بیماری مولتیپل میلوما چیست؟

مولتیپل میلوما نوعی سرطان خون است که در سلول‌های پلاسما یا گلبول‌های سفید خون در مغز استخوان ایجاد می‌شود.

به گزارش تکناک، هنگامی که سلول‌های پلاسما به طور طبیعی کار می‌کنند، آنتی‌بادی‌هایی تولید می‌کنند که پروتئین‌های خونی هستند که سیستم ایمنی بدن از آن برای مبارزه با میکروب‌های مضر مانند عفونت‌ها، ویروس‌ها و باکتری‌ها استفاده می‌کند.

اما سلول‌های پلاسما در افراد مبتلا به این  نوع از سرطان خون ، سرطانی می‌شوند و از نظر تعداد، آنتی‌بادی‌ها شروع به رشد می‌کنند. این آنتی بادی ها گاهی اوقات می توانند خارج از کنترل رشد کنند و رشد سلول های سالم را هم محدود کنند. اگر این آنتی بادی ها کنترل نشوند، می توانند به گلبول های قرمز خون، کلیه ها، استخوان ها و سیستم ایمنی بدن آسیب برسانند.

متأسفانه، بسیاری از افراد مبتلا به این عارضه ممکن است حتی متوجه علائم نشوند زیرا مولتیپل میلوما (multiple myeloma : cancer of plasma cells) بی سر و صدا در کمین است تا زمانی که پزشک وجود آن را در یک آزمایش خون معمولی کشف کند. در برخی موارد، افراد مبتلا به این بیماری ممکن است درد استخوان و خستگی را تجربه کنند.

در هر صورت، تشخیص مولتیپل میلوما می تواند سخت و دردناک باشد. تشخیص زودهنگام مولتیپل میلوما می تواند به افراد در درمان در مراحل اولیه بیماری، کاهش علائم، کند کردن پیشرفت بیماری و طولانی شدن بقا، کمک کند و در عین حال کیفیت زندگی را حفظ کند. در واقع نرخ بقای نسبی سالانه برای افراد مبتلا به این نوع از سرطان خون، نزدیک به 60 درصد است.

مولتیپل میلوما نوع نادری از سرطان است که کمتر از 2 درصد از کل آمار سرطان در ایالات متحده را تشکیل می دهد. بر اساس داده های سال 2019 موسسه ملی سرطان، حدود 159800 نفر مبتلا به این نوع از سرطان خون هستند.

انواع مولتیپل میلوما

هر نوع از مولتیپل میلوما بسته به نوع آنتی بادی های غیر طبیعی که تولید می کنند، متفاوت است. اما در حالت کلی این بیماری چهار نوع دارد که عبارتند از : معمولی، بنس جونز، غیر ترشحی و گامای ایمونوگلوبولین (IgM).

میلوم معمولی

میلوم معمولی شایع ترین شکل مولتیپل میلوما است. افراد مبتلا به میلوم معمولی ممکن است سلول های پلاسمایی داشته باشند که یکی از آنتی بادی های زیر را تولید می کنند:

• IgG کاپا یا اپسیلون
• IgA کاپا یا اپسیلون
• IgD
• IgE
• IgM

میلوم بنس جونز

میلوم بنس جونز که به آن میلوم با زنجیره سبک نیز گفته می شود، 15 تا 20 درصد از افراد مبتلا به مولتیپل میلوما را تحت تاثیر قرار می دهد. افراد مبتلا به میلوم بنس جونز دارای سلول های پلاسمایی سرطانی هستند که پروتئین هایی به نام کاپا یا اپسیلون تولید می کنند. پروتئین های کاپا و اپسیلون ممکن است باعث آسیب به کلیه ها و سلول های عصبی شوند.

میلوم غیرترشحی

افراد مبتلا به میلوم غیرترشحی ممکن است آنتی بادی های غیر طبیعی کمی تولید کنند یا اصلاً تولید نکنند. میلوم غیرترشحی نادر است و به طور کلی تنها 1 تا 5 درصد از افراد مبتلا به مولتیپل میلوما را تحت تاثیر قرار می دهد.

ایمونوگلوبولین در میلوم (IgM)

افراد مبتلا به میلوم IgM ، آنتی بادی های IgM زیادی تولید می کنند. این نوع میلوما که بیماری والدنستروم نیز نامیده می شود، بسیار نادر است و کمتر از 1 درصد از افراد مبتلا به مولتیپل میلوما را مبتلا می کند. ایجاد و درمان میلوم IgM با سایر انواع میلوم متعدد متفاوت است. از آنجایی که میلوم IgM گاهی اوقات ممکن است باعث آسیب به غدد لنفاوی شود، اما این بیماری در حال حاضر به عنوان لنفوم پلاسماسیتیک طبقه بندی می شود.

علائم مولتیپل میلوما

اکثر افراد مبتلا به مولتیپل میلوما حتی ممکن است قبل از تشخیص، هیچ علامتی متوجه نشوند. اگر وضعیت شما بدتر شود، ممکن است علائمی مانند موارد زیر را تجربه کنید:

• درد استخوان: این نوع درد عمدتاً در مرحله پیشرفته سرطان رخ می دهد. ممکن است شما درد استخوانی را در قفسه سینه، بازوها و پاها احساس کنید. در برخی موارد، حرکت بیش از حد بدن می تواند درد استخوان را بدتر کند.
• از دست دادن استخوان و شکستگی: از دست دادن استخوان ممکن است در صورت گسترش سلول های سرطانی به استخوان رخ دهد. اگر سلول های سرطانی شما متاستاز کنند (گسترش شوند)، می توانند تومورها و ضایعات لیستیک (نوعی تخریب استخوان) در استخوان های شما ایجاد کنند. بنابراین از دست دادن و تخریب استخوان می تواند خطر شکستگی را افزایش دهد.
• هیپرکلسمی: استخوان ها مقدار زیادی کلسیم دارند. اگر استخوان های شما شکسته شوند، می توانند مقدار زیادی کلسیم را وارد خون شما کنند. میزان بالای کلسیم خون که هیپرکلسمی نیز نامیده می شود، ممکن است علائمی مانند تهوع و استفراغ، تکرر ادرار و تشنگی بیش از حد را ایجاد کند.
• کم خونی: افراد مبتلا به مولتیپل میلوما ممکن است دچار خستگی شوند. خستگی اغلب به دلیل کم خونی رخ می دهد، این وضعیت زمانی رخ می دهد که بدن شما گلبول های قرمز کافی برای حمل اکسیژن از خون شما به سایر قسمت های بدن را ندارد یا تولید نمی کند. کم خونی در افراد مبتلا به مولتیپل میلوما شایع است و تقریباً 75 درصد از افراد مبتلا به این بیماری را تحت تأثیر قرار می دهد.
• آسیب کلیه: آسیب یا نارسایی کلیه یکی از اولین علائم قابل توجه مولتیپل میلوما است. مقدار غیر طبیعی پروتئین و کلسیم در خون ممکن است باعث آسیب به کلیه ها شود.
• سندرم هایپرویسکوزیته: این وضعیت باعث غلیظ شدن خون شما می شود و حرکت آزادانه خون در داخل و اطراف رگ های خونی را دشوار می کند. سندرم هایپرویسکوزیته زمانی اتفاق می افتد که پروتئین های زیادی در خون وجود داشته باشد. علائم ممکن است شامل خونریزی در بینی و دهان و نارسایی قلبی باشد.
• آسیب عصبی: مولتیپل میلوما ممکن است باعث شکستگی در ستون فقرات شود که این موضوع می تواند به سلول های عصبی آسیب برساند. سلول های عصبی آسیب دیده ممکن است باعث علائم عصبی مانند بی حسی، سوزن سوزن شدن، درد یا ضعف عضلانی شوند. از دست دادن کنترل روده یا مثانه نیز ممکن است در این شرایط رخ دهد.
• عفونت های مکرر: وجود سلول های پلاسما برای عملکرد صحیح سیستم ایمنی ضروری هستند. گفته می شود، مولتیپل میلوما می تواند سیستم ایمنی بدن شما را زمانی که سلول های پلاسما سرطانی می شوند، تضعیف کند. سیستم ایمنی ضعیف، مبارزه با عفونت ها را برای بدن سخت تر می کند و شما را در برابر میکروب های مضر آسیب پذیرتر می کند.
• کبودی: اگر سلول های سرطانی در زیر پوست جمع شوند، ممکن است متوجه برآمدگی های کبودی مانند روی بدن خود شوید.

چه چیزی باعث مولتیپل میلوما می شود؟

علت مولتیپل میلوما ناشناخته است. تحقیقات نشان می دهد که عوامل خطرناک پایین ممکن است احتمال ابتلا به این بیماری را افزایش دهند:

• بیشتر از 65 سال سن داشتن
• قرار گرفتن در معرض اشعه یا مواد شیمیایی مضر مانند علف کش ها یا حشره کش ها
• سابقه خانوادگی داشتن مولتیپل میلوما
• داشتن شرایط دیگری که بر سلول های پلاسما تأثیر می گذارد

مولتیپل میلوما چگونه تشخیص داده می شود؟

برای بسیاری از افراد مبتلا به مولتیپل میلوما، با انجام آزمایش خون معمولی، می توان متوجه شد که آیا بدن آنتی بادی های غیر طبیعی تولید می کند یا خیر. اگر پزشک مشکوک به مولتیپل میلوما باشد، ممکن است نمونه های خون را بیشتر تجزیه و تحلیل کند یا آزمایش خون دیگری بگیرد.

همچنین معیار ” CRAB ” می تواند نشان دهنده ابتلا به مولتیپل میلوما باشد. CRAB مخفف کلمه های زیر است:

• کلسیم (بیش از حد معمول در خون)
• نارسایی کلیه (کبد).
• کم خونی
• بیماری استخوان

البته گفتنی است که همه افراد مبتلا به مولتیپل میلوما در زمان تشخیص همه این مشکلات را ندارند.

معمولا آزمایش‌ خون برای تشخیص این بیماری استفاده می‌شوند، اما برخی از پروتئین‌های غیرطبیعی می‌توانند در آزمایش‌های ادرار نشان داده شوند و از دست دادن استخوان هم ممکن است در عکس‌برداری با اشعه ایکس رخ دهد.

پزشک یا انکولوژیست (پزشکی که در سرطان تخصص دارد) احتمالاً از آسپیراسیون استخوان (برداشتن نمونه ای از مغز استخوان) و بیوپسی (نمونه برداری از بافت پوست) برای تأیید تشخیص مولتیپل میلوما استفاده می کند. آنها همچنین ممکن است از آزمایش های تصویربرداری مانند اشعه ایکس، ام آر آی یا سی تی اسکن استفاده کنند، که این روش ها می توانند به تعیین اینکه آیا سرطان گسترش یافته و محل دقیق سرطان، کمک کنند.

مراحل مولتیپل میلوما

مراحل مولتیپل میلوما عبارتند از:

• مرحله 1: این مرحله به عنوان گاموپاتی مونوکلونال با اهمیت نامشخص (MGUS) شناخته می شود. در مرحله 1، آزمایش خون شما ممکن است کمتر از سه گرم آنتی بادی غیرطبیعی در هر دسی لیتر خون نشان دهد. افراد مبتلا به MGUS به طور معمول علائم مولتیپل میلوما را ندارند. اگر MGUS دارید، ممکن است معیارهای ” CRAB ” را نداشته باشید یا اندام های شما آسیب نبینند.
• مرحله 2: به این مرحله میلوم دود نیز می‌گویند. با دود شدن میلوم، آزمایش خون شما بیش از سه گرم آنتی بادی غیرطبیعی در هر دسی لیتر خون تولید می کند. افراد درگیر در این مرحله نیز ممکن است متوجه هیچ علامتی نشوند. با این حال، حدود نیمی از افراد درگیر در این مرحله در عرض پنج سال به مولتیپل میلوما مبتلا می شوند.
• مرحله 3: این مرحله زمانی اتفاق می‌افتد که میلوما در مرحله دوم به مولتیپل میلوما تبدیل می‌شود. افراد در مرحله 3، بیش از سه گرم آنتی بادی غیرطبیعی در هر دسی لیتر خون خواهند داشت و ممکن است یک یا چند مورد از معیارهای ” CRAB ” را داشته باشند و اندام هایشان آسیب ببیند.

با این حال، همه افراد مبتلا به مولتیپل میلوما در زمان تشخیص همه این مشکلات را باهم ندارند.

روش های درمان مولتیپل میلوما

در حال حاضر هیچ درمانی برای مولتیپل میلوما وجود ندارد. اما، یک سری درمان ها هستند که می توانند به کند کردن پیشرفت بیماری، مدیریت علائم و بهبود کیفیت زندگی کمک کنند.

به طور معمول، مولتیپل میلوما می تواند به آرامی پیشرفت کند. اگر در مرحله 1 یا 2 هستید، ممکن است نیازی به درمان فوری نداشته باشید. مثلا در این مراحل پزشک شما ممکن است با تنظیم وضعیت و آزمایش خون هر سه ماه یکبار، پیشرفت بیماری شما را دائما بررسی کند.

 

افراد در مرحله 3 عموما نیاز به درمان فوری دارند. خبر خوب این است که خوشبختانه گزینه های درمانی مختلفی وجود دارد. پزشک، انکولوژیست و هر متخصص دیگری، آزمایشاتی را برای تعیین نوع مولتیپل میلوما انجام خواهند داد. آنها همچنین ممکن است تعیین کنند که آیا سرطان جهش ژنتیکی دارد یا خیر. اگر جهش های ژنتیکی وجود داشته باشد، ممکن است فرد از درمان های خاصی بهره مند شود.

درمان های رایج برای مولتیپل میلوما عبارتند از:

• تعدیل کننده های ایمنی: این داروها به سیستم ایمنی کمک می کنند تا سلول های سرطانی را هدف قرار داده و از بین ببرد.
• مهارکننده های پروتئازوم: افراد مبتلا به مولتیپل میلوما دارای مقدار غیر طبیعی آنتی بادی هستند. پروتئازوم آن آنتی بادی ها را در سلول ها تجزیه می کند و باعث گسترش آنها می شود. استفاده از یک مهارکننده پروتئازوم می تواند از گسترش سلول های سرطانی جلوگیری کند.
• آنتی بادی های مونوکلونال: اینها پروتئین هایی هستند که آنتی ژن های سلول های سرطانی را هدف قرار می دهند. آنتی ژن ها موادی هستند که به تولید آنتی بادی های غیر طبیعی کمک می کنند.
• بازدارنده صادرات هسته ای: در سلول های شما، صادرات هسته ای، پروتئین ها را به خارج از هسته منتقل می کند. هسته یک سلول حاوی مواد ژنتیکی است که پروتئین های مضر تولید می کند. مهارکننده ها می توانند از تجمع پروتئین جلوگیری کرده و سلول های سرطانی را از بین ببرند.
• شیمی درمانی: این درمان یک درمان دارویی است که هدف آن از بین بردن سلول های سرطانی با رشد سریع است. شیمی درمانی ممکن است پیشرفت مولتیپل میلوما را در برخی افراد کنترل یا متوقف کند.
• کورتیکواستروئیدها: برخی از کورتیکواستروئیدها مانند پردنیزون را می توان با درمان شیمی درمانی برای بهبود علائم ترکیب کرد. آنها معمولاً به شکل قرص در دسترس هستند.
• پیوند سلول های بنیادی: پزشک شما ممکن است از سلول های بنیادی مغز استخوان شما یا اهداکننده برای پیوند استفاده کند. پیوندها این نوع سرطان خون را درمان نمی کنند اما می توانند پیشرفت بیماری را کند کنند.
• درمان CAR-T: این یک نوع ایمونوتراپی است. روش درمانی CAR-T از سلول های اصلاح شده ژنتیکی برای هدف قرار دادن و حمله به سلول های سرطانی استفاده می کند.

در بیشتر موارد، ترکیبی از درمان‌های گفته شده می‌تواند در هدف قرار دادن مولتیپل میلوما و کاهش علائم مفید باشد.

چگونه از مولتیپل میلوما جلوگیری کنیم؟

درحال حاضر برخی از محققان در حال مطالعه روش های پیشگیری از این بیماری هستند. در نشریه ای در مجله Lancet Heematology، یک گروه از محققان شواهد اولیه ای پیدا کرده اند مبنی بر اینکه پیشگیری از عفونت ها، می تواند پیشرفت مولتیپل میلوما را کاهش دهد. در حال حاضر بیماری های عفونی یکی از عوامل خطرناک اولیه برای ایجاد این نوع از سرطان خون هستند هستند.

طبق گفته انجمن بین المللی میلوما، اقدامات زیر می تواند از ابتلا به بیماری های عفونی جلوگیری کند:

• واکسینه شدن در برابر ویروس ها و باکتری های رایج
• دریافت پروفیلاکسی ضد میکروبی، که به جلوگیری از عفونت قبل از جراحی کمک می کند
• انجام اقدامات کنترل کننده
• جایگزینی آنتی بادی در افرادی که در معرض خطر ابتلا به این بیماری هستند

اگرچه هیچ راهی برای جلوگیری کامل از ایجاد سرطان خون مولتیپل میلوما وجود ندارد، اما این استراتژی‌ها ممکن است به کند کردن پیشرفت این بیماری کمک کنند.

بیماری های همزمان

مولتیپل میلوما با چندین بیماری همراه است، به این معنی که سایر بیماری ها می توانند همزمان با تشخیصاین نوع از سرطان خون ایجاد شوند. دلیل اینکه افراد مبتلا به مولتیپل میلوما می توانند بیماری های دیگری را تجربه کنند این است که این سرطان، خون و چندین اندام مختلف را تحت تاثیر قرار می دهد. برخی از شایع ترین بیماری هایی که همزمان با مولتیپل میلوما ایجاد می شوند عبارتند از:

• هیپرکلسمی: میزان بالای کلسیم خون
• کم خونی: میزان پایین گلبول های قرمز خون
• مشکلات کلیوی: آسیب یا نارسایی در عملکرد کلیه ها
• سندرم Hyperviscosity: پروتئینی که باعث غلیظ شدن خون شما می شود، تجمع می یابد

زندگی با مولتیپل میلوما

زندگی با این نوع سرطان خوب می تواند دشوار باشد. وقتی بفهمید این بیماری را دارید ممکن است غمگین، ناامید یا خسته شوید. این احساسات طبیعی است. زندگی با علائم و مراجعه برای درمان ممکن است سخت باشد.

با این حال، تیمی از پزشکان و متخصصان می توانند به شما کمک کنند تا وضعیت شما قابل کنترل تر باشد. شرکت در ورزش های سبک و منظم، داشتن یک رژیم غذایی مغذی و خواب کافی می تواند به کاهش علائم کمک کند.

همچنین خوب است که از خانواده، دوستان و سایر افراد مبتلا به مولتیپل میلوما کمک بگیرید تا بهتر با این بیماری کنار بیایید.