در حالی که بسیاری از افراد در جریان موج‌های گرمای شدید، پنکه را راهکاری ساده و در دسترس برای خنک نگه‌داشتن خود می‌دانند، یافته‌های یک مطالعه علمی تازه نشان می‌دهد که این وسیله در برخی شرایط نه‌تنها مفید نیست، بلکه می‌تواند به سلامت آسیب برساند.
به گزارش تکناک، یک مطالعه جدید از پژوهشگران از دانشگاه سیدنی، دانشگاه موناش، دانشگاه آدلاید و مؤسسه قلب مونترال، جدید نشان داده است که در شرایط مرطوب، استفاده از پنکه با سرعت بالا اندکی دمای مرکزی بدن را کاهش می‌دهد و احساس راحتی بیشتری ایجاد می‌کند، اما به‌طور کامل از تجمع حرارت داخلی جلوگیری نمی‌کند و در شرایط بسیار گرم و خشک، جایی که پیش‌تر نشان داده شده بود استفاده از پنکه فشار قلبی را افزایش می‌دهد، این وسیله ممکن است آسیب بیشتری وارد کند.
پژوهشگران تأثیر استفاده از پنکه بر سالمندان بالای ۶۰ سال را در شرایط دمایی مختلف بررسی کردند. در این مطالعه‌ی تصادفی متقاطع، ۵۸ شرکت‌کننده حضور داشتند که میانگین سنی آنها ۶۸ سال بود. از این تعداد، ۲۷ نفر سابقه بیماری عروق کرونر قلب داشتند و ۳۱ نفر نداشتند.
تمام شرکت‌کنندگان چهار بار و هر بار به مدت سه ساعت در معرض گرما قرار گرفتند و بین هر دو آزمون، حداقل ۷۲ ساعت فاصله بود. این چهار حالت عبارت بودند از: فقط پنکه (با جریان هوای حدود ۴ متر بر ثانیه)، مرطوب‌سازی پوست بدون پنکه، مرطوب‌سازی پوست همراه با پنکه، و هیچ‌گونه مداخله (وضعیت کنترل). پنکه در فاصله‌ی یک‌متری از فرد قرار گرفت.
در جلسات مرطوب‌سازی پوست، آب گرم به پوست بدون پوشش شرکت‌کنندگان اسپری می‌شد تا شبیه به عرق طبیعی عمل کند. پنکه استفاده‌شده نیز از نوع خانگی و پایه‌دار با سرعت بالا بود.
شرکت‌کنندگان در معرض دمای اتاقی معادل ۳۸ درجه سانتی‌گراد (۱۰۰.۴ درجه فارنهایت) با رطوبت نسبی ۶۰ درصد قرار گرفتند که شرایط یک موج گرمای داخلی را شبیه‌سازی می‌کرد.
پژوهشگران دریافتند که استفاده از پنکه به‌تنهایی دمای مرکزی بدن را به‌طور میانگین ۰.۱ درجه سانتی‌گراد (۰.۱۸ درجه فارنهایت) کاهش می‌دهد و در مقایسه با عدم استفاده از پنکه یا مرطوب‌سازی، تا حدودی مفید است. تعریق نیز افزایش یافت و شرکت‌کنندگان احساس خنکی و راحتی بیشتری گزارش کردند.
جالب آنکه ترکیب پنکه با مرطوب‌سازی پوست دمای مرکزی بدن را تغییر نداد، اگرچه بیشترین احساس راحتی گزارش شد. به‌نظر می‌رسد مرطوب‌سازی پوست، پاسخ طبیعی بدن برای تعریق را که وظیفه دفع حرارت دارد، سرکوب کرده است.
همچنین، مرطوب‌سازی به‌تنهایی نیز تغییری در دمای مرکزی ایجاد نکرد، اگرچه افراد نسبت به وضعیت کنترل، کمی احساس راحتی بیشتری داشتند.
با این حال، در شرایط دمایی و رطوبتی متفاوت، نتایج وارونه شد. به‌دلیل خطرات قلبی در افراد مبتلا به بیماری عروق کرونر، تنها ۳۱ شرکت‌کننده‌ی سالم در آزمایش مربوط به شرایط خشک شرکت کردند (۲۷ فرد دیگر فقط در حالت‌های مرطوب‌سازی یا بدون مرطوب‌سازی حضور داشتند).
در شرایط بسیار گرم و خشک — یعنی دمای ۴۵ درجه سانتی‌گراد با رطوبت نسبی ۱۵ درصد استفاده از پنکه دمای مرکزی بدن را به‌طور میانگین ۰.۳ درجه سانتی‌گراد (۰.۵ درجه فارنهایت) افزایش داد، که نشان می‌دهد پنکه در این حالت موجب ورود گرما به بدن شده است. مرطوب‌سازی در این شرایط نیز تأثیر معناداری در کاهش دما نداشت.
افراد همچنین گزارش دادند که هنگام استفاده از پنکه در این شرایط احساس گرمای بیشتری داشتند، که نشان می‌دهد افزایش دمای داخلی مستقیماً بر ادراک آنها از راحتی اثر گذاشته است.
ارتباط بین گرما و بیماری‌های قلبی-عروقی به‌خوبی مستند شده است و شواهد فراوانی وجود دارد که دمای بالا می‌تواند فشار زیادی به قلب وارد کند. خطر مرگ قلبی هنگام وقوع موج گرما تا سه برابر افزایش می‌یابد.
مطالعه‌ی پیشین از دانشگاه سیدنی و مؤسسه قلب مونترال نشان داده بود که مرطوب‌سازی پوست می‌تواند اثر حرارتی پنکه را در شرایط گرم و خشک خنثی کند. با این حال، در مطالعه جدید کاهش دمای مرکزی آن‌قدر ناچیز بود که از نظر آماری معنادار نبود؛ بنابراین، مزایای واقعی آن بسیار محدود است، حتی اگر از نظر روانی احساس بهتری ایجاد کند.
