فهرست مطالب
انتشار جهانی گازهای گلخانهای در سال ۲۰۲۵ بار دیگر به بالاترین سطح تاریخی رسید، اما هنوز چهار نقطه روشن در اخبار تغییرات اقلیمی امسال دیده میشوند.
به گزارش سرویس محیط زیست تکناک، دادههای علمی نشان میدهند که سال ۲۰۲۵ به احتمال زیاد دومین یا سومین سال گرم ثبتشده در تاریخ خواهد بود. همزمان، پیامدهای تغییرات اقلیمی به شکل بلایای گسترده بروز کرد. آتشسوزیهای شدید در کالیفرنیا و سیلابهای ویرانگر در اندونزی و پاکستان، زندگی میلیونها نفر را مختل کرد و خسارتهای مالی گستردهای بر جای گذاشت.
در کنار این بحرانهای طبیعی، تحولات سیاسی نیز شرایط را پیچیدهتر کرد. ایالات متحده به عنوان بزرگترین اقتصاد جهان، در سال ۲۰۲۵ مسیر سیاستهای اقلیمی خود را تغییر داد. دولت ترامپ از توافق اقلیمی پاریس خارج شد، بودجه پژوهشهای مرتبط با اقلیم را کاهش داد و حمایت مالی از بسیاری از پروژههای فناوری اقلیمی را متوقف کرد. این تصمیمها نگرانیهای جدی درباره آینده همکاریهای جهانی برای مقابله با تغییرات اقلیمی ایجاد کرد.
با وجود این تصویر نگرانکننده، همه اخبار اقلیمی سال ۲۰۲۵ منفی نبود. در میان دادههای هشداردهنده، نشانههایی از پیشرفت نیز دیده میشود. این نشانهها نشان میدهند که برخی کشورها و بخشها، هرچند آهسته، اما در مسیر کاهش اثرات تغییرات اقلیمی حرکت کردهاند. در ادامه، چهار نمونه از مهمترین تحولات امیدوارکننده سال ۲۰۲۵ مرور میشود.
در تکناک بخوانید: بزرگ ترین نیروگاه های خورشیدی جهان در سال ۲۰۲۵
01
از 04تثبیت انتشار کربن چین
یکی از مهمترین خبرهای مثبت در تغییرات اقلیمی سال ۲۰۲۵ از چین آمد. چین که دومین اقتصاد بزرگ جهان و بزرگترین تولیدکننده دیاکسید کربن است، توانست برای حدود یک سال و نیم سطح انتشار کربن خود را ثابت نگه دارد. این نتیجه بر اساس تحلیلی است که در نشریه تخصصی «کربن بریف» منتشر شده است.
در گذشته نیز کاهش یا توقف رشد انتشار گازهای گلخانهای در چین دیده شده بود، اما این اتفاق معمولاً در دورههایی مانند دوران همهگیری کرونا رخ میداد که اقتصاد کشور دچار رکود میشد. تفاوت وضعیت فعلی در این است که تثبیت انتشار گازها در شرایط رشد اقتصادی اتفاق افتاده است. اقتصاد چین در سال ۲۰۲۵ حدود پنج درصد رشد داشته و مصرف برق نیز همچنان در حال افزایش بوده است.
دلیل اصلی این تغییر، گسترش سریع انرژیهای تجدیدپذیر در چین است. این کشور در سالهای اخیر سرمایهگذاری گستردهای در انرژی خورشیدی و بادی انجام داده و همزمان استفاده از خودروهای برقی را به طور چشمگیری افزایش داده است. در نتیجه، چین توانسته است رشد اقتصادی خود را ادامه دهد بدون آنکه میزان دیاکسید کربن واردشده به جو افزایش پیدا کند.
بر اساس آمارها، چین تنها در نه ماه نخست سال، ۲۴۰ گیگاوات ظرفیت انرژی خورشیدی و ۶۱ گیگاوات ظرفیت انرژی بادی به شبکه برق خود اضافه کرده است. این حجم از توسعه تقریباً معادل کل ظرفیت خورشیدی نصبشده در ایالات متحده است.
با وجود این، کارشناسان تأکید میکنند که هنوز برای اعلام رسیدن چین به اوج نهایی انتشار گازهای گلخانهای زود است. دولت چین اعلام کرده است که پیش از سال ۲۰۳۰ به این نقطه خواهد رسید. هرچند سرعت فعلی اقدامات چین برای محدود کردن گرمایش جهانی کافی نیست، اما ترکیب رشد اقتصادی، مهار انتشار گازها و تولید گسترده فناوریهای انرژی پاک، الگویی مهم برای سایر کشورها به حساب میآید.
در تکناک بخوانید: خورشید و باد رکورد تاریخی تولید برق جهانی را شکستند
02
از 04استفاده از باتریها یکی از نقاط روشن در تغییرات اقلیمی سال ۲۰۲۵
یکی دیگر از تحولات امیدوارکننده سال ۲۰۲۵، رشد سریع استفاده از باتریهای ذخیرهسازی در شبکه برق بوده است. این باتریها میتوانند برق تولیدشده از منابعی مانند خورشید را در زمان تولید ذخیره کنند و در ساعات اوج مصرف دوباره به شبکه بازگردانند.
در سال ۲۰۱۵، ظرفیت ذخیرهسازی باتری در سراسر ایالات متحده کمتر از یک گیگاوات بود. در همان زمان، صنعت ذخیرهسازی هدفگذاری کرد که تا سال ۲۰۳۵ ظرفیت خود را به ۳۵ گیگاوات برساند. اما این هدف بسیار زودتر از انتظار محقق شد. در سال ۲۰۲۵، ظرفیت ذخیرهسازی باتری از این رقم عبور کرد و تنها چند ماه بعد به بیش از ۴۰ گیگاوات رسید.
کاهش شدید هزینهها نقش مهمی در این رشد داشته است. دادههای بلومبرگانئیاف نشان میدهد که قیمت باتریها، هم برای خودروهای برقی و هم برای ذخیرهسازی ثابت، در سال جاری به پایینترین سطح تاریخی خود رسیده است. باتریهایی که مخصوص شبکه برق طراحی شدهاند حتی کاهش قیمت بیشتری را تجربه کردهاند و قیمت آنها نسبت به سال گذشته حدود ۴۵ درصد کمتر شده است.
در تکناک بخوانید: این باتری خورشیدی جدید در سرمای منفی ۴۰درجه هم کار می کند
اثر این تحول اکنون در عملکرد شبکههای برق دیده میشود. در ایالتهایی مانند کالیفرنیا و تگزاس، باتریها به تأمین برق در ساعات عصرگاهی کمک میکنند و نیاز به استفاده از نیروگاههای گاز طبیعی را کاهش میدهند. نتیجه این روند، شبکهای پاکتر، پایدارتر و کمهزینهتر است.
03
از 04هجوم سرمایه به حوزه انرژی هوش مصنوعی
رشد سریع هوش مصنوعی در سال ۲۰۲۵ تأثیر قابل توجهی بر نظام انرژی جهان گذاشته است. افزایش استفاده از هوش مصنوعی باعث شده است که تقاضا برای برق، بهویژه در مراکز داده افزایش پیدا کند. در ایالات متحده، میزان برقی که شرکتهای خدمات عمومی به مراکز داده تحویل دادهاند، در سال جاری ۲۲ درصد رشد کرده است. پیشبینی میشود این رقم تا سال ۲۰۳۰ بیش از دو برابر شود.
در کوتاهمدت، بخش بزرگی از این تقاضا به احتمال زیاد از طریق سوختهای فسیلی، بهویژه نیروگاههای گاز طبیعی تأمین خواهد شد. با وجود این، رونق هوش مصنوعی یک پیامد مثبت مهم نیز داشته است. این فناوری باعث شده است که سرمایهگذاری و توجه دوبارهای به انرژیهای نسل جدید جلب شود.
شرکتهای بزرگ فناوری اهداف مشخصی برای کاهش انتشار گازهای گلخانهای تعیین کردهاند و به همین دلیل به دنبال منابع انرژی پاک و پایدار هستند. در همین راستا، شرکت متا در ماه ژوئن قراردادی با شرکت XGS Energy امضا کرد تا حداکثر ۱۵۰ مگاوات برق از یک نیروگاه زمینگرمایی خریداری کند. گوگل نیز در ماه اکتبر توافقی امضا کرد که به بازگشایی مرکز انرژی «دواین آرنولد» در ایالت آیووا کمک میکند. این مرکز پیشتر یک نیروگاه هستهای تعطیلشده بود.
انرژی هستهای و زمینگرمایی به دلیل تولید برق پایدار، میتوانند نقش مهمی در آینده شبکه برق ایفا کنند. هرچند بسیاری از این فناوریها هنوز بهطور کامل تجاریسازی نشدهاند، اما ورود سرمایه و حمایت شرکتهای بزرگ میتواند مسیر توسعه آنها را هموارتر کند.
04
از 04خبر خوب، خبر بد در تغییرات اقلیمی سال ۲۰۲۵
شاید مهمترین نشانه پیشرفت در حوزه اقلیم این باشد که جهان از بدترین سناریوهایی که دانشمندان یک دهه پیش نگران آن بودند فاصله گرفته است. بر اساس دادههای «پایشگر اقدام اقلیمی» ( یک تلاش علمی مستقل برای ردیابی پیشرفت سیاستهای کشورها در راستای اهداف توافقنامه اقلیمی پاریس)، جهان در مسیر افزایش دمایی حدود ۲٫۶ درجه سانتیگراد نسبت به دوران پیشاصنعتی تا سال ۲۱۰۰ قرار دارد.
این میزان گرمایش همچنان بسیار خطرناک است و میتواند پیامدهای جدی برای انسان و طبیعت داشته باشد. هرچند، این رقم حدود یک درجه کمتر از مسیری است که جهان پیش از امضای توافق پاریس در آن قرار داشت. این بهبود نتیجه تصویب قوانین کاهش انتشار، افزایش سرمایهگذاری دولتی و رشد سریع فناوریهای پاک بوده است.
اما خبر بد این است که این روند پیشرفت در سالهای اخیر کند شده است. برآوردهای گرمایش جهانی در چهار سال گذشته تقریباً ثابت ماندهاند و بسیاری از کشورها اقدامات لازم را برای نزدیک شدن به هدف دو درجه سانتیگراد انجام ندادهاند.
با وجود این، کاهش یک درجه از مسیر خطرناک نشان میدهد که اقدام جمعی در برابر یک تهدید جهانی امکانپذیر است. همچنین این دستاورد نشان میدهد که زیرساختهای فنی لازم برای حرکت بهسوی یک اقتصاد کمکربن تا حد زیادی ایجاد شدهاند. امید میرود که با پیشرفت بیشتر فناوریهای پاک و افزایش فشار پیامدهای تغییرات اقلیمی، جهان دوباره اراده لازم را برای سرعت بخشیدن به اقدامات اقلیمی پیدا کند.
