اخیرا محققان با استفاده از آنزیم‌های تولید شده توسط باکتری‌های موجود در روده همه افراد، آنتی‌ژن‌هایی را از گلبول‌های قرمز که گروه خون را تعیین می‌کنند، حذف کردند و یک گام به سمت انتقال خون جهانی نزدیک شدند.
به گزارش تکناک، ذخایر جهانی خون مورد نیاز برای انتقال خون به دلیل عواملی مانند جمعیت سالخورده، تقاضای زیاد و کمبود داوطلبان اهداکننده، با کمبود مواجه است. با این حال، حتی اگر خون کافی وجود داشته باشد، نمی‌توان هر زمان که نیاز است خون داد.
گروهای خونی (A، B، یا AB) با حضور آنتی ژن‌های A و B متصل به زنجیره‌های قند (الیگوساکارید) روی سطح گلبول‌های قرمز مشخص می‌شوند. سلول‌های خونی گروه O فاقد آنتی ژن هستند. هنگامی که تزریق خون انجام می‌شود، گروه‌های خون اهدا کننده و گیرنده باید مطابقت داشته باشند. در غیر این صورت، سیستم ایمنی به سلول‌های خونی اهدایی حمله کرده و آنها را از بین می‌برد و باعث واکنشی کشنده می‌شود.
در جدیدترین تحقیقات، محققان دانشگاه فنی دانمارک (DTU) و دانشگاه لوند در سوئد، از آنزیم‌های تولید شده توسط یک باکتری معمولی روده برای حذف آنتی‌ژن‌های A و B از گلبول‌های قرمز خون استفاده کرده اند و خود را یک قدم به ساخت خون قابل انتقال جهانی نزدیک‌تر کرده‌اند.
ماهر ابو هاشم، یکی از نویسندگان این مطالعه می‌گوید: برای اولین بار، ترکیب‌های آنزیمی جدید نه تنها آنتی ژن‌های A و B را که به خوبی توصیف شده‌اند، حذف کردند، بلکه ژن‌های گسترش یافته‌ای را که قبلاً برای ایمنی انتقال خون مشکل ساز نبودند نیز حذف کردند.
همانطور که اشاره شد، اصطلاح “گروه خونی” به ترکیب آنتی ژن‌های موجود بر روی سطح سلول‌های قرمز خون فرد اشاره دارد. با عبارت “انواع گسترش یافته”، ابو هاشم به آنتی ژن‌های گروه‌های خونی اشاره می‌کند که بیش از 120 سال است که کشف شده‌اند. انجمن بین‌المللی انتقال خون (ISBT)، سیستم گروه خونی را به عنوان یک سیستم ژنتیکی گسسته از یک یا چند آنتی ژن تعریف می‌کند. تا نوامبر 2023، 45 سیستم گروه خونی شناخته شده حاوی 362 آنتی ژن گلبول قرمز وجود داشت که از نظر ژنتیکی توسط 50 ژن تعیین می‌شوند.
باکتری مورد مطالعه محققان Akkermansia muciniphila بود که یک ساکن معمولی روده سالم انسان است. این باکتری عاشق موسین است که جزء اصلی مخاطی است که پوشش روده را تولید می‌کند. این باکتری از آنزیم‌ها برای تجزیه موسین‌ها برای ایجاد منبع کربن، نیتروژن و انرژی استفاده می‌کند. به‌طور اتفاقی، علاوه بر ظاهر شدن روی گلبول‌های قرمز، آنتی ژن‌های گروه خونی یا ABO نیز در این پوشش مخاطی وجود دارند.
ابو هاشم گفت: آنچه در مورد مخاط روده خاص است این است که باکتری‌هایی که قادر به زندگی بر روی این ماده هستند، اغلب دارای آنزیم‌های سفارشی برای تجزیه ساختارهای قند مخاطی هستند که شامل آنتی ژن‌های گروه خونی ABO است.
محققان 24 آنزیم باکتریایی را بر روی صدها نمونه خون آزمایش کردند و کشف کردند که در تبدیل خون گروه A و B به خون اهداکننده جهانی بسیار کارآمد هستند. عملکرد این آنزیم‌ها در برابر آنتی ژن‌های B موثرتر از آنتی ژن‌های A بود.
ابو هاشم گفت: ما به توانایی تولید خون جهانی از اهداکنندگان گروه B نزدیک هستیم، در حالی که برای تبدیل خون پیچیده‌تر گروه A هنوز کار وجود دارد. تمرکز ما اکنون این است که با جزئیات بررسی کنیم که آیا موانع دیگری وجود دارد یا خیر و این که چگونه می‌توانیم آنزیم‌های خود را برای رسیدن به هدف نهایی تولید خون جهانی بهبود بخشیم.
محققان می‌گویند که یافته‌های آنها پیامدهای مهمی برای آینده انتقال خون دارد.
مارتین اولسون، نویسنده دیگر این مطالعه گفت: خون جهانی استفاده کارآمدتری از خون اهداکننده ایجاد می‌کند و همچنین از تزریق اشتباهی اجتناب می‌کند که ممکن است منجر به عواقب کشنده در فرد گیرنده شود. زمانی که بتوانیم خون اهداکننده جهانی را ایجاد کنیم، حمل و نقل و تجویز فرآورده‌های خونی ایمن را ساده می‌کنیم و در عین حال ضایعات خون را به حداقل می‌رسانیم.
البته شایان ذکر است که محققان در مطالعه خود به فاکتور Rh اشاره ای نکرده‌اند. علاوه بر گروه خونی، خون به عنوان Rh مثبت (گلبول‌های قرمز خون حامل آنتی ژن Rh) یا Rh منفی طبقه‌بندی می‌شود. به عنوان مثال، ممکن است شخصی بگوید “AB منفی” است. اولین انتقال خون Rh مثبت به یک اهدا کننده Rh منفی باعث می‌شود که آنها آنتی بادی‌های ضد Rh تولید کنند به‌طوری که تزریق بعدی ممکن است واکنشی مشابه با دادن خون گروه A به یک فرد دارای گروه B ایجاد کند و باعث تخریب سلول‌های خون اهداکننده شود.
محققان برای ثبت اختراع آنزیم‌های جدید و روش درمان آنها درخواست داده‌اند. آنها انتظار دارند در طول سه سال و نیم آینده مطالعات خود را به حرکت به سمت آزمایش‌های کنترل شده بیماران ادامه دهند.
این مطالعه در مجله Nature Microbiology منتشر شد.
دانش آموخته مترجمی زبان انگلیسی، مترجم و نویسنده حوزه سلامت و پزشکی
