فهرست مطالب
چین در حال ساخت بزرگترین نیروگاه برقآبی جهان در هیمالیا به ارزش ۱۶۸ میلیارد دلار است که قرار است بیش از هر مجموعه مشابهی در جهان برق تولید کند.
به گزارش سرویس فناوری تکناک، در مسیری شتابان بهسوی آیندهای که در آن خودروهای برقی بر بزرگراهها مسلط هستند و مدلهای هوش مصنوعی برای غلبه محاسباتی با رقبای بینالمللی خود رقابت میکنند، این نیروگاه عظیم برقآبی دستاوری برزرگ برای چین محسوب میشود.
شی جینپینگ، رهبر چین در جریان سفری نادر به تبت در ابتدای سال جاری، بر لزوم پیشبرد «قاطع، نظاممند و اثربخش» این پروژه تاکید کرد؛ منطقهای که پکن در آن، تحت عنوان توسعه اقتصادی و حفظ ثبات، کنترل خود را بیش از پیش تحکیم میکند.
برای مطالعه بیشتر: چین در مسیر ساخت نیروگاه فضایی برای پشتیبانی از تسلیحات آینده + ویدیو
01
از 08رویارویی دو قدرت هستهای
به گفته کارشناسان، نیروگاه عظیم برقآبی چین که در پاییندست رود یارلونگ تسانگپو در تبت احداث میشود، دستاوردی مهندسی خواهد بود که در تاریخ پروژههای زیرساختی بیسابقه است. این طرح با اتکا به اختلاف ارتفاعی حدود دو هزار متر و انفجار تونلها در دل کوه، در مقطعی که امنیت آب به یکی از اولویتهای اصلی دولتها در سراسر جهان تبدیل شده است به چین امکان میدهد یکی از شریانهای آبی کلیدی منطقهای موسوم به «برج آب آسیا» را مهار کند. این پروژه میتواند در مهار تغییرات اقلیمی نقش ایفا کند و به چین (بزرگترین منتشرکننده کربن در جهان) کمک کند تا وابستگی خود را به زغالسنگ کاهش دهد. اما همزمان، ساخت آن خطر برهم زدن یک اکوسیستم نادر و دستنخورده و تخریب زیستگاههای تاریخی جوامع بومی را نیز به همراه دارد.
حتما بخوانید: بزرگ ترین نیروگاه های خورشیدی جهان در سال ۲۰۲۵
در عین حال، دهها میلیون نفر در مناطق پاییندست این رودخانه در هند و بنگلادش به جریان آن وابسته هستند؛ مناطقی که بنا بر ارزیابی کارشناسان، آثار بالقوه پروژه بر محیط زیست، شیلات و کشاورزی، هنوز به طور جامع مطالعه نشده است. رسانههای هند از هماکنون این طرح را «بمب آبی» بالقوه نامیدهاند و نزدیکی آن به مرز مورد مناقشه چین و هند، خطر تبدیل شدن آن را به کانون تنش در مناقشه سرزمینی طولانیمدت میان دو قدرت هستهای افزایش میدهد. با وجود این مخاطرات، پروژه همچنان در پردهای از ابهام و محرمانگی پیش میرود؛ ابهامی که تردیدها را درباره طرحی تشدید میکند که در کنار نمایش توان فنی خیرهکننده و عزم چین برای گذار به انرژی پاک، فقدان شفافیت این کشور را حتی در پروژهای با پیامدهای بالقوه گسترده آشکار میسازد.
سرنخهایی از طراحی پروژه (چه در گزارشهای رسمی و علمی و چه در اطلاعاتی که سیانان گردآوری کرده است)، از سیستمی پیچیده حکایت دارد که به احتمال زیاد شامل مجموعهای از سدها و مخازن در امتداد رود یارلونگ تسانگپو و شبکهای از نیروگاههای برقآبی زیرزمینی متصل به تونلها است؛ سامانهای که با انحراف بخشی از جریان رود و بهرهگیری از سقوط شدید ارتفاع، انرژی تولید میکند.
02
از 08نیروگاه برقآبی چین و امنیت ملی
برایان آیلر، مدیر برنامه انرژی، آب و پایداری اندیشکده استیمسون در واشنگتن، این طرح را «پیشرفتهترین و نوآورانهترین سامانه سدسازی که تاکنون روی کره زمین اجرا شده است» توصیف میکند؛ سامانهای که به گفته او «در عین حال پرریسکترین و بالقوه خطرناکترین» نیز میباشد. اما پکن این نگاه را رد میکند. وزارت امور خارجه چین در پاسخ به سیانان اعلام کرده است که این پروژه پس از «دههها پژوهش عمیق» وارد مرحله اجرا شده و «استانداردهای سختگیرانه ایمنی مهندسی و حفاظت زیستمحیطی» در آن لحاظ شده است تا از هرگونه اثر منفی بر مناطق پاییندست جلوگیری شود. در این بیانیه آمده است که از مرحله آمادهسازی اولیه تا آغاز رسمی پروژه، طرف چینی همواره در ارائه اطلاعات مرتبط شفاف بوده و کانالهای ارتباطی خود را با کشورهای پاییندست حفظ کرده است. وزارت خارجه چین افزوده است که با پیشرفت پروژه، پکن «اطلاعات ضروری را در اختیار جامعه بینالمللی قرار خواهد داد» و «سطح ارتباط و همکاری با کشورهای پاییندست را افزایش خواهد داد».
بیشتر بخوانید: آمازون نیروگاه هستهای ۹۶۰ مگاواتی برای هوش مصنوعی میسازد
به گفته مقامهای چینی، هدف اصلی این طرح «شتاببخشی به توسعه انرژیهای پاک، بهبود معیشت جوامع محلی و ایفای نقشی فعال در مقابله با تغییرات اقلیمی» است. با وجود این، تحلیلگران معتقد هستند که پکن ممکن است اهداف دیگری را نیز دنبال کند. این پروژه عظیم زیرساختی در شرایطی پیش میرود که شی جینپینگ در پی تقویت امنیت ملی است؛ راهبردی که نهتنها بر تضمین تامین انرژی تمرکز دارد، بلکه شامل تشدید کنترل بر مرزهای مورد مناقشه و مناطق دارای جمعیتهای اقلیت قومی نیز میشود. ریشی گوپتا، معاون مدیر موسسه سیاستگذاری انجمن آسیا در دهلینو بیان کرد: «اگر الگوی توسعه زیرساختی چین در هیمالیا، بهویژه در مناطق هممرز با هند در امتداد تبت را کنار هم بگذارید، روشن میشود که این پروژهها به صورت هدفمند و راهبردی چیده شدهاند.» وی تصریح کرد: «این پروژه در چارچوب هدف کلان چین برای بهرهبرداری از منابع طبیعی بهمنظور تحکیم کنترل بر مناطق حیاتی همچون تبت و مرزهای آن تعریف میشود.»
03
از 08بازی قدرت در هیمالیا
یارلونگ تسانگپو، که به عنوان مرتفعترین رودخانه بزرگ جهان شناخته میشود، از یخچالهای هیمالیا سرچشمه میگیرد، از فلاتی عبور میکند که زادگاه تمدن و آیین بودیسم تبتی بوده است و سپس مسیر خود را به سوی جنوبیترین مرزهای کشور ادامه میدهد. بخشی از این رود، در امتداد مرز عملی تبت با یکی از ایالتهای هند (منطقهای که چین ادعای مالکیت آن را دارد) سالها است بهدلیل ظرفیت چشمگیر تولید برق در کانون توجه قرار گرفته است. در این بخش، رودخانه در محدودهای موسوم به «پیچ بزرگ» با چرخشی نعلاسبی و دراماتیک، پیرامون یک توده کوهستانی عظیم میپیچد؛ مسیری که طی آن، در فاصلهای حدود ۵۰ کیلومتر، نزدیک به دو هزار متر افت ارتفاع رخ میدهد.
خبر پیشنهادی: چین بزرگترین بادبادک تولید برق جهان را با موفقیت آزمایش کرد + ویدیو
برآوردهای فنی نشان میدهد که این افت ارتفاع، ظرفیت تولید سالانه نزدیک به ۳۰۰ میلیارد کیلوواتساعت برق را دارد؛ رقمی که تقریبا سه برابر تولید سد سهدره چین است. این سد در حال حاضر قدرتمندترین نیروگاه برقآبی جهان محسوب میشود. به گفته یان ژییونگ، رئیس وقت شرکت پاور کانستراکشن کورپوریشن آو چاینا (پاورچاینا)، در سخنرانی سال ۲۰۲۰ که رسانههای دولتی چین آن را منتشر کردند، توسعه برقآبی در پاییندست یارلونگ تسانگپو «تنها یک طرح انرژی نیست»، بلکه پروژهای در چارچوب امنیت ملی به حساب میآید، که امنیت منابع آبی، امنیت سرزمینی و ابعاد راهبردی دیگر را در بر میگیرد.
بیشتر بدانید: چین از بزرگترین توربین بادی شناور جهان رونمایی کرد
اجرای چنین پروژهای در بخشهای پایینی این رودخانه دههها محل بحث بوده، اما هرگز به مرحله اجرا نرسیده است، چرا که همواره به عنوان یکی از دشوارترین پروژههای مهندسی در منطقهای دورافتاده، ناهموار و پرخطر تلقی میشد. اما اکنون بررسی تصاویر ماهوارهای، اسناد عمومی شرکتها و پستهای منتشرشده در شبکههای اجتماعی از این منطقه (که توسط سیانان تحلیل شده) نشان میدهد که عملیات اجرایی آغاز شده است. از احداث و تعریض جادهها و ساخت پلها گرفته تا ایجاد تاسیسات نگهداری مواد منفجره، توسعه پوشش مخابراتی و جابهجایی ساکنان محلی؛ مجموعه اقداماتی که همگی برای فراهمسازی بستر ساخت پروژهای انجام میشود که آغاز رسمی آن در ماه ژوئیه اعلام شده است.
04
از 08ساخت نیروگاه برقآبی چین پشت درهای بسته
در اسناد رسمی، این پروژه با حروف اختصاری لاتین “YX” معرفی میشود؛ نمادی که به بخشهای پایینی رود یارلونگ تسانگپو اشاره دارد، هرچند اطلاعات ارائهشده درباره ساختار و طراحی آن محدود است. رسانههای دولتی چین اعلام کردهاند که این طرح به طور عمده بر رویکرد «مستقیمسازی و انحراف مسیر رودخانه» از طریق شبکهای از تونلها متکی است و پنج نیروگاه برقآبی پلهای را در بر میگیرد. تحلیل سیانان از مجموعه دادهها (شامل مقالات علمی، اسناد مناقصههای رسمی، پتنتهای ثبتشده برای طراحی نیروگاهها توسط یکی از شرکتهای تابعه پاورچاینا، یک سند برنامهریزی شهری محلی، همچنین تصاویر ماهوارهای و محتوای منتشرشده در شبکههای اجتماعی از منطقه) ابعاد روشنتری از نحوه پیشرفت و شکلگیری این پروژه عظیم ترسیم میکند. بر پایه شبیهسازی انجامشده با اتکا به این اطلاعات و در همکاری با کارشناسان برنامه انرژی، آب و پایداری اندیشکده استیمسون (که تحلیلهای فنی و جغرافیایی ارائه دادهاند) طراحی این نیروگاه برقآبی چین میتواند به صورت سامانهای گسترده از سیستمهای برقآبی، تونلها و مخازن آب باشد؛ مجموعهای بههمپیوسته که در خط مستقیم، فاصلهای در حدود ۱۵۰ کیلومتر را از نخستین تا آخرین نیروگاه در بر میگیرد.
بر پایه این طرح، سامانه پیشنهادی با ایجاد یک مخزن در پشت سدی در شهر مایلینگ آغاز میشود؛ محلی که لی چیانگ، نخستوزیر چین در ماه ژوئیه در آیین کلنگزنی پروژه در آن حضور یافت. شبیهسازیها نشان میدهد که این مخزن میتواند دهها کیلومتر امتداد یابد و نقش کلیدی در تنظیم و مدیریت جریان آب در کل سامانه برقآبی ایفا کند. مطابق این شبیهسازی، سد دوم که در تراز ارتفاعی پایینتر و در پاییندست رودخانه، پس از عبور از یک تالاب ملی حفاظتشده قرار میگیرد، به احتمال زیاد برای انحراف بخشی از جریان رودخانه از مسیر «پیچ بزرگ» مورد استفاده قرار خواهد گرفت و آب را به شبکهای از تونلها هدایت میکند که در دل کوهها و زیر یک دره مجاور حفر شدهاند. در این بخش، آب منحرفشده بهطور احتمالی از میان زنجیرهای از نیروگاههای برقآبی پلهای عبور میکند، که هر یک صدها متر نسبت به نیروگاه قبلی در ارتفاع پایینتری قرار دارد و در طول این افت متوالی، انرژی عظیمی تولید میشود؛ پیش از آنکه جریان آب بار دیگر به رودخانه اصلی ملحق شود.
مکان دقیق هر پنج ایستگاه نیروگاه برقآبی چین همچنان نامشخص است و میزان اراضی که برای ایجاد مخازن این سامانه به زیر آب خواهد رفت نیز روشن نیست. یکی از پرسشهای اساسی در این طراحی آن است که آیا سامانه در نهایت به سد و نیروگاهی پایانی مجهز خواهد شد یا خیر؛ تاسیساتی که به بهرهبرداران اجازه دهد پیش از عبور رودخانه از مرزها و ورود آن به کشورهای پاییندست، جریان کلی رود اصلی را کنترل کنند. به گفته کارشناسان، احداث چنین سد نهایی (که میتواند شامل نیروگاه باشد و در نزدیکی مرز هند قرار گیرد) به دلیل هزینههای سنگین، پیچیدگیهای فنی و ریسکهای بالقوه، افزودهای اختیاری به پروژه اصلی به حساب میآید.
مقالهای از دانشمندان دولتی چین که اوایل سال جاری در نشریه Communications Earth & Environment منتشر شد، تایید میکند که دو مخزن در بالادست تونلهای انحرافی، حجم آب ورودی به این تونلها را تنظیم میکنند و مخزن سومی در پاییندست، جریان آب را هنگام بازگشت به رودخانه اصلی تحت کنترل دارد. با وجود این، کارشناسان تاکید میکنند تا زمانی که چین اطلاعات بیشتری منتشر نکند، ارزیابیهای مستقل ناچار به اتکا بر برآوردها و بهترین حدسها خواهند بود. رافائل یان پابلو اشمیت، کارشناس برقآبی دانشگاه کالیفرنیا که این شبیهسازی را با سیانان و اندیشکده استیمسون بررسی کرده است و میگوید: «با دانستههای فعلی، درک یا ارزیابی پیامدهای احتمالی این پروژه تقریبا ناممکن است.»
05
از 08چالشهای ژئوپلیتیکی
موضوع مسلم این است که اجرای این سامانه برقآبی مستلزم فعالیت مهندسان و هیدرولوژیستهای چینی در شرایطی بهشدت چالشبرانگیز خواهد بود. رودخانه از یکی از فعالترین کمربندهای لرزهای جهان عبور میکند؛ منطقهای که حتی تودههای کوهستانی آن نیز هر سال چند میلیمتر رشد میکنند و این پویایی میتواند ثبات محاسبات دقیق مهندسی را به خطر بیندازد.
برایان آیلر عنوان کرد: «چالش اصلی، ساخت سامانهای است که بتواند خطرات ایمنی را کاهش دهد یا از آنها اجتناب کند. این یک سیستم فوقالعاده پیچیده است؛ حجم عظیمی بتن برای چندین سد و تونلهایی به کار میرود که کوههای لرزهخیز را میشکافند. چین ایمنی سدها را در اولویت قرار میدهد، اما پرسش این است که آیا میتوان ریسک را در هیمالیا مهار کرد؟»
زمینلرزهها، جریانهای آواری و سیلابهای ناگهانی ناشی از طغیان دریاچههای یخچالی از ویژگیهای ذاتی این منطقه هستند، که با تشدید تغییرات اقلیمی غیرقابل پیشبینیتر شدهاند و در صورت ناتوانی پروژه در مقابله با آنها، میتوانند به زیرساختها آسیب بزنند و جمعیتهای پاییندست را در معرض خطر قرار دهند. به گفته کارشناسان، مهندسان چینی در زمره توانمندترینهای جهان قرار دارند و بیتردید تمهیداتی برای مقابله با زلزله و سایر مخاطرات طراحی کردهاند، اما این راهکارها در چنین محیطی هنوز بهطور عملی آزموده نشدهاند.
دارین مگی، پژوهشگر برجسته حوزه برقآبی چین در دانشگاه وسترن واشنگتن آمریکا گفت: «واقعا شگفتآور است که مقامهای چینی تصمیم گرفتهاند چنین پروژهای را در این سطح از فاصله و در محیطی به شدت چالشبرانگیز از منظر ژئوپلیتیکی و ژئوتکنیکی اجرا کنند.» او تصریح کرد: «اگر رهبری چین اکنون به این باور رسیده است که میتواند همسطح با پیشتازان جهانی توسعه هوش مصنوعی رقابت کند، داشتن یک منبع تقریبا نامحدود برق، یک پشتوانه راهبردی بسیار ارزشمند است.» به گفته مگی، در حالی که پکن به دنبال کنار گذاشتن نفت وارداتی و تکیه بر برق تولید داخل است، «این کشور روی سودی بلندمدت شرطبندی میکند که قرار است دههها ادامه داشته باشد.»
06
از 08نیروگاه برقآبی چین و ریسکهای بسیار بزرگ
چین پیشینهای قابل توجه در اجرای سدهای پیچیده و جنجالی دارد. پروژه سد سهدره (سدی با ارتفاعی نزدیک به نیمی از ساختمان امپایر استیت) پیش از آغاز بهرهبرداری در سال ۲۰۰۳، به جابهجایی بیش از یک میلیون نفر انجامید و با وجود وعدههای اولیه، عملکردی بحثبرانگیز در زمینه کنترل سیلابها داشته است. امروزه، رودخانههای چین مملو از پروژههای برقآبی هستند و در کنار آنها، خطوط انتقال برق فوقمدرن با ولتاژ بالا، انرژی را از مناطق دورافتاده و کوهستانی به آسمانخراشها، سیستمهای تهویه مطبوع و ناوگان روبهگسترش خودروهای برقی شهرهای این کشور منتقل میکنند.
تا سال ۲۰۲۴، تقریبا یکسوم از کل ظرفیت نصبشده برقآبی جهان در چین متمرکز بوده است و این کشور در مسیر تحقق زودهنگام اهداف تعیینشده برای توسعه ظرفیتهای جدید حرکت میکند. این نیروگاهها بخشی از راهبرد شی جینپینگ برای برقیسازی گسترده چین در چارچوب اهداف بلندپروازانه اقلیمی و تضمین امنیت انرژی هستند. در تبت، مقامهای چینی در پی تبدیل این منطقه به یک قطب راهبردی انرژی سبز هستند. در این چارچوب، نیروگاه برقآبی چین با مجموعههای گسترده نیروگاههای خورشیدی و بادی پیوند میخورد؛ تاسیساتی که هم صنایع ابررایانش در ارتفاعات بالا را تامین انرژی میکنند و هم برق تولیدی را به سمت شرق کشور منتقل میسازند، در حالی که به گفته مقامها به «بهبود معیشت و رفاه جوامع محلی» نیز کمک میکنند. اما این راهبرد، زیرساختهای حیاتی گذار فناورانه و انرژی چین را در قلب یکی از حساسترین مناطق زیستمحیطی قرار میدهد.
در محدوده «پیچ بزرگ»، رود یارلونگ تسانگپو از دو سوی خود با عمیقترین دره جهان احاطه شده است؛ درهای که در دل جنگلهایی دستنخورده و میان کوهستانها شکل گرفته است و به عنوان یکی از ذخیرهگاههای طبیعی در سطح ملی چین حفاظت میشود. در این منطقه، درختان سرو عظیمالجثه صدها سال است که پابرجا ماندهاند و گونههای آسیبپذیر یا در معرض انقراض (از ببر بنگال و پلنگ ابری گرفته تا خرس سیاه و پاندا قرمز) در زیستگاههایی زندگی میکنند که با تغییرات ارتفاعی زمین دگرگون میشود؛ جایی که همچنان گونههای جدید گیاهی و جانوری در حال شناسایی و کشف هستند.
روث گمبل، تاریخدان محیطزیست، فرهنگ و اقلیم تبت در دانشگاه لاتروب استرالیا گفت: «پیچ بزرگ رود یارلونگ تسانگپو یکی از برجستهترین پدیدههای زمینشناسی و اکولوژیکی در جهان است. در فاصلهای کمتر از چند صد کیلومتر، از قلههای نزدیک به ۸۰۰۰ متر تا جنگلهای گرمسیری حرکت میکنید.» سالها است که دانشمندان و گروههای مدافع حقوق بشر نسبت به پیامدهای توسعه زیرساخت در این منطقه هشدار دادهاند. در مقالهای که سال گذشته توسط محققان دانشگاه پکن منتشر شد، خواستار انجام فوری مطالعات جامع تنوع زیستی پیش از آغاز پروژه سد شدهاند تا «ارزش طبیعی منطقه بهطور کامل شناسایی و تاثیرات زیستمحیطی سد با دقت ارزیابی شود». نویسندگان مسئول مقاله به درخواست سیانان برای اظهار نظر پاسخی ندادند.
گروه حقوقی مستقر در آلمان، «جامعه مردم در معرض تهدید»، اوایل سال جاری نامهای به شورای حقوق بشر سازمان ملل ارسال کرد و نیروگاه برقآبی چین را به نقض مقررات خود متهم کرد؛ مقرراتی که احداث تاسیسات تولیدی در مناطق هستهای و حائل ذخیرهگاههای طبیعی را محدود میکنند. پکن اعلام کرده است که این پروژه «کاملا مطابق با قانون حفاظت محیط زیست اجرا شده» و شامل «سیستم پیشرفته پایش محیطزیست» است تا از تاثیرگذاری بر «مناطق کلیدی اکولوژیکی و زیستگاه گونههای نادر» جلوگیری شود.
اطلاعیهای از یک شرکت دولتی که سیانان آن را بررسی کرده است، نشان میدهد که نهاد دولتی دخیل در ساخت این پروژه به دنبال دریافت خدمات مشاوره فنی برای ارزیابی اثرات تنوع زیستی بوده است. این اطلاعیه که مربوط به اکتبر سال گذشته است، تصریح میکند که انجام چنین ارزیابی «پیشنیاز» اخذ مجوز ساخت است، چرا که پایگاه برقآبی «امکان اجتناب از منطقه ذخیرهگاه طبیعی» دره را ندارد. تاکنون به نظر نمیرسد که نتایج این ارزیابی به صورت عمومی منتشر شده باشد. نخستوزیر لی در جریان سفر خود به تبت در ماه ژوئیه، از دستاندرکاران پروژه خواست «اطمینان حاصل کنند که محیط زیست آسیبی نبیند.» با وجود این، کارشناسان نسبت به امکان عدم تاثیرگذاری زیرساختی در این مقیاس ابراز تردید کردهاند. گمبل بیان کرد: «رودخانهها در مرزهای پارک ملی متوقف نمیشوند و پلنگهای برفی، سایر حیوانات، گیاهان و درختان نیز چنین محدودیتی ندارند.»
07
از 08خاطرهها باقی میمانند
سوال اساسی دیگر این است که پروژه تا چه اندازه زندگی ساکنان منطقه را مختل خواهد کرد؟ برخی افراد نسلها است در گوشهای از کشور زندگی کردهاند که تاکنون دستنخورده باقی مانده است. چند ده هزار نفر در شهرستانهایی زندگی میکنند که این پروژه در آنها در حال اجرا است، از جمله گروههای بومی مانند مردم مونپا و لوها، که دو مورد از کوچکترین اقلیتهای قومی کشور هستند. مقامات چینی تایید کردهاند که پروژه مستلزم «جابهجایی جوامع محلی» در تبت خواهد بود و اعلام کردهاند که «مکانهای جدید عبادت» در نزدیکی «مناطق مسکونی تازه ساختهشده» تعبیه شده استف که نشانهای از اختلال زندگی روزمره و فرهنگی در ارتباط با پروژه محسوب میشود.
مقامات محلی گزارش دادهاند که ثبتنام خانوارها را برای جابهجایی روستاها تایید کرده است و در تلاش هستند موج کارگران مهاجری را مستندسازی کنند که به دلیل پروژه به منطقه آمدهاند. دولتهای شهر مایلینگ و شهرستان مدوگ، جایی که بخش پاییندست پروژه در حال ساخت است، هشدار دادهاند که با «هرگونه جرم که ممکن است پروژه ساخت ملی بزرگی را مختل کند» باید به شدت برخورد شود. در شهرستان مدوگ، ویدیوهای منتشرشده توسط کاربران شبکههای اجتماعی صفهای طولانی خودروها و کامیونها را نشان میدهد که پرچمهای چین و بنرهای تبلیغاتی را حمل میکنند و اهالی روستاها را از محل زندگی آنها به خانههای جدید نزدیکتر به مرز غیررسمی چین و هند منتقل میکنند.
یک زن که اعلام کرده در حال جابهجایی است، در شبکههای اجتماعی نوشت: «جابهجایی، مردم و اموال آنها را با خود میآورد، اما خاطرهها پشت سر میمانند. هنگام رسیدن به مکان جدید، احساس عجیبی دارم و نمیدانم چه زمانی دوباره میتوانم به زادگاهم سر بزنم.» هنوز مشخص نیست که آیا خانههای این ساکنان بهطور مستقیم تحت تاثیر ساخت سد قرار خواهند گرفت یا خیر، اما همان کاربر شبکههای اجتماعی تاکید کرده که جابهجایی به دلیل «پروژه برقآبی» صورت گرفته است. در سالهای اخیر، پکن سیاست جابهجایی روستاها را نیز دنبال کرده است تا کنترل خود را در مرزهای مورد مناقشه تقویت کند یا در برخی موارد، دامنه ادعای خود را گسترش دهد.
وزارت امور خارجه چین اوایل سال جاری اعلام کرد که طرح جابهجایی اهالی مرتبط با این پروژه «حقوق، مشارکت و رفاه ساکنان را در اولویت قرار میدهد» و «با اجتناب از اماکن مذهبی، به باورهای محلی و میراث فرهنگی احترام میگذارد». خبرگزاری دولتی شینهوا نیز تاکید کرده است که پروژه به توسعه اقتصادی کمک میکند و «مشاغل جدید ایجاد میکند و در نتیجه احساس رضایت، شادی و امنیت مردم تمام گروههای قومی را افزایش میدهد». با وجود این، به گفته تمپا گیاتسن زاملا، معاون موسسه سیاستگذاری تبت در دارامسالا، خطرات پروژههای برقآبی برای جوامع محلی «بسیار عظیم» است. وی تصریح کرد: «مردم ممکن است مجبور به ترک خانههای اجدادی شوند، منابع درآمد محلی تخریب شود، تعادل اکولوژیکی و زیستگاه حیاتوحش مختل گردد و کارگران مهاجر چینی جایگزین جمعیت بومی شوند.»
08
از 08بمب آبی در آستانه انفجار
نگرانیها در مناطق پاییندست رودخانه در هند، جایی که یارلونگ تسانگپو به براهماپوترا تبدیل میشود و شیلات و کشاورزی هند و بنگلادش را تغذیه میکند، مشهود است. این رودخانه در نهایت به خلیج بنگال میریزد. مسئول ارشد ایالت آروناچال پرادش هند در ژوئیه هشدار داد که سد «تهدیدی وجودی برای مردم منطقه» است و چین میتواند از آن به عنوان «بمب آبی» استفاده کند. او گفت: «به چین نمیتوان اعتماد کرد؛ هیچکس نمیداند چهزمانی چهکاری انجام خواهد داد.» مقامات دهلی نو نیز اعلام کردند که «به دقت نیروگاه برقآبی چین را زیر نظر دارند» و متعهد شدهاند «اقدامات لازم را برای حفاظت از منافع کشور، از جمله اقدامات پیشگیرانه و اصلاحی برای حفظ جان و معیشت شهروندان هندی» انجام دهند. همچنین این وضعیت میتواند تعادل دیپلماتیک پیچیده بین چین و هند را تحت تاثیر قرار دهد، چرا که هر دو کشور در تلاش برای کاهش تنشها در مرزهای نظامی هستند.
چین پیش از این سابقهای جنجالی در مدیریت سدها در رودخانه فرامرزی مکونگ داشته است. چین متهم شده است که اپراتورهای آن با استفاده از سدها و مخازن، جریان رودخانه را برای حداکثر تولید انرژی دستکاری کردهاند و باعث خشکسالی در ویتنام شدهاند، هرچند پکن این اتهام را رد میکند. محققان و مقامات چینی در پروژه YX، به پتانسیل سد برای کاهش خطر سیل تاکید و بیان کردهاند که این پروژه میتواند از مناطق پاییندست محافظت کند، چرا که تغییرات اقلیمی باعث افزایش عدمقطعیت در وقوع سیلابها شده است. کارشناسان معتقد هستند که سد بالادست میتواند اثر مثبتی بر کنترل سیلابها داشته باشد (مسئلهای حیاتی برای هند و بنگلادش که هر سال سیلابهای شدید در فصل مانسون جان انسانها را میگیرد و محصولات و خانهها را ویران میکند) اما بدون اطلاعات بیشتر نمیتوان به قضاوت قطعی دست یافت.
انامیکا باروا، استاد موسسه فناوری گواهاتی در آسام و متخصص حکمرانی آب گفت: «در حالی که سد میتواند بالقوه سیلابهای مانسون را تنظیم کند، سوءمدیریت (مانند رهاسازی ناگهانی آب) ممکن است خطر سیلاب را تشدید کند. اشتراک شفاف دادهها و مدیریت مشترک برای کاهش اختلافات حیاتی خواهد بود.» اگرچه براهماپوترا بیشتر از رودخانههای فرعی و بارشهای مانسون تغذیه میکند، نه یارلونگ تسانگپو، اما تغییر جریان آب در بالادست میتواند ریتم طبیعی رودخانه و نوع رسوب و ماهیهای آن را دچار اختلال کند.
برای ساکنان نزدیک مرز غیررسمی، ناشناختههای گسترده پیرامون پروژه چین هماکنون اثرات واقعی بر زندگی آنها دارد. در این منطقه، مسئولان بزرگترین شرکت برقآبی دولتی هند پروژه خود را (سدی ۱۱۲۰۰ مگاواتی روی همان رودخانه) پیش میبرند، که انگیزه آن توسعه برقآبی بالادست است. این پروژه مستلزم جابهجایی روستاهایی است که جمعیت بومی آنها برای تامین معاش به کشاورزی وابسته هستند و با مخالفت و نگرانیهای محلی مواجه شده است. تگوری میز، سخنگوی یک گروه کشاورزان بومی به سیانان گفت: «همیشه میگویند که چین این کار را میکند و چین آن کار را میکند، اما ما حتی نمیدانیم چین دقیقا چه میسازد. حتی نمیدانیم کجا زندگی خواهیم کرد. هیچ چیز مشخص نیست.» کارشناسانی مانند آیلر از مرکز استیمسون این وضعیت را به نوعی رقابت ساخت سد تعبیر میکنند. وی تصریح کرد: «اگر دو کشور میتوانستند در طراحی کلی سیستم مگاسد همکاری کنند، بخشی از خطرها قابل اجتناب بود. اما در غیر این صورت، این رقابت ساخت سد میان هند و چین، برای رودخانه، مسابقهای به سمت پایان است.»
