با افزایش توان مصرفی کارت‌های گرافیک جدید و استفاده از کانکتور 12V-2×6، خطر ذوب‌شدن اتصالات برق بیشتر شده است. این گزارش دلایل و روش‌های پیشگیری از خرابی را بررسی می‌کند.
به گزارش تکناک، اگر اخیراً کارت گرافیک پیشرفته خریده‌اید؛ به‌ویژه از مدل‌هایی که از کانکتورهای برق 12VHPWR یا نسل جدیدتر 12V-2×6 استفاده می‌کنند، احتمالاً با گزارش‌هایی درباره ذوب‌شدن این اتصالات مواجه شده‌اید. این مسئله موجب نگرانی کاربران زیادی شده و این پرسش را مطرح کرده است که چگونه می‌توان از بروز چنین خرابی‌های پرهزینه‌ای در GPU جلوگیری کرد.
متأسفانه به‌دلیل انتخاب‌های مهندسی نه‌چندان ایدئال در طراحی این استاندارد و شیوه پیاده‌سازی آن در کارت‌های گرافیک، نمی‌توان کاملاً مطمئن بود که GPU شما از چنین آسیبی درمان خواهد بود. در این گزارش، دلایل بروز این مشکل در کارت‌های گرافیک با کانکتور 12V-2×6 را بررسی کرده‌ایم تا دید روشن‌تری درباره خطر موجود و راهکارهای کاهش آن به دست آورید.
فهرست مطالب
مشکل چیست؟ استانداردی در مرز توان نهایی
تامزهاردور می‌نویسد که اصلی‌ترین دلیل ریسک مداوم خرابی، به انتخاب‌های طراحی‌ای بازمی‌گردد که از کنترل مصرف‌کننده خارج است. مهم‌ترین موضوع توان مصرفی زیاد کارت‌های گرافیک پرچم‌دار امروزی است. برای نمونه، مصرف برق مدل‌هایی مانند GeForce RTX 5090 دقیقاً به سقف ۶۰۰ واتی رسیده که کانکتور 12V-2×6 برای آن طراحی شده است.
براساس تحلیل‌های انجام‌شده، هر پین در کانکتور 12V-2×6 هنگام انتقال چنین جریانی در مرز حداقل ضریب ایمنی عمل می‌کند. بنابراین، اگر کوچک‌ترین اختلالی در مسیر تأمین برق سیستم هنگام فعالیت کامل کارت‌هایی مانند RTX 4090 یا RTX 5090 به‌وجود آید، این احتمال زیاد خواهد بود که یکی از سیم‌ها جریانی بیش از ظرفیت خود را تحمل کند. این مسئله می‌تواند به‌راحتی به بروز گرمای شدید و ذوب‌شدن کابل یا حتی آتش‌سوزی منجر و در نهایت، موجب از‌بین‌رفتن کامل کارت گرافیک شود.
مقایسه با کانکتورهای قدیمی‌تر؛ چرا PCIe ایمن‌تر است؟
در مقابل، کانکتورهای شش‌پین و هشت‌پین PCIe که سال‌هاست در سیستم‌های مختلف به کار می‌روند، از ضریب ایمنی بسیار بیشتری برخوردارند و خرابی در آنها تقریباً نادر است. تا به امروز، حتی یک نمونه از ذوب‌شدن این کانکتورها در شرایط استفاده معمول گزارش نشده است.
کارت‌هایی با مصرف برق کمتر مانند مدل‌های RTX 4080 و RTX 5080 و نسخه‌های ضعیف‌تر یا توان مورد نیاز خود را ازطریق کانکتور 12V-2×6 در محدوده‌ای امن تأمین می‌کنند یا همچنان از همان کانکتورهای شش‌پین و هشت‌پین بهره می‌برند. ازآنجاکه توان مصرفی این کارت‌ها کمتر است، احتمال بروز خرابی‌های شدید در آنها نیز به‌مراتب کمتر است.
طراحی جدید، ایمنی کمتر؛ چه چیزی حذف شده است؟
فراتر از محدودیت‌های فیزیکی کانکتور، طراحی سامانه برق‌رسانی کارت‌های گرافیک نیز در سال‌های اخیر دستخوش تغییراتی شده است که می‌تواند ایمنی را کاهش دهد. به گفته Buildzoid، متخصص برجسته اورکلاک و برق‌رسانی، طراحی برد این کارت‌ها به‌منظور کاهش هزینه و ساده‌سازی، دیگر امکان تنظیم و توزیع جریان به‌صورت پویا را ندارد. در گذشته، این ویژگی موجب حفظ ایمنی در شرایط بحرانی می‌شد.
امروزه، کارت‌هایی مانند RTX 4090 و RTX 5090 تنها می‌توانند وضعیت کلی سیگنال ۱۲ ولت را تشخیص دهند و فاقد مدارهایی هستند که جریان هر پین را به‌طور مستقل پایش و مدیریت کنند. در نتیجه، اگر در یکی از پین‌ها اتصال ضعیف یا قطعی به وجود آید، کارت گرافیک ازپس شناسایی یا جبران آن برنمی‌آید. این روش نظارتی ساده بخشی از طراحی استاندارد جدید است و متأسفانه کاربر نمی‌تواند آن را تغییر دهد.
مشاهده کانکتور برق 12V-2×6 در کارت‌های گرافیک AMD چندان رایج نیست؛ با‌این‌حال در محصولاتی مانند Sapphire RX 9070 XT Nitro+ به کار رفته است. به گفته Buildzoid، طراحی این کانکتور در کارت‌های Sapphire مانند برخی مدل‌های سری RTX 40 و RTX 50، فاقد هرگونه مدار پایش جریان یا سیستم توازن داخلی است. البته ازآنجاکه کارت RX 9070 XT فقط برای توان کلی ۳۳۰ وات طراحی شده است، احتمال وقوع خرابی شدید در کانکتور یا کابل آن چندان زیاد نیست.
در‌حال‌حاضر، همه کارت‌های گرافیک از پایش دقیق و حرفه‌ای جریان بهره نمی‌برند. به‌عنوان نمونه، بررسی‌ها نشان می‌دهد که کارت‌های ROG Astral RTX 5090 32GB ایسوس با تعبیه مدارهای نظارتی پیشرفته در بخش کانکتور برق، تا حدودی این خطر را کاهش داده‌اند.
در‌صورتی‌که از نرم‌افزار GPU Tweak ایسوس استفاده می‌کنید، این مدار درصورت تشخیص فقدان توازن جریان، هشدار لازم را صادر خواهد کرد. با‌این‌حال، همان‌طورکه Buildzoid هشدار داده، چنین مدارهایی صرفاً می‌توانند اطلاع‌رسانی کنند و توانایی اصلاح یا توزیع مجدد جریان بین پین‌ها را ندارند.
چگونه خطر ذوب کابل یا کانکتور برق را کاهش دهیم؟
اگر به‌دنبال خرید کارت گرافیکی با توان مصرفی نزدیک به ۶۰۰ وات (حداکثر ظرفیت تعریف‌شده برای کانکتور 12V-2×6) هستید و طراحی آن فاقد سیستم پایش یا توازن دقیق جریان است، نمی‌توان امنیت کامل را برای آن تضمین کرد. با‌این‌حال، انجام اقدامات ساده و منطقی زیر می‌تواند ریسک آسیب را بسیار کاهش دهد:
- پیش‌از خرید کارت گرافیک، حتماً از میزان مصرف برق آن مطلع شوید و در انتخاب سایر قطعات دقت لازم را به خرج دهید.
- استفاده از منبع تغذیه‌ای با توان زیاد و کیفیت ساخت مناسب و تولید برندهای معتبر، نقش مهمی در تأمین پایدار انرژی ایفا خواهد کرد. چنین منابعی معمولاً از کابل‌های ضخیم‌تر و حفاظت‌های ولتاژی و جریانی دقیق‌تر و توان ایمن در ریل ۱۲ ولت برخوردارند.
- از به‌کارگیری منابع تغذیه قدیمی خودداری کنید. درصورت نیاز، آنها را به‌عنوان ذخیره نگه دارید و از پاور جدید برای سیستم جدید استفاده کنید؛ چراکه منابع تغذیه با گذشت زمان از کارایی اولیه فاصله می‌گیرند.
- ترجیحاً از منابع تغذیه‌ای استفاده کنید که با استانداردهای جدید ATX 3.0 یا ATX 3.1 مطابقت دارند. این مدل‌ها مطابق با نیاز قطعات پیشرفته طراحی شده‌اند.
- هنگام نصب کارت گرافیک یا مونتاژ سیستم، از اتصال کامل و دقیق کانکتور برق در هر دو سمت مطمئن شوید.
- هنگام مسیر‌دهی کابل‌ها، مراقب باشید که فشاری به کابل وارد نشود؛ زیرا خمیدگی یا کشیدگی بیش‌ازحد می‌تواند به تماس ناقص و در نهایت آسیب جدی منجر شود. به‌عنوان نمونه، شرکت Seasonic توصیه می‌کند که در فاصله کمتر از ۳۵ میلی‌متر از کانکتور خمیدگی ایجاد نشود.
- درصورت کمبود فضا، از کابل‌های زاویه‌دار ۹۰ درجه باکیفیت استفاده کنید تا امکان مسیر‌دهی بهتر فراهم شود. در برخی مواقع، حتی تعویض کیس برای فراهم‌شدن فضای بیشتر توصیه می‌شود.
- برخی گزارش‌ها نشان می‌دهند که پس‌از جدا و وصل شدن کابل‌های 12VHPWR یا 12V-2×6، جریان عبوری بین سیم‌ها تغییر می‌کند. به همین دلیل، توصیه می‌کنیم که این نوع کابل‌ها تنها یک بار متصل و جدا و سپس کنار گذاشته شوند و از کابل جدید استفاده شود. درصورت تعویض، حتماً کابل جایگزین را از تولیدکننده رسمی پاور یا برندهای معتبر تهیه کنید.
- همچنین از ابزارهای پایش سخت‌افزاری مانند Wireview Pro یا نسخه جدید Wireview Pro 2 بهره بگیرید. این ابزارها قابلیت نظارت دقیق بر جریان و دما را به‌تفکیک هر پین فراهم و درصورت بروز مشکل، هشدار لازم را صادر می‌کنند.
در نهایت برای رفع کامل این مشکل، به نظر می‌رسد گروه تخصصی PCI-SIG باید نسخه‌ای ایمن‌تر و مقاوم‌تر از استاندارد 12V-2×6 با ضریب اطمینان بیشتر ارائه دهد. تا آن زمان، اگر کارت گرافیک شما از این نوع کانکتور استفاده می‌کند، باید از منبع تغذیه تا کابل‌کشی و خود کارت، حداکثر دقت را در تأمین انرژی سیستم به کار گیرید تا از خطرهایی مانند داغ‌شدن بیش‌ازحد یا ذوب کانکتورها پیشگیری شود.
