آکادمی سلطنتی علوم سوئد روز چهارشنبه ۱۶ مهر (۸ اکتبر) اعلام کرد که جایزه نوبل شیمی سال ۲۰۲۵ به سه دانشمند برجسته یعنی «سوسومو کیتاگاوا» از ژاپن، «ریچارد رابسون» از استرالیا و «عمر یاگی» از ایالات متحده تعلق گرفته است.
به گزارش تکناک، این سه پژوهشگر به دلیل توسعه و تکامل ساختارهای موسوم به چارچوب‌های فلز–آلی یا Metal–Organic Frameworks (MOFs)، موفق به کسب این جایزه علمی معتبر شدند.
جایزه نوبل شیمی که بیش از یک قرن قدمت دارد، هر ساله از سوی آکادمی سلطنتی علوم سوئد اعطا می‌شود. برندگان امسال، علاوه بر شهرت جهانی، مبلغ ۱۱ میلیون کرون سوئد (حدود ۱.۲ میلیون دلار آمریکا) را نیز میان خود تقسیم خواهند کرد. نوبل شیمی یکی از پنج شاخه اصلی جوایز نوبل است، که در کنار فیزیک، پزشکی، ادبیات و صلح جهانی از سال ۱۹۰۱ میلادی تاکنون، با وقفه‌هایی اندک در دوران جنگ‌های جهانی اهدا می‌شود.
در بیانیه رسمی آکادمی آمده است:
«برندگان امسال از طریق توسعه چارچوب‌های فلز–آلی، ابزارهای نوینی در اختیار شیمی‌دانان قرار دادند تا بتوانند برخی از بزرگ‌ترین چالش‌های عصر ما را حل کنند.»
چارچوب‌های فلز–آلی (MOFs) ساختارهایی کریستالی هستند که از پیوند میان یون‌های فلزی و مولکول‌های آلی شکل می‌گیرند. این شبکه‌های منظم، به دلیل سطح داخلی بسیار بالا و قابلیت تنظیم دقیق ساختار، کاربردهای گسترده‌ای در زمینه‌های مختلف از جمله ذخیره و انتقال گازهایی مانند هیدروژن و دی‌اکسیدکربن، جذب و جداسازی مواد شیمیایی، تصفیه آب، طراحی کاتالیزورها و توسعه مواد هوشمند دارند.
دستاورد کیتاگاوا، رابسون و یاگی نه‌تنها مرزهای دانش شیمی مواد را گسترش داده است، بلکه زمینه را برای توسعه فناوری‌های پایدار و سازگار با محیط زیست فراهم می‌کند. این دستاوردها امروز به‌ویژه در صنایع انرژی پاک، کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای و حتی داروسازی، اهمیت بالایی یافته‌اند.
جایزه نوبل شیمی ۲۰۲۵، سومین جایزه از مجموعه جوایز امسال است، که پس از نوبل‌های پزشکی و فیزیک، طبق سنت دیرینه در هفته دوم اکتبر اعلام شد.
آلفرد نوبل، مخترع و صنعتگر سوئدی که در قرن نوزدهم با اختراع دینامیت به ثروت هنگفتی دست یافت، در وصیت‌نامه خود سرمایه عظیمی را برای تأسیس بنیادی به منظور تقدیر از دستاوردهای علمی و فرهنگی بشر اختصاص داد. جایزه اقتصاد نوبل، بعدها در سال ۱۹۶۸ به پیشنهاد و حمایت بانک مرکزی سوئد به این مجموعه اضافه شد.
اگرچه نوبل شیمی معمولاً در سایه توجه رسانه‌ها به جوایز مشهورتر فیزیک یا صلح قرار می‌گیرد، اما تاریخ این جایزه مملو از تقدیر از اکتشافات تأثیرگذاری است که مسیر علم را تغییر داده‌اند، که از جمله آنها می‌توان به شکافت هسته‌ای، کشف ساختار DNA، توسعه روش‌های نوین تعیین توالی ژن‌ها و سنتز مواد شیمیایی پیچیده اشاره کرد.
سال گذشته نیز نوبل شیمی به سه دانشمند، یعنی «دیوید بیکر» و «جان جامپر» از ایالات متحده و «دمیس هسابیس» از بریتانیا تعلق گرفت. آنها با ابداع روش‌های نو برای تعیین ساختار و طراحی پروتئین‌های مصنوعی، فصل تازه‌ای را در زیست‌شناسی مولکولی و توسعه داروهای جدید گشودند.
برندگان نوبل شیمی ۲۰۲۵ با کار پیشگامانه خود، بار دیگر نشان دادند که علم شیمی نه‌تنها درک ما از ماده را عمیق‌تر می‌کند، بلکه می‌تواند راه‌حل‌هایی واقعی برای مشکلات جهانی از انرژی تا محیط زیست ارائه دهد.
