاسته را به قند تبدیل کند تا بدن شما بتواند از قند برای انرژی استفاده کند.
• آنزیم های نوکلئولیتیک: آنزیم های نوکلئولیتیک که ریبونوکلئاز و دئوکسی ریبونوکلئاز نام دارند،‌ برای تجزیه DNA و RNA موجود در غذای شما کار می کنند.

تنظیم قند خون

به عنوان بخشی از سیستم غدد درون ریز، لوزالمعده برای تنظیم میزان قند خون در جریان خون شما نیز کار می کند. برای مدیریت صحیح قند خون، سلول های لوزالمعده هورمون های زیر را مستقیماً در خون ترشح می کنند:

• انسولین: این هورمون قند خون را کاهش می دهد. انسولین به قند اجازه می دهد تا وارد کبد، ماهیچه و سلول های چربی شود که این سلول ها برای تولید انرژی استفاده می کنند.
• گلوکاگون: اگر میزان قند خون شما خیلی پایین باشد، گلوکاگون به کبد سیگنال می دهد که قندهای ذخیره شده را آزاد کند و به افزایش قند خون شما کمک کند.
• گاسترین: این هورمون معده را تحریک می کند تا اسید معده تولید کند که غذا را تجزیه می کند. شایان ذکر است که این هورمون بیشتر در معده ساخته می شود، اما پانکراس نیز از تولید آن پشتیبانی می کند.
• آمیلین: این هورمون با همکاری نزدیک با عملکرد انسولین، اشتها را کنترل می کند و در تخلیه معده نقش دارد تا میزان قند خون را در محدوده طبیعی نگه دارد.

بیماری های مرتبط

بیماری های مختلفی وجود دارد که بر سلامت پانکراس تأثیر می گذارد. این بیماری شامل:

• سوراخ شدن: اگر پانکراس سوراخ شود، آنزیم های گوارشی به داخل حفره شکم شما نشت می کنند. این موضوع نه تنها می تواند به پانکراس شما آسیب برساند، بلکه می تواند بر سلامت اندام های اطراف نیز تأثیر بگذارد.
• سرطان پانکراس: سرطان های پانکراس، به ویژه آدنوکارسینوم پانکراس، چالش برانگیز هستند، زیرا معمولاً تا زمانی که پزشک شما می تواند این وضعیت را تشخیص دهد، در مرحله پیشرفته هستند. این نوع سرطان بیشتر در بین افراد بالای 70 سال دیده می شود.
• دیابت نوع 1: این اختلال خود ایمنی زمانی رخ می دهد که سیستم ایمنی به طور تصادفی به سلول های پانکراس که انسولین تولید می کنند حمله می کند. اگرچه بزرگسالان می توانند به آن مبتلا شوند، دیابت نوع 1 بیشتر در دوران کودکی و اوایل نوجوانی شایع است. علائم این بیماری شامل تشنگی، تکرر ادرار، گرسنگی، خستگی و مشکلات بینایی است.
• دیابت نوع 2: دیابت نوع 2 شایع ترین نوع دیابت است که اغلب به دلیل میزان بالای قند خون و مقاومت به انسولین رخ می دهد. مانند دیابت نوع 1، دیابت نوع 2 نیز می تواند باعث افزایش تشنگی، تکرر ادرار، گرسنگی، خستگی و تاری دید شود.
• پانکراتیت: این بیماری که به عنوان التهاب پانکراس شناخته می شود، می تواند مزمن (طولانی مدت) یا حاد (کوتاه مدت) باشد. افراد مبتلا به پانکراتیت ممکن است درد بالای شکم را تجربه کنند که می تواند به سایر قسمت های بدن گسترش یابد. سنگ کیسه صفرا، نوشیدن مقادیر بیش از حد الکل و کمبود پروتئین آلفا-1 آنتی تریپسین می تواند منجر به پانکراتیت شود.

تست تشخیصی

برای ارزیابی سلامت و عملکرد لوزالمعده، چندین آزمایش و غربالگری وجود دارد که ممکن است پزشک شما از آنها استفاده کند. این شامل:

• تست عملکرد لوزالمعده سکرتین: پزشک شما یک لوله نازک را از طریق بینی شما وارد می کند تا هورمون سکرتین را به پانکراس شما برساند. سپس، نمونه‌ای از خون شما را می‌گیرند تا ببینند لوزالمعده شما چگونه به هورمون پاسخ می‌دهد.
• آزمایش الاستاز مدفوع: این آزمایش شامل غربالگری نمونه‌ای از ماده مدفوع (یا مدفوع شما) برای بررسی میزان الاستاز که یک آنزیم گوارشی است، و بررسی میزان عملکرد پانکراس در هضم است.
• کلانژیوپانکراتوگرافی رتروگراد آندوسکوپی (ECRP): این آزمایش از یک آندوسکوپ (لوله بلندی که دوربینی به آن متصل است) و رنگ کنتراست برای عکسبرداری با اشعه ایکس برای مشاهده واضح آناتومی لوزالمعده و مجاری صفراوی استفاده می کند.
• اسکن توموگرافی کامپیوتری (CT): در این نوع تست تصویربرداری از رنگ کنتراست و دستگاه اشعه ایکس برای تشخیص تورم یا جای زخم در اطراف پانکراس استفاده می شود.
• آزمایشات خون: پزشک شما ممکن است آزمایش های خون مختلفی را برای بررسی میزان قند خون، اندازه گیری آنزیم های گوارشی و تشخیص پانکراتیت تجویز کند.

نکاتی برای حفظ سلامت پانکراس

حفظ سلامت پانکراس بخش مهمی از حفظ سلامت کلی شما است. چندین کار وجود دارد که می توانید برای محافظت از این اندام حیاتی انجام دهید، از جمله:

• فعالیت بدنی: حداقل 150 دقیقه در هفته یا 30 دقیقه در روز، پنج روز در هفته ورزش سبک تا متوسط را هدف قرار دهید. همچنین یافتن حرکتی که از آن لذت می برید بسیار مهم است. این تمرین ممکن است شامل تمرینات قدرتی، پیاده روی، یوگا، یا شنا و سایر فعالیت های بدنی باشد.
• اجتناب از مصرف دخانیات: سیگار کشیدن یا مصرف تنباکو خطر ابتلا به برخی سرطان ها از جمله سرطان لوزالمعده را تا حد زیادی افزایش می دهد. ترک این عادت می تواند به حفظ سلامت پانکراس شما کمک کند.
• به حداقل رساندن مصرف الکل: نوشیدن الکل یک عامل خطرناک برای سرطان لوزالمعده است. کاهش مصرف الکل می تواند در دراز مدت از پانکراس شما حمایت کند.
• نوشیدن مایعات: بیشتر بزرگسالان باید هشت تا 10 لیوان آب در روز بنوشند. مصرف مایعات مورد نیاز بدن می تواند از هضم غذا پشتیبانی کند.
• محدود کردن مصرف غذاهای پرچرب: خوردن غذاهای پرچرب می تواند خطر ابتلا به دیابت را افزایش دهد. در عوض سعی کنید از غذاهای گیاهی، غلات کامل یا پروتئین کم چرب مانند ماهی، گوشت بدون چربی، لوبیا، تخم مرغ، آجیل و دانه ها استفاده کنید.