مطالعه‌ای جدید روی بیماران مبتلا به یک اختلال ژنتیکی نادر که بینایی آنها را تحت تأثیر قرار می‌دهد، نشان داد که روش ژن‌درمانی می‌تواند تا 10هزار برابر به بهبود بینایی آنها کمک کند.
به گزارش تکناک، محققان دانشکده پزشکی پرلمن در دانشگاه پنسیلوانیا از ژن‌درمانی برای بازگرداندن بینایی افرادی استفاده کردند که به دلیل اختلالات ژنتیکی به بیماری لبر آموروزیس مادرزادی مبتلا بودند.
این درمان نه تنها نتایج فوق‌العاده‌ای در آزمایش‌ها داشته، بلکه نشان داده است که می‌تواند باعث تغییرات اساسی در کیفیت زندگی این افراد شود.
بیماران مبتلا به این بیماری، در طول یک مطالعه یک‌ساله با ژن‌درمانی، شاهد بهبودهای سریع و پایدار در بینایی خود بودند.
در مجموع 15 نفر در دو مرحله 1 و 2 این آزمایش شرکت کردند و این آزمایش‌ها سه کودک را هم شامل می‌شد.
هر بیمار به علت جهش در ژن GUCY2D که برای تولید پروتئین‌های حیاتی بینایی ضروری است، به بیماری لبر آموروزیس مادرزادی مبتلا بود.
این وضعیت خاص که کمتر از 100هزار نفر را در سراسر جهان تحت تأثیر قرار می‌دهد و به اختصار LCA1 نامیده می‌شود، باعث کاهش چشمگیر بینایی در اوایل دوران نوزادی می‌شود.
تمام شرکت‌کنندگان از دست دادن شدید بینایی داشتند، که بهترین معیار بینایی آنها برابر یا بدتر از 20/80 بود.
به این معنی که اگر یک فرد دارای بینایی معمولی بتواند یک شی را به وضوح در 80 فوت (24.38 متر) ببیند، این بیماران باید حداقل تا 20 فوت (6 متر) حرکت کنند تا آن را ببینند.
عینک فواید محدودی برای این بیماران دارد، چرا که فقط ناهنجاری‌ها در توانایی تمرکز نوری چشم را اصلاح می‌کند و نمی‌تواند دلایل پزشکی از دست دادن بینایی همانند بیماری‌های ژنتیکی شبکیه مثل LCA1 را برطرف نماید.
فهرست مطالب
کاربرد درمانی و نتایج
در این آزمایش، سطوح مختلف دوز ژن‌درمانی ATSN-101 که از میکروارگانیسم AAV5 اقتباس و به صورت جراحی زیر شبکیه تزریق شده بود، مورد بررسی قرار گرفت.
در بخش اول مطالعه، گروه‌هایی از سه بزرگسال هر کدام یکی از سه دوز مختلف (کم، متوسط و بالا) را دریافت کردند.
بین هر سطح دوز، ارزیابی‌هایی انجام شد تا اطمینان حاصل شود که ایمن هستند و سپس دوز برای گروه بعدی افزایش یافت.
در مرحله دوم مطالعه، فقط دوزهای بالا به یک گروه بزرگسال و یک گروه کودکان هر کدام شامل سه نفر، پس از بررسی‌های ایمنی گروه‌های قبلی، تجویز شد.
بهبود به سرعت مشاهده و اغلب در ماه اول، پس از اعمال درمان و حداقل 12 ماه طول کشید.
مشاهدات بیماران شرکت‌کننده نیز ادامه داشت. سه نفر از شش بیمار که دوز بالای ژن‌درمانی را دریافت می‌کردند و برای گذراندن دوره تحرک در سطوح مختلف نور مورد آزمایش قرار گرفتند، حداکثر امتیاز ممکن را به دست آوردند.
آزمایش‌های دیگر از نمودارهای چشمی استفاده شد، یا کم‌ترین فلاش‌های نورانی را که بیماران در یک محیط تاریک درک می‌کنند، اندازه‌گیری کردند.
از 9 بیمار که حداکثر دوز را دریافت کرده بودند، دو بیمار 10هزار برابر بهبود بینایی را تجربه کردند.
آرتور سیدسیان، نویسنده اصلی این مطالعه گفت: «اگرچه در گذشته پتانسیل بهبود بینایی زیادی را در LCA1 پیش‌بینی کرده بودیم، اما نمی‌دانستیم گیرنده‌های نوری بیماران پس از دهه‌ها نابینایی به چه میزان نسبت به درمان پذیرا هستند. دیدن یک آزمایش موفق که نشان می‌دهد ژن‌درمانی می‌تواند به طور چشمگیری مؤثر باشد، بسیار رضایت‌بخش است.»
ایمنی و عوارض جانبی ژن‌درمانی
در درجه اول، این مطالعه به دنبال تعیین ایمنی ژن‌درمانی و سطوح دوز متفاوت آن بود.
محققان متوجه شدند که برخی از بیماران دارای عوارض جانبی هستند، اما اکثر آنها مربوط به خود عمل جراحی بود.
شایع‌ترین عارضه جانبی خونریزی ملتحمه بود، که به معنای شکستن رگ‌های خونی کوچک زیر سطح شفاف چشم است و بهبود یافت.
دو بیمار التهاب چشم داشتند که با یک دوره استروئید از بین رفت. هیچ عارضه جانبی جدی مربوط به داروی مورد مطالعه وجود نداشت.
این آزمایش پس از یک کارآزمایی چشم‌پزشکی موفق دیگر در دانشگاه پن انجام شد، که بینایی را در بیماران مبتلا به نوع متفاوت LCA بازگرداند.
پیش از این در سال 2024، روش ویرایش ژن CRISPR-Cas9 برای بهبود بینایی بسیاری از بیماران مبتلا به نوعی LCA مرتبط با جهش در ژن CEP290 مورد استفاده قرار گرفت.
توماس آلمن، یکی از محققان این مطالعه بیان کرد: «موفقیت درمانی در جدیدترین آزمایش‌های بالینی ما همراه با تجربه قبلی، امید به درمان مناسب برای حدود 20 درصد نابینایی نوزادان ناشی از دژنراسیون ارثی شبکیه را به ارمغان می‌آورد.»
وی اعلام کرد: «تمرکز در حال حاضر بر تکمیل درمان‌ها و درمان اولیه این شرایط پس از تأیید ایمنی است. ما امیدوار هستیم که رویکردهای مشابه باعث نتایج به همان اندازه مثبت در سایر اشکال کوری مادرزادی شبکیه شود.»
