فهرست مطالب
هواپیماهای نظامی همیشه در دسته تجهیزات بسیار گران قرار داشتهاند، اما برخی از آنها به سطحی از پیچیدگی و هزینه رسیدهاند که عملاً با پروژههای ملی عظیم همرده شدهاند.
به گزارش سرویس اخبار هوافضا تکناک، فناوری پنهانکاری، مواد پیشرفته، سیستمهای الکترونیکی پیچیده و دههها تحقیق و توسعه، باعث شده هزینه ساخت و پشتیبانی برخی از هواپیماها به ارقامی بیسابقه برسد.
این هواپیماها تنها ابزارهای پروازی نیستند؛ بلکه نمایشگر قدرت ملی و نمادهایی از پیشرفت مهندسی در سطحی هستند که در تاریخ هوافضا کمتر دیده شده است. در این گزارش، پنج نمونه از گرانترین هواپیماهای نظامی تاریخ معرفی میشوند؛ مدلهایی که هرکدام نقشی مهم در شکلدهی به قدرت هوایی امروز جهان داشتهاند.
01
از 05۱. Northrop B-2 Spirit – بمبافکن پنهانکار ۲ میلیارد دلاری
B-2 Spirit را میتوان گرانترین هواپیمای نظامی تاریخ دانست؛ هواپیمایی که بهطور ویژه برای عبور از سنگینترین دفاعهای هوایی دوران جنگ سرد طراحی شد. بر اساس اسناد نیروی هوایی ایالات متحده، هزینه کل برنامه B-2 تا سال ۱۹۹۷ حدود ۴۴.۷۵ میلیارد دلار بود که تنها ۲۱ فروند از آن ساخته شد. این رقم هزینه تأمین هر فروند را به حدود ۲ میلیارد دلار میرساند.
اگرچه هزینه تولید «واقعی» هر هواپیما حدود ۷۳۷ میلیون دلار برآورد شده، اما بخش اعظم هزینهها صرف تحقیق و توسعه، ساخت تأسیسات تخصصی، تستهای طولانیمدت و ایجاد زیرساختهای لجستیکی شد؛ عواملی که B-2 را به گرانترین سیستم تسلیحاتی پرنده تبدیل کردهاند.
از ۲۱ فروند ساختهشده، امروز ۱۹ فروند همچنان فعال هستند. B-2 طی سه دهه گذشته در عملیاتهای مختلفی حضور داشته؛ از کوزوو و افغانستان تا عراق، لیبی و سوریه. هدف اصلی آن حمله نفوذی با سلاحهای هستهای یا متعارف بوده و اکنون نیز پیشرفتهترین بمبافکن عملیاتی جهان محسوب میشود.
نیروی هوایی قصد دارد این ناوگان را حوالی سال ۲۰۳۲ بازنشسته کند و بمبافکن نسل جدید B-21 Raider را جایگزین آن سازد. تا آن زمان، B-2 همچنان نماد توان حمله استراتژیک آمریکا خواهد بود.
B-2 از نظر فنی یکی از پیچیدهترین سازههای پرنده جهان است. این بمبافکن چهار موتور توربوفن F118 با رانش کمصدا دارد و طراحی بالپروازی آن باعث شده سطح مقطع راداریاش در حد یک پرنده کوچک باقی بماند. این هواپیما قادر است بیش از ۱۸ تن مهمات شامل بمبهای هستهای، هدایت دقیق، نفوذی و سنگرشکن حمل کند. برد آن بدون سوختگیری بیش از ۱۱ هزار کیلومتر است و با سوختگیری هوایی عملاً محدودیتی ندارد. ارتفاع پرواز عملیاتی B-2 حدود ۱۵ کیلومتر است و استفاده از پوششهای جاذب امواج، سامانههای ناوبری چندگانه و ارتباطات فوقامن، آن را به یکی از پنهانکارترین سلاحهای تاریخ تبدیل کرده است.
بخوانید: چین هواپیمای ترابری استراتژیک با برد ۶۵۰۰ کیلومتر می سازد
02
از 05۲. VC-25B “Air Force One” – هواپیمای ریاستجمهوری امریکا
در حالی که اغلب هواپیماهای فهرست بمبافکن یا جنگنده هستند، VC-25B یک مورد متفاوت است. این هواپیما نسخه نظامیسازیشده و فوقپیشرفته Boeing 747-8 است که برای حمل رئیسجمهور آمریکا استفاده میشود.
در سال ۲۰۱۸، نیروی هوایی آمریکا قراردادی ۳.۹ میلیارد دلاری برای تبدیل دو فروند 747-8 به نسل آینده Air Force One امضا کرد. با احتساب تورم و هزینههای اضافی، قیمت مؤثر هر فروند حدود ۲ تا ۲.۵ میلیارد دلار برآورد میشود.
بخوانید: دومین بمبافکن هستهای B-21 Raider پرواز نخست خود را انجام داد
VC-25B فقط یک هواپیمای لوکس نیست، بلکه یک مرکز فرماندهی پروازی بهشمار میرود. این هواپیما دارای:
• محافظت EMP
• ارتباطات جهانی فوقامن
• امکان سوختگیری هوایی
• سیستمهای دفاعی پیشرفته
• امکانات پزشکی و عملیاتی کامل
• چیدمان داخلی سفارشی
تحویل این دو هواپیما به دلیل تأخیرهای متعدد، به بازه ۲۰۲۷ تا ۲۰۲۹ موکول شده است. آنها جایگزین VC-25A خواهند شد.
VC-25B دارای دو موتور GEnx-2B با رانش بالا و ساختار تقویتشده بدنه است. برد پروازی بیش از ۱۴ هزار کیلومتر و سیستمهای ضد موشک حرارتی و راداری، فیبر نوری چندمسیره، شبکه الکتریکی امن، اتاق عملیات و اتاق پزشکی کامل، این هواپیما را به یک مرکز فرماندهی ملی تبدیل کرده است.
03
از 05۳. Northrop Grumman B-21 Raider – بمبافکن نسل ششم
B-21 Raider تنها هواپیمای این فهرست است که هنوز مراحل توسعه آن ادامه دارد. قیمت خرید هر فروند ابتدا ۶۹۲ میلیون دلار اعلام شد، اما تخمینهای فعلی آن را ۷۵۰ تا ۸۰۰ میلیون دلار برآورد میکنند.
ویژگیهای کلیدی B-21:
• طراحی کاملاً پنهانکار
• معماری سیستمهای باز
• توان حمل سلاحهای هستهای و متعارف
• قابلیت عملیات دوربرد با پشتیبانی کمتر
این هواپیما در سال ۲۰۲۳ نخستین پرواز خود را انجام داد و نمونه دوم در ۲۰۲۵ وارد تست شد. خرید ۱۰۰ تا ۱۴۵ فروند برنامهریزی شده است.
B-21 ستون فقرات بازدارندگی آمریکا تا دهه ۲۰۵۰ خواهد بود. طراحی بالپروازی نسل جدید، موتورهای مخفیشده، اویونیک شبکهای، توان عملیات با پهپادهای وفادار و اتصال دائمی به C4ISR آن را به اولین بمبافکن کاملاً شبکهمحور جهان تبدیل میکند.
04
از 05۴. F-22 Raptor – جنگنده برتری هوایی
F-22 یکی از پیشرفتهترین جنگندههای جهان است. هزینه کل برنامه ۶۷.۳ میلیارد دلار و میانگین قیمت هر فروند حدود ۳۵۰ تا ۳۶۰ میلیون دلار است. بهجای ۷۵۰ فروند، تنها ۱۹۵ فروند ساخته شد.
ویژگیها:
• پنهانکاری پیشرفته
• توان سوپرکروز بدون پسسوز
• تغییر بردار رانش
• ادغام دادههای حسگرها
این جنگنده در سوریه، اروپا، ژاپن و اقیانوس آرام مأموریتهای مهمی انجام داده است. بازنشستگی آن در دهه ۲۰۳۰ و جایگزینی با F-47 برنامهریزی شده است.
F-22 دارای دو موتور F119، توان سوپرکروز ۱.۸ ماخ، رادار AESA با برد ۲۰۰ کیلومتر، سیستم جنگ الکترونیک، مانورپذیری بالا و توان حمل انواع AIM-120 ،AIM-9X و مهمات دقیق است.
05
از 05۵. F-35 Lightning II – گرانترین برنامه تسلیحاتی تاریخ
F-35 شاید گرانترین «هواپیما» نباشد، اما گرانترین «برنامه نظامی» تاریخ است. هزینه کل برنامه آن تا سال ۲۰۷۰ حدود ۱.۷ تریلیون دلار برآورد شده است.
میانگین هزینه چرخه عمر هر فروند حدود ۴۰۰ میلیون دلار است. قیمت ساخت بین ۸۰ تا ۱۲۰ میلیون دلار بسته به مدل است.
عوامل هزینهبر:
• شبکه لجستیک
• نرمافزارهای پیچیده
• پوششهای استتار
• مدرنسازی دائمی
بیش از ۱۰۰۰ فروند F-35 به آمریکا و ۲۰ کشور تحویل داده شده است.F-35 دارای رادار AESA، سنسورهای ۳۶۰ درجه، سیستم دید فراگیر، موتور F135 با رانش ۴۰ هزار پوند، سرعت ۱.۶ ماخ، برد ۲۲۰۰ کیلومتر و توان عملیات شبکهمحور است.
